به گزارش شبکه خبری آموزشی گیاهان دارویی به نقل از فارس، چندسالی است که از گوشه و کنار و یا از طریق رسانه‌های جمعی و مطبوعات عنوان اقتصاد مقاومتی را شنیده‌ایم و هر کس بر اساس درک و فهم خودش برداشتی از این موضوع داشته و برای خود تعریفی دارد، اما در میان عموم مردم معنی مقاومت در مقابل تحریم‌های سی و چند ساله دشمن بیشتر متابدر می‌شود که البته مردم ایران سالهاست با این قضیه کنار آمده‌اند.

اقتصاد مقاومتی را نخستین‌بار رهبر فرزانه انقلاب به عنوان یک تئوری اقتصادی برای مقابله با تحریم‌ها و متکی به تمام امکانات داخلی و بومی مطرح و وارد ادبیات اقتصادی کشور کردند و سپس نظریه‌پردازان در حوزه‌های مختلف به تعریف آن پرداختند.

اقتصاد مقاومتی ابعاد بسیار گسترده‌ای دارد و یکی از بعدهای آن در زمینه تولید محصولات داخلی و اشباع بازار از آن محصول بومی و جایگزینی به جای نمونه خارجی آن و در بعد وسیع‌تر صادرات آن محصول به دیگر کشورهاست.

البته این کار نیاز به دانش و علم و مشارکت صاحب‌نظران متخصص در حوزه اقتصادی دارد که بعد از تحقیق و مطالعه آستین را بالا زده و وارد میدان شوند و در ادامه به فرهنگ‌سازی و سپس بازاریابی و معرفی آن محصول بپردازند.

هر منطقه‌ای از ایران با توجه به شرایط اقلیمی،‌ جغرافیایی‌، گردشگری، فرهنگی، ‌اقتصادی و… می‌تواند موضوعی خاص برای اقتصاد مقاومتی در زمینه تولید یک محصول باشد.

طبق آمارهای موجود ۷۰ درصد داروهای مورد نیاز کشور از خارج وارد شده که در سال‌های گذشته کشور وضع اسفناکی در زمینه تهیه و توزیع دارو داشت و این دقیقاً نقطه تهدید دشمن برای کشور است

همدان از جمله شهرهای خوش آب و هوای ایران است که به علت شرایط اقلیمی و جغرافیایی، دارای پوشش گیاهی بسیار غنی در سرتاسر استان است. هر شهرستان هم یک محصول بارز دارد که نه تنها در ایران بلکه در دنیا نظیر ندارد. گردوی تویسرکان‌، گشنیز نهاوند، ‌انگور ملایر و گیاهان معطر و دارویی بهار و بقیه نقاط خود می‌تواند حرف‌های زیادی در زمینه اقتصاد مقاومتی داشته باشد.

بحث گیاهان دارویی چند سالی است باب شده و این را از عطاری‌هایی که در سطح شهر گسترش یافته می‌توان دریافت. برای روشن شدن موضوع و تبیین ارتباط اقتصاد مقاومتی و گیاهان دارویی پای صحبت‌های یک کارشناس ارشد گیاهان دارویی که سال‌ها در زمینه گیاهان استان همدان تحقیق، مطالعه و بررسی کرده و حتی چندین مقاله برتر دارد، نشستیم و گپ و گفتی در این زمینه داشتیم.

بابک عزتی‌رنجبر محقق طب ایرانی اسلامی، استاد دانشگاه و عضو کمیسیون سلامت سپاه استان همدان است.

فارس: اقتصاد مقاومتی چه ارتباطی با حوزه سلامت دارد؟

عزتی: اقتصاد مقاومتی یکی از ابتکارات مطرح شده رهبر معظم انقلاب برای خروج کشور از رکود اقتصادی بود که مهم‌ترین علتش پافشاری بر حفظ استقلال و اتکا به داخل است.

یکی از حوزه‌های مهم و کلیدی در زندگی مردم که باید بحث اقتصاد مقاومتی را در آن وارد و برایش برنامه‌ریزی و مدیریت کرد، حوزه سلامت و بهداشت مردم است.

این اقتصاد شاخص‌های متفاوتی دارد و یکی از آن شاخص‌ها کاهش مصرف اقلام مصرفی در تمام حوزه‌هاست.

یکی از این حوزه‌ها که در ارتباط با سلامت مردم، حوزه بهداشت و درمان است و کسانی که اخبار این حوزه را دنبال می‌کنند، می‌دانند قسمت عمده‌ای از ارز کشور در زمینه خرید داروها، وسایل و تجهیزات پزشکی از کشور خارج می‌شود و سهم داروهای شیمیایی با توجه به آمارهای موجود در خور توجه است.

قسمت اعظم داروهای تولیدی در کشورهای پیشرفته مانند آلمان و انگلیس گیاهی بوده و آنها داروهای شیمیایی تولیدی خود را به کشورهایی دیگر صادر می‌کنند

یکی از راهکارهای اقتصاد مقاومتی در مرحله اول کاهش مصرف دارو در میان مردم است که این کار نیاز به فرهنگ‌سازی بسیار گسترده و بسیج همگانی دارد و در کنار فرهنگ‌سازی در کاهش مصرف دارو باید برای تولید داروهای مورد نیاز مردم فکری شود که یک قسم از این داروها شیمیایی است و بخش دیگر گیاهی که برای تولید باید به دانش و علم بومی خود متکی باشیم که البته ایران در سال‌های اخیر قدم‌های خیلی خوبی را برداشته و این تولیدات داخلی سهم بسزایی در بیرون رفتن ارز از کشور دارد.

طبق آمارهای موجود ۷۰ درصد داروهای مورد نیاز کشور از خارج وارد شده که در سال‌های گذشته کشور وضع اسفناکی در زمینه تهیه و توزیع دارو داشت و این دقیقاً نقطه تهدید دشمن برای کشور و در مقابل، نقطه ضعف ما با توجه دانش‌های بومی و اصیلی است که در زمینه طب و داروشناسی داریم.

فارس: ارتباط اقتصاد مقاومتی با طب ایرانی اسلامی و گیاهان دارویی چیست؟

عزتی: نظام و اساس طب ایرانی- اسلامی بر پیشگیری است و اگر سطح بهداشت کشور با اتکا بر مبانی و ایدئولوژی طب سنتی باشد، فرد با رعایت یک سری اصول ساده و اولیه پیشگیرانه و مراقبت از خود و خانواده‌اش به دارو نیازی پیدا نمی‌کند و در احادیث فراوان داریم که تا بدنت به دارو نیاز ندارد از آن استفاده نکن.

البته یک نکته حائز اهمیت این است که طب سنتی دو شاخه نظری و عملی دارد و امروزه با معرفی تنها جنبه عملی این طب که با فرهنگ فعلی عمومی مردم و طب کلاسیک هماهنگی ندارد در جامعه و از سوی مسئولان بهداشتی و درمانی اشاعه طب سنتی بازخورد منفی دارد و اگر از ابتدا فلسفه و علت مبانی محکم طب سنتی به روشنی بیان شود، مقاومت در مقابل این طب بسیار کم خواهد بود.

نکته مهم دیگر تکیه بر دانش بومی برای ارتقای سلامت و بهداشت و تهیه داروهای داخلی آن هم با منابع گیاهی می‌تواند نقطه قوت ما در زمینه سلامت و امنیت دارویی کشور باشد و تهدیدات دشمن در این حوزه راه به جایی نمی‌برد.

طبق آمار، قسمت اعظم داروهای تولیدی در کشورهای پیشرفته مانند آلمان و انگلیس گیاهی بوده و آنها داروهای شیمیایی تولیدی خود را به کشورهایی دیگر صادر می‌کنند.

روزی فردی که بیماری گوارشی داشت به من مراجعه کرد و برایم تعریف کرد که برای درمان بیماری خود داروهای مختلفی را مصرف کرده که متأسفانه نتیجه‌ای نگرفته و پس از مراجعه به یک متخصص در آلمان، نسخه این پزشک آلمانی گیاه رازیانه بوده که در ایران به فراوانی در تمام نقاط کشور وجود دارد و یا گل راعی یا چای کوهی که به عنوان داروی «بهترین انتخاب» علیه افسردگی شناخته شده در کشوری مانند انگلستان به طور گسترده استفاده می‌شود، ولی خیلی از مردم و حتی قشر تحصیلکرده خودمان حتی اسم آن را نشنیده‌اند و با استفاده از داروهای شیمیایی به درمان می‌پردازند.

فارس: راهکار شما به عنوان کسی که سال‌ها در زمینه گیاهان دارویی مطالعه و کار تحقیقاتی کرده‌اید، چیست؟

عزتی: در بحث اقتصاد مقاومتی در حوزه گیاهان دارویی دامنه کار وسیع است که در حوزه خودکفایی دارو، باید روی داروهای گیاهی که در سطح دنیا برای هرکدام مقالات معتبر و علمی وجود دارد تحقیق،‌ مطالعه،‌ تولید و وارد چرخه دارویی کشور کنیم.

البته امروزه در سایت‌ها و رسانه‌های مختلف افرادی به عوارض گیاهان دارویی اشاره کرده‌اند، مانند شیرین بیان که باعث افزایش فشار خون می‌شود، ولی باید به این موضوع واقف بود که گیاهان دارویی با داروهای گیاهی متفاوت است. داروی گیاهی تنها یک جزء از ۱۰۰ نوع ماده موجود در یک گیاه عصاره‌کشی شده است، ولی گیاه دارویی یک کمپلکس و هارمونی عجیبی از مواد و املاح مختلف است که بین آنها یک بالانس وجود دارد و مانع از ایجاد عوارض مصرف می‌شود. گیاهی که یک جزء آن خارج و عصاره‌گیری شده باشد، عوارض خاص خود را دارد.

گیاهان دارویی ایران خصوصاً همدان جزء برترین گیاهان دارویی منطقه است و تنوع گیاهان دارویی ایران با تمام قاره اروپا برابری می‌کند و این یعنی یک ثروت عظیم برای کشور که مهجور مانده و یا کم به آن پرداخته شده است.

اگر سطح بهداشت کشور با اتکا بر مبانی و ایدئولوژی طب سنتی باشد، فرد با رعایت یک سری اصول ساده و اولیه پیشگیرانه و مراقبت از خود و خانواده‌اش به دارو نیازی پیدا نمی‌کند

پس در زمینه اقتصاد مقاومتی می‌توانیم در پرورش و تولید گیاهان دارویی وارد شویم.

یک مثال می‌زنم! دارویی که امروزه به طور گستره بین مردم برای درمان زخم و ورم ناشی از میکروب هلیکوباکتر، نفخ و یا زخم‏‌های خوش خیم معده و دوازدهه استفاده می‌شود قرص امپرازول است؛ جدا از عوارض ناشی از این دارو که تأثیراتش را بر دیگر اعضای بدن می‌گذارد، تنها می‌توان با اصلاح روش غذا خوردن و همچنین دم کرده گیاه بابونه این ناراحتی‌ها را درمان کرد.

اگر در زمینه گیاهان دارویی به خودکفایی رسیدیم، موضوع بعدی صادرات گیاهان دارویی در رویکرد اقتصاد مقاومتی است که البته با صادرات خام که اکنون نظیر آن را در نفت مشاهده می‌کنیم مخالفم، بلکه باید آن را تبدیل و فرآوری کرد.

برای نمونه نهاوند بیشترین آمار تولید گشنیز را در سطح کشور در حدود ۲ هزار هکتار دارد، در حالی که کشور امارات آن را کیلویی ۴ هزار تومان خریده و از این کشور به کشورهایی که صنایع  تبدیلی دارند صادر شده و در آنجا کرم و وسایل‌های  آرایشی تولید و با قیمت چندین برابر به خودمان می‌فروشند.

فارس: آیا در کشور در زمینه ایجاد صنایع تبدیلی گیاهان دارویی وجود دارد؟

عزتی: در چند سال اخیر چند کارخانه در حد استاندارهای جهانی در چند شهر مانند مشهد و گرگان راه‌اندازی شده که تولید داروهای گیاهی دارند و بسیار هم موفق بوده‌اند.

کشت و تولید گیاهان دارویی در مزارع مخصوص که البته به مراتع و طبیعت بکر هم آسیبی نرسد و امروزه در بعضی نقاط شاهد آن هستیم،‌ باید اقدام و اشتغالزایی کرد.

استان همدان به علت پوشش گیاهی گسترده و متنوعی که دارد، می‌تواند به عنوان قطب تولید گیاهان دارویی در ایران مطرح شود.

در نظام سلامت کشور باید تحولی بزرگ اتفاق بیافتد و بر تحقیق و شناخت گیاهان دارویی،‌ صنایع تبدیلی آنها‌، فرآوری و تولید محصول جدید،‌ صادرات و واردات کار جدی انجام شود. لازم نیست حتما یک گیاه دارویی تبدیل به یک قرص و شربت شود بلکه استفاده از انواع گیاهان دارویی به صورت دمنوش‌ها به جای چای می‌تواند قدم اول باشد که این کار البته نیاز به حمایت مسئولان برای بسترسازی دارد.

گیاهان دارویی ایران خصوصاً همدان جزء برترین گیاهان دارویی منطقه است و تنوع گیاهان دارویی ایران با تمام قاره اروپا برابری می‌کند

نکته دیگر اینکه نظام سلامت کشور به طب سنتی به عنوان یک دانش بومی باید نگاه کند و از نیروهای انسانی فعال در این حوزه و دارای تخصص و صاحب نظر استفاده کند، زیرا این افراد سرمایه‌های انسانی هستند. کشورهایی مانند چین و هند و حتی پاکستان بعد از گذشت قرن‌ها و با وجود نفوذ استعمارگران همچنان به ظرفیت انسانی، دانش و طب بومی خود تکیه دارند و حتی علم خود را صادر می کنند.

ایران در زمینه آموزش مشکلی ندارد و سال‌هاست که دانشگاه علمی و کاربردی کار را شروع کرده است؛ سد معبر اصلی در حوزه اخذ مجوزها و حمایت‌ها، وزارت بهداشت و درمان است.

از طرفی هم باید وزارت‌های جهاد کشاورزی و صنعت، معدن و تجارت راه را برای راه‌اندازی صنایع و کارگاه‌های کوچک خرد فرآوری گیاهان دارویی باز کنند که این یک فرصت برای ایجاد اشتغال و حتی از نوع خانگی می‌تواند باشد.

کشور چین در زمینه سلامت، نظام پیشگیری بالاتری دارد، زیرا این کشور با جمعیت دو میلیاردی‌اش بر طب و گیاهان دارویی بومی‌اش تکیه دارد و حتی یکی از منابع درآمد این کشور فروش این گیاهان به دیگر کشورهاست.