به گزارش شبکه خبری آموزشی گیاهان دارویی به نقل از خبرگزاری فارس از یزد، زیره سیاه گیاهی است خودرو که در دامنه و بلندی‌های کوه‌های زرد و سرخ و سفید دهستان سبزدشت بافق که ادامه سلسله کوه‌ها و کوهپایه‌های کرمان است، می‌روید.

رویش این گیاه با ارزش، بیشتر در نقاطی از این کوه‌هاست که بومیان منطقه محل رویش آن را به خوبی می‌دانند.

زیره سیاه امسال و سال قبل پس از سال‌ها خشکسالی در کوه‌های این دهستان سر از خاک درآورد و مردم را از روستاهای دور و نزدیک به سمت خود کشید تا هر یک سهمی از این محصول گرانقدر و پرخاصیت برداشت کنند.

این گیاه که ارتفاع آن به نیم متر و بعضا به ۸۰ سانتیمتر هم می‌رسد، با آغاز فصل بهار و در پی بارندگی‌های جوی می‌روید و پس از یک ماه از رویش، با برگ‌های سبز و گل‌های سپید در لابه‌لای سنگلاخ‌ها و پستی بلندی کوه‌های این خطه خودنمایی می‌کند.

بهترین زمان برداشت این محصول نیمه خرداد تا نیمه تیرماه است زیرا در این زمان بهترین قابلیت را برای چینش دارد ضمن اینکه کیفیت و مرغوبیت بیشتری در این دوره داراست.

اما قبل از این زمان، برخی از مردم که فکر می‌کنند «نرسیده به ما رسیده بهتر از رسیده به ما نرسیده است»، زودهنگام به سراغ آن رفته و زیره را زمانی می‌چینند که هنوز نارس بوده و گل‌های سپید آن تبدیل به خوشه نشده است.

*زیره نارس، فاقد ارزش غذایی است

به گفته یکی از اهالی منطقه سبزدشت، چیدن زیره نارس از بوته خود مانند جدا کردن میوه کال از درخت است.

محمد یوسفی افزود: زیره زمانی دارای ارزش واقعی است که همچون جو یا گندم رسیده، زرد و خشک شود.

وی تصریح کرد: در چنین حالتی زیره سیاه هم از نظر وزن سنگین‌تر و هم از لحاظ کیفیت مرغوب‌تر و ارزشمندتر است.

یوسفی، چیدن زیره سیاه را با گل‌های سفید، کاری ناصواب دانست و افزود: چنانچه زیره سیاه در آغوش بوته خود بالغ نشود، چیدن آنها عاری از هرگونه خواص و ارزش واقعی است.

نرگس مصیبی، همسر محمد یوسفی نیز به خبرنگار فارس گفت: با شوهرم بیش از دو کیلوگرم زیره سیاه از کوه‌های منطقه سبزدشت بافق چیده و جمع آوری کرده‌ام.

*غیربومی‌ها با وسایل نقلیه خود مراتع زیره را تخریب می‌کنند

وی اظهار داشت: آنهایی که غیربومی هستند و از راه‌های دور می‌آیند، تنها با موتور سیکلت و وسائط نقلیه سبک خود، مراتع را از بین می برند و بیابان‌زایی را موجب می‌شوند زیرا مناطق رویش زیره را به درستی نمی‌دانند.

وی ادامه داد: هر بار که مراجعه کردم سه تا چهار قبضه زیره سیاه چیده‌ام.

مصیبی تصریح کرد: پر شدن گردیِ وسط انگشت شست و انگشت اشاره را در گویش محلی یک قبضه می‌گویند.

حسین عبداللهی، یکی دیگر از اهالی این منطقه نیز با اشاره به مناطق رویش این گیاه عنوان کرد: سه در، چاه عبدالله، بند زیره‌ای، جاغنستان، سه درِ میان، بند سفید، امیرقلی، خالقدادی و کوه زرد، عمده‌ترین نقاطی است که بیشترین بوته زیره در کوه‌های اطراف آنها می‌روید.

وی خاطرنشان کرد: این اسامی و محل‌ها تنها برای بومیان منطقه آشنا و قابل شناسایی است.

عبداللهی ادامه داد: محلی که در طول روز از تابش بیشتر خورشید برخوردار است، زیره آن زودتر می‌رسد.

علی اکبر امیری، یکی دیگر از اهالی منطقه سبزدشت نیز گفت: مردم اگر صبر داشته باشند، گل‌های سپید و قشنگ این گیاه پس از گذشت ۲۰ روز به زیره سیاه مرغوب و ارزشمند تبدیل خواهد شد.

وی افزود: بوته‌های زیره چیده شده پس از یک هفته نگهداری خشک می‌شود و با مالیدن آنها، زیره سیاه از بوته خود جدا می‌شود.

*میزان برداشت دقیق زیره در مراتع بافق مشخص نیست

عباس رشیدی هم در این باره گفت: چون افراد از نقاط دور و نزدیک برای برداشت این محصول به کوه‌های منطقه سبزدشت می‌آیند، میزان دقیق برداشت زیره سیاه این منطقه مشخص نیست.

وی یادآور شد: با توجه به بارندگی‌های زمستان گذشته و بهار امسال، برآوردهای تقریبی نشان می‌دهد در سال جاری افزون بر ۵۰۰ کیلوگرم زیره سیاه از این کوه‌ها برداشت شده است.

رشیدی با بیان اینکه فروش این محصول بر حسب تقاضای مشتری از یک مثقال شروع می‌شود و به یک کیلوگرم می‌رسد، افزود: زیره سیاه در سال جاری با نرخ هر کیلوگرم یک میلیون و ۷۰۰ هزار ریال فروخته می‌شود.

وی به نقل از بومیان منطقه، مزاج این محصول را گرم خواند و گفت: زیره سیاه علاوه بر خواص دارویی و برطرف کننده سوء هاضمه، ضد انگل و پر خاصیت است و به صورت ادویه، غذا را خوشمزه، مقوی و خوشبو می‌کند.

رشیدی ادامه داد: از عرق و جوشانده محصول این گیاه نیز استفاده مفید می‌شود و برای مادران، شیرآور است.

وی با اشاره به خودرو بودن این گیاه، بیان کرد: اگر زیره سیاه در بهترین زمین‌های زراعی با کیفیت آبیاری کاشته شود، حتی یک بوته آن هم سبز نخواهد شد.

رشیدی اضافه کرد: این گیاه به طور طبیعی بذر افشانی می‌کند و در همان نقاط و محدوده همیشگی، رویش آن را شاهد هستیم.

*نظارت بر برداشت زیره عملا غیرممکن است

وی به ریشه‌ای بودن این محصول هم اعتقاد دارد و می‌گوید: چون همیشه زیره سیاه در جای دائمی خود می‌روید، احتمال ریشه‌دار بودن این گیاه را تقویت می‌کند.

چند نفر از اهالی هم از منابع طبیعی خواستند هنگام برداشت این محصول بر منطقه کنترل بیشتری داشته باشد تا پوشش گیاهی موجود، با موتورسیکلت، پیاده‌روها و وسایل نقلیه سبک بیش از این تخریب نشود.

یکی از کارشناسان منابع طبیعی بافق نیز اظهار داشت: اهالی بیش از ۵۰ روستا از زیره این کوه‌ها در ساعات مختلف شبانه روز برداشت می‌کنند که عملا نظارت و کنترل را غیر ممکن کرده است.

دهستان سبزدشت در فاصله ۱۰۰ کیلومتری بافق و در همسایگی شهرستان کوهبنان کرمان قرار دارد.