اگر ماده گیاهی به محتوای رطوبتی متعادل که ضامن انبارداری مطمئن آن است نرسد، بار میکروبی اش افزایش یافته و کیفیت آن کاهش می یابد.

اگر ماده گیاهی بیش از حد خشک شود، فرایند خشک کردن طولانی شده و انرژی بیهوده هدر می رود و باعث کاهش یافتن میزان اسانس و سایر مواد مؤثره در گیاهان دارویی و معطر می گردد.

همچنین دانستن میزان رطوبت ماده گیاهی در طول فرآیند خشک کردن اهمیت بسزایی دارد زیرا در تصمیم گیری های مختلف در زمینه ی پارامترهای خشک کردن تاثیرگذار است. بطور مثال می تواند در تنظیم سرعت نوار خشک کن نقش داشته باشد.

یک تولید کننده ی باتجربه قادر است در بسیاری از گیاهان دارویی و معطر میزان رطوبت نهایی محصول خشک شده را به درستی تعیین کند. روش های آزمایشگاهی تعیین میزان رطوبت استاندارد که در پروژه های تحقیقاتی به کار می رود خیلی وقت گیر هستند. یک روش متداول، خشک کردن ماده گیاهی در آون به مدت ۲۴ یا ۷۲ ساعت است که عملاً کاربردی نیست. آزمایش هایی که بر پایه استفاده از توان ۶۰۰ وات مایکروویو انجام شده اند، نشان داده است که خطای اندازه گیری در حدود ۲ درصد است. این روش ۲۰ تا ۳۰ دقیقه طول می کشد. این روش برای آگاهی سریع از میزان رطوبت ماده گیاهی خشک شده با خشک کن ناپیوسته مناسب است.

ابزارهای اندازه گیری رطوبت ماده گیاهی بر اساس پارامترهای هدایت جریان الکتریسیته، بطور گسترده ای برای بذرها بخصوص غلات و ذرت بکار می روند. این دستگاه ها می توانند برای بذرهای گیاهان دارویی مانند بذر کدوی تخمه کاغذی بکار روند. البته برای برخی از محصولات نیاز به انجام تنظیمات خاصی در این دستگاه ها و کالیبراسیون می باشد.

در خشک کن های نواری، اندازه گیری لحظه ای و دائمی میزان رطوبت مواد گیاهی مورد نیاز است.

روش استفاده از امواج مادون قرمز جهت تعیین میزان رطوبت در مواد گیاهی امروزه بطور گسترده ای استفاده می شود. اصول این روش بر اساس اندازه گیری میزان انعکاس نور از سطح ماده در فرکانس مشخصی است. این روش می تواند فقط میزان رطوبت در سطح ماده گیاهی را اندازه گیری کند و در شرایط وجود آلودگی در هوا و مواد گیاهی مناسب نیست. برای هر نوع ماده گیاهی یک نوع کالیبره کردن خاص مورد نیاز است. تغییر رنگ ماده نیز سبب ایجاد خطا در این روش می شود. کالیبراسیون برای تعداد زیادی از مواد ولی در بازه ی محدودی از رطوبت انجام می شود.

در محصولاتی که میزان رطوبت شان بالاتر است، میزان انعکاس امواج مایکروویو از آنها کمتر است زیرا مقداری از انرژی جهت نوسان و چرخش مولکول های آب مصرف می شود. در نهایت فرکانس امواج تغییر کرده و فرکانس امواج بازتاب شده اندازه گیری می گردد. پیک های منحنی، میدان نوسان را نشان می دهند که جهت مشخص نمودن میزان رطوبت بکار می روند. معمولا از فرکانس هایی در محدوده ی ۴/۰ تا ۱۰ گیگا هرتز استفاده می شود. این دستگاه فقط ۱۰ میلی وات قدرت داشته و از لحاظ انرژی کم مصرف است. قدرت اندازه گیری به خصوصیات ماده ی گیاهی بستگی دارد. با توجه به پیشرفت های جدید در تکنولوژی های دیجیتال و پردازش اطلاعات، بیش از ۲۵ مورد اندازه گیری در ثانیه قابل انجام است و حتی در شرایط نامساعد محیطی و وجود آلودگی در محیط نیز قادر به اندازه گیری هستند. استفاده از سنسورهای مایکروویو جهت تعیین میزان رطوبت ماده گیاهی به کالیبراسیون دقیق نیاز دارد. این سنسورها امروزه در صنایع مختلف استفاده می شوند و انتظار می رود که کیفیت آنها در آینده افزایش یافته و قیمت شان کمتر شود. هم سنسورهای NIR و هم سنسورهای مایکروویو اطلاعات را بصورت دیجیتال منتشر کرده و می توانند برای کنترل اتوماتیک فرآیند خشک کردن بکار روند.

منبع:

نجفی، فرزاد.، عبادی، محمدتقی.، عباسیان، جلال. ۱۳۹۰. فرایندهای برداشت، خشک کردن و فرآوری گیاهان دارویی و معطر. انتشارات دانشگاه شهید بهشتی تهران. ۳۸۰ ص