به گزارش شبکه خبری آموزشی گیاهان دارویی به نقل از ایسنا، گیاهان دارویی و مواد مؤثره مستخرج از آن‌ها، امروزه جایگاهی ویژه در سبد دارویی مردم جهان دارند. محققان کشور در تحقیقی جدید روی این گیاهان، بهترین حلال برای استخراج مواد دارویی را از چندین گیاه مختلف مشخص کرده و برترین گیاهان ازلحاظ این مواد را نیز برشمرده‌اند.

 متابولیت‌های ثانویه گیاهان دارویی یعنی اسانس و عصاره‌های آن‌ها، علاوه بر استفاده‌های دارویی مختلف، برای جلوگیری از رشد باکتری‌ها و کپک‌های آلوده‌کننده مواد غذایی، به‌منظور افزایش عمر نگهداری غذاهای فرایندشده و نیز افزایش عمر نگهداری میوه‌ها و سبزی‌ها نیز مورد استفاده واقع می‌شوند. گزارش‌ها بیانگر آن هستند که بسیاری از اسانس‌ها یا اصطلاحاً عطرمایه‌های گیاهی، اثر بازدارندگی چشمگیری میکروارگانیسم‌های بیماری‌زا دارند. این اسانس‌ها غالباً دارای خواص ضد قارچی، ضد انگل، ضد باکتری و ضد ویروس هستند. بنابراین اسانس‌های گیاهی در زمینه فارماکولوژیک، میکروبیولوژی پزشکی و کلینیکی درکنار اموری مانند نگهداری مواد غذایی، میوه‌ها و سبزی‌ها نیز بسیار مورد استفاده هستند.

امروزه به گفته متخصصان، داروهای گیاهی مقبولیت بیشتری نزد مردم پیدا کرده‌اند. دلایل افزایش این اقبال عمومی، مطالعات گسترده جهانی و معرفی آثار دارویی و همچنین قابلیت‌های ضد میکروبی گیاهان مختلف در سال‌های اخیر بوده است. از سویی مصرف مداوم و بی‌رویه ترکیبات دارویی شیمیایی در سال‌های اخیر باعث ایجاد پدیده مهم مقاومت میکروارگانیسم‌ها نسبت به آن‌ها شده است. ایجاد این پدیده، اثر داروها را ضعیف و خنثی کرده و درنهایت سبب نیاز به افزایش مقدار مصرف دارو و تمایل به استفاده از ترکیبات با فرمولاسیون‌های جدیدتر و قوی‌تر می‌شود. همچنین ایراد دیگر استفاده از این داروها افزایش آثار جانبی آن‌هاست که گاهی منجر به ایجاد بیماری‌هایی می‌شود که از بیماری اولیه خطرناک‌تر هستند.

با توجه به اهمیت روزافزون چنین گیاهان ارزشمندی، توسعه و بهبود روش‌های استخراج مواد مؤثره دارویی آن‌ها از اهمیت ویژه‌ای برخوردار است. در همین راستا، پژوهشگران دانشگاه آزاد اسلامی واحد رودان هرمزگان با همکاری دانشگاه ولیعصر رفسنجان و دانشگاه زابل اقدام به انجام پژوهشی کرده‌اند که در آن تأثیر نوع حلال بر میزان استخراج مواد مؤثره برگ چندین گیاه دارویی منطقه رودان واقع در جنوب ایران بررسی شده است.

نتایج این آزمایش‌ها که در مجله دانشگاه علوم پزشکی ایلام منتشر شده‌اند، نشان داد که حلال استون، مؤثرترین حلال در استخراج مواد فنلی و فلاونوئیدی با خاصیت اکسیدانی بالاست و گیاهان دارویی کنار و لوز نیز مؤثرترین گیاهان ازلحاظ میزان مواد فنلی و خاصیت آنتی‌اکسیدانی هستند.

مجیب صالحی بالاشهری، محقق گروه کشاورزی دانشگاه آزاد اسلامی واحد رودان هرمزگان و همکارانش در این رابطه می‌گویند: «امروزه برای استخراج مواد مؤثره گیاهی از حلال‌های متفاوتی استفاده می‌شود که هرکدام مزایا و معایب خاص خود را دارند و مقدار ماده مؤثره به‌دست‌آمده از گیاهان نیز تحت تأثیر عوامل گوناگونی ازجمله نوع گیاه، شرایط رویش، نوع حلال و روش استخراج بستگی دارد. بنابراین در تحقیق حاضر سعی شد تا گیاهان مختلف جمع‌آوری‌شده و بر اساس حلال‌های گوناگونی ارزیابی شوند تا علاوه بر شناسایی بهترین گیاه دارویی با بالاترین میزان مواد فنولی و خواص آنتی‌اکسیدانی، بتوان تأثیر هر کدام از عوامل تأثیرگذار بر مواد فنولی را مشخص کرد».

آن‌ها می‌افزایند: «این پژوهش نشان داد که حلال استونی، باعث بیشترین میزان استخراج فنول در گیاه اکالیپتوس و سپس گیاه جمبو می‌شود. ضمناً بیشترین میزان فلاونوئید ابتدا از انبه و سپس از لوز و اکالیپتوس به دست آمد. درکنار این موارد مشخص شد که بیشترین خواص آنتی‌اکسیدانی به ترتیب در گوآوا، کنار و لوز دیده می‌شود».

بر این اساس، متانول به‌عنوان مهم‌ترین حلال برای استخراج مواد فنولی و استون بهترین حلال برای استخراج مواد آنتی‌اکسیدانی قلمداد می‌شود و گیاهان دارویی کنار و لوز یا گارم زنگی نیز مؤثرترین گیاهان ازلحاظ حضور مواد و خاصیت آنتی‌اکسیدانی در میان گیاهان بررسی شده هستند.