آذربایجان غربی که جز مناطق رویش های گیاهان دارویی، صنعتی و مرتعی در کشور به شمار می رود اما تاکنون در حد ظرفیتهای اقتصادی آن در این زمینه مورد توجه قرار نگرفته است.
براساس تحقیقاتی که در آذربایجان غربی صورت گرفته در رویشگاههای طبیعی این استان نزدیک به ۱۲۰۰ گونه گیاهی می روید که از این گونه ها ، ۴۶۶ گونه آن دارویی است که با مدیریت و برنامه ریزی مناسب در زمینه برداشت، بسته بندی وعرضه هریک از این گونه های گیاهی می توان زمینه اشتغالزایی و درآمدزایی خوبی برای مردم استان دست وپا کرد.
به گفته محققان و کارشناسان گل محمدی ، نعناع ، ترخون ، گل گاوزبان ، شیرین بیان، آجی بیان، کاسنی ، اولیک ، بیدمشک، بادرنجبویه ، بومادران ، سنبل الطیب،خار شتر، شاتره، آویشن و دهها گونه دیگر از گیاهان دارویی آذربایجان غربی است که از دیرباز بصورت سنتی استفاده می شود .
محصولات فرعی مرتعی این شهرستان هم مانند کنگر ، موسیر ، شینگ ، قارچ ، گیلاخه ، ریواس ، کتیرا ، اسفناج وحشی ، کاپاریس ، ثعلب ، گیاهان دارویی خوراکی ، ریشه شیرین بیان و محصولات فرعی جنگلی هم بادام کوهی ، گزو ، سیب وحشی ، بادام تلخ ، زالزالک ، بادام معمولی ، بذر بلوط ، گردو ، زرشک ، سماق ، سنجد ، بنه ، گلابی وحشی ، انار ، سقز ، انگور و انجیرمی باشد .
مهندس دمکری مدیرجهاد کشاورزی شهرستان مهاباد توسعه کشت گیاهان دارویی را بعنوان یکی از برنامه های اساسی و اولویت دار جهاد کشاورزی شهرستان مهاباد در سند چشم انداز طرح توسعه کشاورزی می خواند و می افزاید : پارسال برای تقویت این صنعت و حمایت از تولید کنندگان در بخش تولید گیاهان دارویی و فرآورده های آن حدود پنج میلیارد ریال از اعتبارهای فصل کشاورزی برای تولید کنندگان این صنعت اختصاص یافت که با تصویب و جذب آن کارگاههای تولید گیاهان دارویی ، عرقیات و اسانس شهرستان مهاباد در شرکت شهرک های صنعتی ایجاد و شروع به فعالیت می نماید.
دکتر خان احمد زاده رییس دانشگاه آزاد اسلامی واحد مهاباد نیز با اشاره باینکه در این دانشگاه زمینه تحصیل دانشجویان در بخش گیاهان فراهم شده است ، گفت : در طرح پژوهشی توسط استادان و دانشجویان این دانشگاه ۷۰ گونه از گیاهان دارویی در این شهرستان و مناطق دیگر جنوب استان آذربایجان غربی شناسایی شده است .
رئیس مرکزتحقیقات کشاورزی ومنابع طبیعی آذربایجان غربی هم با اشاره به اهمیت اقتصادی و دارویی این گیاهان درکشور برضرورت توجه علمی به مقوله توسعه ، تولید و فرآوری گیاهان دارویی تأکیدکرد وگفت : اگرگیاهان دارویی بصورت مدرن فرآوری شود ، ارزش افزوده آن ۱۰۰ تا ۲۰۰ برابر افزایش می یابد .
آقای سکوتی خاطرنشان کرد ، عوارض جانبی مصرف داروهای شیمیایی موجب شده تا گیاهان دارویی بیش از هر زمان دیگری مورد توجه قرارگیرد.
او افزود : باتوجه باینکه منبع اصلی بیش از ۲۵ درصد داروهای شیمیایی از گیاهان دارویی تأمین میشود ، تجارت گیاهان دارویی در جهان در حال افزایش است.
به گفته رئیس مرکز تحقیقات کشاورزی و منابع طبیعی استان آذربایجان غربی روشهای نادرست برداشت گیاهان دارویی در کشور، این گیاهان را در معرض انقراض قرار می دهد .
خانم حیدری استاد دانشگاه وعضو مرکز تحقیقات کشاورزی ومنابع طبیعی نیز درباره اهمیت گیاهان دارویی می گوید ، این گیاهان ازدیرباز بصورت سنتی مورد توجه بوده و همواره برای درمان بسیاری از بیماریها استفاده می شده است.
او افزود ، آذربایجان غربی یکی ازقطبهای مهم گیاهان دارویی درکشور است که با کشت ، تولید وفرآوری علمی درنقاط مختلف آن زمینه صادرات این گیاهان بصورت بسته بندی وعلمی فراهم می شود.
خانم حیدری افزود ، متأسفانه درحال حاضربیشتر صادرات استان دراین زمینه بصورت فله ای و خام صورت می گیرد که اگرگیاهان دارویی فرآوری شوند ، ارزش افزوده آنها ۱۰۰ تا ۲۰۰ برابر افزایش می یابد.
آقای سید احمدی ، مدیرکل گمرکات آذربایجان غربی هم گفت، صادرات گیاهان دارویی در ایران درمقایسه با دیگرکشورهای جهان کمتر از یک درصد است .
رئیس مرکز تحقیقات کشاورزی آذربایجان غربی بابیان اینکه در ایران ۱۲هزار گونه گیاهی و در قاره اروپا تنها هشت هزار گونه گیاهی وجود دارد گفت : یک دهم گیاهان دارویی درکشور در این استان می روید و از حیث تنوع گونه های گیاهی خوراکی خودرو در جهان منحصر بفردا است.
خانم تأیید کارشناس گیاه شناسی هم در خصوص تنوع گیاهان خوراکی در کوهستانهای آذربایجان غربی می گوید ، بیست و پنج گونه گیاه خوراکی خودرو در کشور شناخته شده که تقریباٌ تمامی آنها در مناطق کوهستنانی آذربایجان غربی یافت می شود.
او خاطرنشان کرد، گنگر ، ریواس ، پونه، غازیاغی، یملیک ، ترشکه، شنگ ، بلاغ اوتی ، اوغلان اوتی،گیل آقا ، ترشجه، تلخون و گندلهاز عمده ترین گونه های گیاهان خوراکی خودرو هستند که در بین مردم منطقه استفاده می شود.
آناهید کارشناس تغذیه درباره فواید این گیاهان خوراکی اظهار داشت :این گیاهان در درمان بیماریهای دستگاه گوارش ، درمان سنگ کلیه و مثانه ، بر طرف کردن لکه های پوستی و جلوگیری از رسوب چربی های اشباح شده در رگهای خونی بسیار تأثیر گذارند.
رحمان نژاد یکی از اهالی روستای کاولان سفلی گفت: در گذشته و الان برای درمان بیماریهایی مثل سرماخوردگی در منطقه ما غالباٌ از سوپ شنگ ،تره کوهی ، سیرکوهی و گنگر استفاده می کنیم.
آناهید کارشناس تغذیه تصرح کرد: در ساقه های گوشتی گنگر ماده ای بنام همولین وجود دارد که در درمان برخی سرطان ها استفاده می شود .
به گفته مادر بزرگی از اهالی روستای یوسف کند در فصل بهار گیاهان خوراکی درپخت غذاهایی مثل دوکلیو ، کلانه، آش گل آقا ، دوکلیو گنگر که عمده ترین غذای مردم منطقه ما را تشکیل می دهد ، استفاده می شود ، بطوریکه بیشتر مردم این روستاها در این فصل از محل فروش گیاهان دارویی درآمد خوبی بدست می آورند .
یکی فروشندگان گیاهان خوراکی از اهالی روستا حمزه آباد در مهاباد گفت : من روزانه ۱۲۰ کیلوگرم از این گیاهان را در بازار شهر مهاباد و به دیگر استانهای کشورمان می فرستم که قیمت آن در بازار مهاباد ۳تا ۴هزارتومان ودر خارج از شهر تا هفت هزارتومان به فروش می رسد .
اما آنچه که باید بیشتر به آن توجه شود جدای از ارزش غذایی این گیاهان باید در برداشت این نعمت خدادادی هم دقت شود که به گفته خود روستائیان : در گذشته با دقت گیاهان برداشت می شد
اما امروز هیچ کدام از این شرایط رعایت نمی شود .
آقای پاتو، رییس اداره منابع طبیعی و آبخیزداری مهاباد ، بااشاره باینکه گیاهان خوراکی خودرو با تهدید نابودی در برخی گونه ها در آذربایجان غربی مواجه اند ، گفت : برداشت غیراصولی و بی رویه این گیاهان خوراکی خودرو از یک طرف و چرای بی رویه دامها از طرف دیگر تهدیدی جدی برای این گیاهان است.
خانم تأیید کارشناس گیاه شناسی در این زمینه به برداشت غیراصولی روستائیان اشاره می کند و می گوید : اگر برداشت گونه های گیاهی ، با شرایط فعلی ادامه یابد در چندسال آینده شاهد نابودی برخی از این گونه های منحصر به فرد خواهیم بود.
در پایان خاطرنشان می شود ، هرچند در سالهای اخیر گام های کوچکی در تولید و فرآوری گیاهان دارویی برداشته شده اما در حد ظرفیتهای اقتصادی، مورد توجه قرار نگرفته است.
امیداست ، با تشکیل تعاونی ها ، حمایت دستگاههای مربوطه و نیز ایجاد واحدهای فرآوری صنعتی کمک شایانی به کشت ، تولید و فرآوری علمی و صادرات گیاهان دارویی در آذربایجان غربی شود.
https://medplant.ir/?p=9347