پزشکان بالینی و فرآورده‌های دارویی گیاهی

دکتر مجید انوشیروانی (متخصص طب سنتی ایران، معاون پژوهشی دانشکده طب سنتی و مکمل، دانشگاه علوم پزشکی مشهد)

.

به نقل از مستند ویژه سومین جشنواره گیاهان دارویی، فرآورده های طبیعی و طب سنتی ایران – ۱۵ تا ۱۸ شهریورماه ۱۳۹۵ (به کوشش تیم پژوهشی شبکه خبری آموزشی گیاهان دارویی)

(توجه: متن کامل این مقاله در فایل مستند موجود می باشد. با کلیک نمودن بر روی گزینه بالا می توانید آن را دانلود نمایید.)

.

در درمانگاه طب سنتی دانشگاه نشسته‌ام و مشغول ویزیت بیماران هستم. منشی خبر می د‌هد که ویزیتوری از یک شرکت داروسازی گیاهی برای معرفی محصول در انتظار است. از آنجا که خود من هم چند صباحی در دوره تحصیل پزشکی عمومی، ویزیتور فرآورده‌های گیاهی بوده‌ام، می‌دانم که طولانی شدن انتظار برای آنان خوشایند نیست. بمحض فراغت از بیمار ویزیتور را فرا می‌خوانم و گوش می‌سپارم. ویزیتورهای محترم عمدتاً دربارۀ عملکردهای دارویی گیاه در متون و برخی پژوهش‌های بالینی توضیح می‌دهند، و یا اثرات فرآورده تولیدشده و موارد مصرف آن را با ارجاع به همین اطلاعات بیان می‌کنند، و بندرت درباره احتیاطات و منع مصرف، عوارض جانبی، و تداخلات فرآورده نیز سخنی می‌گویند. توضیحات این گرامیان گاه به طب سنتی هم گرایش پیدا می‌کند و درباره طبیعت گیاهان اصلی اشاراتی مختصر دارند. مجموعه این توضیحات، شامل اطلاعات مفیدی است که البته در طی دوران تحصیل و نیز در خلال مطالعات شخصی‌ام از منابع اصلی فیتوفارماکولوژی و فیتوتراپی از آنها آگاه شده‌ام. توضیحات را می‌شنوم و بعد پرسش‌هایم را مطرح می‌کنم، پرسش هایی که مربوط به عملکردها و موارد مصرف و منع استفاده دارو نیست، بلکه به امور دیگری بازمی‌گردد که البته بیشتر ویزیتورها از پاسخ آنها بی‌خبرند. اما اینها چه پرسش هایی هستند؟

برای طرح این موضوع ناچارم به مقدمه‌ای بپردازم: مهمترین مساله برای پزشک بالینی بعنوان تجویزکننده و اولین طرف پاسخگو به بیمار درباره نتایج بالینی، این است که داروی گیاهی هم دارای کیفیت مناسب در فرم داروییِ عرضه‌شده باشد و هم اثربخشی و ایمنی کافی داشته باشد. ناگفته پیداست که هر گیاه دارویی در اشکال دارویی متفاوت، دینامیزم و کینتیک متفاوت دارد و تمایل و جذب و دفع آن با اشکال دارویی دیگر یکسان نیست و طبیب شکل مناسب را برحسب مقصود بالینی خود انتخاب می‌کند؛ در مثالی ساده می‌توان گفت فرم شربت تهیه‌شده از زنجبیل در پایه سکنجبین را ابتدا برای دوره پاکسازی سطحی مخاط معده از مواد لزج و غلیظ انتخاب می‌کنیم و در ادامه درمان برای بهبود عملکرد هضمی آن معده، کپسول زنجبیل را مناسب‌تر می‌دانیم. خوشبختانه با تولید اشکال دارویی متنوع از یک گیاه، طبیب می‌تواند این ترجیحات بالینی را در نسخه خود در نظر بگیرد.

… (متن کامل این مقاله در مستند ویژه سومین جشنواره و نمایشگاه گیاهان دارویی، فرآورده های طبیعی و طب سنتی ایران منتشر شده است که فایل کامل آن را می توانید از اینجا دانلود نمایید).