انگار اختلاف بر سر محل عرضه گیاهان دارویی تمامی ندارد؛ از سویی وزارت بهداشت و انجمن طب سنتی ایران معتقدند که عرضه گیاهان دارویی در داروخانه‌های گیاهی باید صورت گیرد و در طرف مقابل اتحادیه صنف عطاران دامنه فعالیت عطاری‌ها را فراتر از گیاه فروشی می‌داند و معتقد است که عطاری‌ها باید برای عرضه گیاهان دارویی محدویتی نداشته باشد.

حال این سوالات پیش می‌آید که عرضه محصولات گیاهی دارویی در داروخانه‌های گیاهی که اقدامات قانونی برای تاسیس آنها از سال ۹۱ راکد مانده، باید در کدام چهارچوب باشد و سوال دیگر اینکه بعد از تاسیس این داروخانه‌ها در کشور، آیا عطاری‌ها هم اجازه فروش محصولات مشابه را خواهند داشت و نظارت بر این محل‌ها برعهده کدام نهاد خواهد بود.

اختلاف جدی بین تصمیم‌گیران

رسول دیناروند، رئیس سازمان غذا و دارو در این باره می‌گوید: «در این ارتباط اختلاف جدی بین تصمیم‌گیران وجود دارد و به جمع‌بندی نتوانسته‌ایم برسیم که داروخانه‌های طبیعی را مجوز بدهیم یا ندهیم. گروه‌های کارشناسی درحال بررسی هستند و به هر جمع‌بندی برسیم، همان را عمل می‌کنیم. ولی آنچه مهم است، اینکه درحال حاضر این قبیل داروهای گیاهی و طبیعی در داروخانه های موجود عرضه می‌شوند و هیچ محدودیتی برای توزیع آنها وجود ندارد.»

وی در خصوص آخرین تصمیمات برای ادامه فعالیت عطاری‌ها، اظهار می‌کند: «مشکل عطاری‌ها داستانی دائمی است و ما قبلا هم گفته‌ایم که در عطاری‌ها تخلفات متعددی مشاهده شده است. البته دانشگاه‌های علوم پزشکی برخورد می‌کنند و معاونت‌های غذا و دارو بازرسی می‌کنند و هرجا تخلف واضح باشد، مراکز تعطیل، جریمه و به دادگاه تعزیرات معرفی می‌شوند، اما به صورت کلی تخلف در عطاری‌ها را شاهد هستیم و جلساتی با صنف مربوطه داشته‌ایم که امیدواریم به نتیجه برسد.»

عطاری گیاه فروشی نیست

عطارنژاد، عضو اتحادیه صنف عطاران، اما با انتقاد از سیاست وزارت بهداشت مبنی‌بر محدود کردن فعالیت عطاری‌ها، معتقد است: «اشکال نظام دارویی این است که اصرار دارد عطار فقط باید گیاه بفروشد. درحالی که از زمان صفویه داروها با دستورات عطاران استفاده می‌شد. همچنین انتقاد ما به وزارت بهداشت این است که از عطاری توقع دارد تنها گیاه بفروشد، اما آنها در صدد از راه‌اندازی داروخانه گیاهی هستند.» وی می‌افزاید: «البته سطح اطلاعات عطاری‌ها مهم است و سلامتی مردم نباید به خطر بیافتد و در این زمینه نظارت های دقیقی توسط اتحادیه انجام می‌شود.»

ضرورت عرضه داروهای گیاهی در داروخانه‌ طبیعی

امیرحسین جمشیدی، مدیرکل نظارت بر فرآورده‌های طبیعی، سنتی و مکمل سازمان غذا و دارو هم در این زمینه می‌گوید: «بسیاری از فرآورده‌ها و داروهای گیاهی اکنون خارج از داروخانه به‌صورت غیرمجاز به فروش می‌رسند درحالی‌که این فرآورده‌ها باید در داروخانه‌های گیاهی به فروش برسند.» وی می‌افزاید: «طرحی برای ایجاد داروخانه گیاهی داشتیم که آیین‌نامه آن مصوب شد، اما هنوز اجرایی نشده است.»

جمشیدی درخصوص انتقاد داروسازان به طرح داروخانه‌های گیاهی، معتقد است: «داروسازان انتقاد دارند چون فکر می‌کنند یک فضای موازی برای فعالیت آنها ایجاد می‌شود درصورتی‌که این‌طور نیست چون داروخانه گیاهی، اصلاً یک فضای دیگری است و بازار بزرگ‌تری برای عرضه داروهای گیاهی ایجاد می‌کند.

درحالی که فروش فرآورده‌های گیاهی در داروخانه‌های گیاهی، موافقان و مخالفانی دارد .» وی اعلام می‌کند: «به‌طور میانگین رشد خوبی در فرآورده‌های گیاهی دارای مجوز داشته‌ایم و این نوید را به ما می‌دهد که با دید علمی به این قضیه نگاه کنیم، اما هدف ما فقط افزایش مصرف نیست بلکه مصرف منطقی، مدنظر است و باید مصرف منطقی فرآورده‌های گیاهی زیاد شود.»

عرضه محصولات غیرمجاز در عطاری‌ها

از سویی برخی ماهیت عطاری‌ها را زیر سوال برده و این محل‌ها را مکانی برای عرضه محصولات غیرمجاز می‌دانند. آنگونه که محمود خدادوست، مدیرکل دفتر طب سنتی وزارت بهداشت می‌گوید: «بسیاری از مواد عرضه شده در عطاری‌ها اصلا گیاهی نیست و در برخی موارد شاهد وجود مواد مخدر در داروهای گیاهی ترک اعتیاد هستیم.» خدادوست می‌افزاید: «درحال حاضر حدود ۶۰۰۰ تا ۷۰۰۰ عطاری در سراسر کشور داریم که بیش از یک سوم از آنها هیچ‌گونه مجوزی از سازمان‌های مسئول ندارند و در این شرایط خیلی عجیب نیست که عطاری‌های غیرمجاز در چهاردیواری مغازه‌شان، هر داروی گیاهی را که متقاضی‌اش بیشتر باشد، به فروش برسانند.»

وی با تایید فروش داروهای ترک اعتیاد غیراستاندارد در عطاری‌ها خاطرنشان می‌کند: «بتازگی وزارت بهداشت داروهای گیاهی ترک اعتیاد موجود در بازار را آنالیز کرد و نمونه‌های مختلفی را آزمایش کردیم؛ ولی متاسفانه متوجه شدیم که بسیاری از این داروها، به هیچ وجه داروهای گیاهی نیستند.»

خدادوست توضیح می‌دهد: «در تحقیق اخیر وزارت بهداشت متوجه شدیم که بیشتر داروهای گیاهی ترک اعتیاد موجود در بازار، داروهای شیمیایی است که در ظاهر به اسم داروی گیاهی به فروش می‌رسد و در وهله دوم متوجه شدیم که در این داروهای به ظاهر گیاهی ترک اعتیاد، مقادیر زیادی مواد مخدر و مسکن ترکیب شده است.»

براساس قانون، عطاری‌‌ها مجاز نیستند که هیچ گونه دارویی اعم از داروی گیاهی یا غیرگیاهی برای بیمار تجویز کنند، اما به گفته خدادوست وقتی برخی عطاری‌‌ها حتی از صنف خودشان هم مجوز نگرفته‌اند، نمی‌توان توقع داشت که تخلف نکنند و به مراجع نظارتی پاسخگو باشند.

حال بحث نظارت بر فعالیت عطاری‌‌ها شبیه توپ فوتبالی شده است که هر سازمانی مسئولیت آن را به زمین دیگری پرتاب‌‌ می‌کند.

از یک سو عطاری‌‌ها از اتحادیه صنف عطاران مجوز فعالیت می‌گیرد که زیرمجموعه وزارت صنعت، معدن و تجارت است؛ از سوی دیگر بحث نظارت بر سلامت دارو در حیطه وظایف وزارت بهداشت است.

حال مسئولان وزارت بهداشت، از تشکیل کارگروه‌ها و جلسات مشترک با وزارت صنعت برای نظارت بر فعالیت عطاری‌‌های سخن می‌گوید، اما تاکنون نتیجه این کارگروه‌ها نتوانسته است عطاری را از فروش داروهای گیاهی بازدارد و همچنان بازار فروش داروهای گیاهی در بازار داغ است.