بهرغم اینکه این روش درمانی قدمتی دیرینه دارد تاکنون مدلی برای توضیح چگونگی عملکرد داروهای هومیوپاتی در بدن ارائه نشده بود.
دکتر شهرام شهابی، دانشیار ایمونولوژی دانشگاه علوم پزشکی ارومیه برای نخستین بار مدلی را برای مکانیسم عمل داروهای هومیوپاتی در بدن ارائه کرده است که میتواند اساس گامهای بعدی برای بهبود فرآیند تشخیص و درمان بیماران براساس روشهای درمانی مبتنی بر هومیوپاتی باشد. با دکتر شهابی درباره این تحقیق گفتوگوکردهایم.
ویژگی متمایز این روش درمانی چیست؟
علاوه بر این اصل که «مشابه، مشابهاش را درمان میکند»، یعنی ماده ای که علائم مشابه یک بیماری خاص در بدن سالم را تولید و می تواند فرد مبتلا به بیماری را در مان کند. خصوصیت دیگری که این روش درمانی را نه تنها از پزشکی رایج، بلکه از بقیه انواع روشهای درمانی پزشکی مکمل جدا میکند این است که داروهای مورد استفاده در هومیوپاتی بشدت رقیق هستند تا حدی که در بیشتر موارد، در یک دوز دارویی که به بیمار داده میشود امکان دارد فقط حتی یک مولکول از مادهای که منشا اصلی دارو بوده وجود داشته باشد. داروهای هومیوپاتی منشا طبیعی دارند یعنی از گیاهان، مواد حیوانی، میکروبها یا مواد معدنی تهیه میشوند.
هومیوپاتی در درمان چه بیماریهایی تاثیر بیشتری دارد؟
تمام بیماریهایی که مکانیسمهای خودترمیم بدن قادر به درمان آنها باشد، با هومیوپاتی قابل درمان است که انواع بیماریهای جسمی و روحی را شامل میشود. اما مساله مهم در هومیوپاتی تشخیص داروی صحیح برای بیمار است که اغلب هم دشوار است. مساله دیگر این است که در هومیوپاتی این بیمار است که درمان میشود و نه بیماری. بنابراین ممکن است دو بیمار که هر دو مبتلا به دیابت نوع دوم هستند، دو نوع داروی مختلف دریافت کنند. یا اینکه یک داروی تجویز شده برای یک بیمار مبتلا به میگرن، گاستریت او را نیز همزمان درمان کند.
اما برخی بر این باورند که درمان به روش هومیوپاتی مشابه تجویز دارونماها بیشتر جنبه تلقینی دارد و در عمل نمیتواند روی فیزیولوژی بدن اثر بگذارد.
برای پاسخ به این شبهه باید به تحقیقات استانداردی که در رابطه با اثربخشی داروهای هومیوپاتی انجام شده است مراجعه کرد. تحقیقات استاندارد زیادی به مقایسه داروهای هومیوپاتی پرداختهاند و اثربخشی داروهای هومیوپاتی را اثبات کردهاند. همچنین تحقیقات زیادی روی نوزادان و حیوانات که تلقینپذیر نیستند انجام شده که تائیدکننده موثر بودن داروهای هومیوپاتی است. درست است تاکنون برای عملکرد داروهای هومیوپاتی توجیه علمی وجود نداشته است، اما باید به این نکته دقت کرد توجیه مکانیسم عمل یک دارو یا یک روش درمانی یک موضوع است و موثر بودن آن، موضوع دیگری است. برای مثال داروهایی وجود دارد که سالها بدون اینکه مکانیسم عملشان مشخص شده باشد، برای درمان بیماریها مورد استفاده قرار گرفتهاند. چون در عمل ثابت شده بود که این بیماری را درمان میکنند حالا اگر ما نمیدانیم این دارو چگونه عمل میکند، مشکل ماست نه دارو.
با این حساب اگر شما اعتقاد دارید این روش درمانی موثر است چرا هومیوپاتی نتوانسته به عنوان یک روش درمانی پذیرفته شده در عمل به کار گرفته شود؟
دلایل متعددی را میتوان عامل این موضوع دانست، از جمله اینکه تولید داروهای هومیوپاتی به اندازه داروهای پزشکی رایج برای کارخانجات داروسازی سودآور نیست و بنابراین یک مقاومت ذاتی از سوی صاحبان این کارخانجات در مقابل گسترش و فراگیر شدن روشهایی مانند هومیوپاتی وجود دارد اما قاعدتا این نمیتواند تنها دلیل باشد. دلیل دیگری که شاید اهمیتی به اندازه مورد اول داشته باشد به خود هومیوپاتی برمیگردد و اگر بخواهیم دقیقتر بگوییم به فرآیندی که در حال حاضر برای تشخیص و درمان در هومیوپاتی مورد استفاده قرار میگیرد، برمیگردد. روند تشخیص در هومیوپاتی، بخصوص برای درمان افراد مبتلا به بیماریهای مزمن، در اغلب موارد، روندی زمانبر، مشکل و نیازمند گرفتن شرححال بسیار دقیق از بیمار است. علاوه بر این کاملا وابسته به نوع برخورد و همکاری بیمار است. به جرات میتوان گفت توجیه نشدن مکانیسم عمل داروهای هومیوپاتی علاوه بر اینکه با تمام نقاط ضعف فوق مرتبط است، باعث شده در حال حاضر فقط درصدی از کارایی واقعی هومیوپاتی مورد استفاده قرار گیرد.
پس این روش درمانی بر تجربه و سعی و خطا استوار شده است. آیا این موضوع نمیتواند پیامدهایی را به همراه داشته باشد؟
تمام مسائلی که باعث شده هومیوپاتی به عنوان یک روش درمانی نتواند از جایگاه مناسبی برخوردار باشد به طریقی با ارائه نکردن یک مدل منطقی و علمی براساس یافتههای تحقیقات معتبر برای مکانیسم عمل داروهای هومیوپاتی، مرتبط است. درست است که داروهای هومیوپاتی برای کارخانجات داروسازی دنیا آنچنان که باید، سودآور نیستند، اما توجیه نکردن مکانیسم عمل داروهای هومیوپاتی نیز دستاویز محکمی برای منتقدان هومیوپاتی فراهم کرده است که اثربخشی این داروها را زیر سوال ببرند. مطمئنا در صورت توجیه علمی هومیوپاتی مانند دیگر شاخههای طب مکمل درهای جدیدی برای محققان باز میشود که میتواند راهی به سوی کشف ساز و کارهایی که تا کنون در بیولوژی ناشناخته ماندهاند باشد که این موضوع در نهایت میتواند به کشف روشهای درمانی جدیدی در پزشکی رایج نیز منجر شود.
چرا کشف مکانیسم عمل داروهای هومیوپاتی تا این اندازه بغرنج و دستنیافتنی است؟
این مساله نیز عوامل مختلفی دارد. یکی از آنها عدم حمایت مالی نهادهایی است که معمولا هزینه کارهای تحقیقاتی مرتبط با علم پزشکی را تامین میکنند. مسأله دیگر بحث پرستیژ علمی و عواقب ناشی از چنین تحقیقاتی برای دانشمندان است. در طول تاریخ نیز موارد متعددی را مشاهده میکنید زمانی که دانشمندی در راه علوم مخالف با باورهای رایج زمانه خود قدم گذاشته، با مخالفتهای بسیار روبهرو شده و جایگاهش به خطر افتاده است. عامل دیگر به خود پزشکان هومیوپات برمیگردد. پزشکان هومیوپات کمی هستند که علاقه جدی به کشف مکانیسم عمل داروهای هومیوپاتی داشته باشند. این افراد اگر هم به کار تحقیقاتی علاقهمند باشند، این علاقه محدود به کارهای تحقیقاتی است که اثربخشی هومیوپاتی را مورد آزمون قرار میدهد که اگرچه در جای خود بسیار مهم است اما به کشف مکانیسم عمل هومیوپاتی منجر نمیشود. اما حالا به نظر میرسد پژوهشهای ما توانسته مدلی برای توجیه چگونگی عملکرد این داروها ارائه دهد.
آیا پژوهش شما نخستین اقدام برای کشف چگونگی تاثیر این داروها بوده است؟
خیر. در گوشه و کنار دنیا کارهای تحقیقاتی در این زمینه انجام شده بود و اگر چه هیچ کدام از آنها به ارائه مدلی جامع برای توجیه مکانیسم عمل داروهای هومیوپاتی منجر نشده بودند، اما اطلاعات بسیار مهمی در مورد چگونگی عمل داروهای هومیوپاتی را گردآوری کرده بودند؛ اطلاعاتی که در مدل ارائه شده توسط ما به طور منطقی کنار هم قرار گرفته است.
حالا که پژوهشهای شما به بار نشسته، چه نتیجهای حاصل شد؟ خلاصه فهمیدید داروهایی هومیوپاتی چگونه بر بدن اثر میگذارند؟
از یافتههای پیشین در این زمینه میتوان چنین نتیجه گرفت که داروهای هومیوپاتی حاوی نانوساختارها هستند. این نانوساختارها در حالت عادی امواج الکترومغناطیس تولید نمیکنند بلکه اگر در محیطی که امواج الکترومغناطیس مناسبی را تولید کند،قرار گیرند، این امواج الکترومغناطیس را تولید میکنند. به عبارت دیگر امواج الکترومغناطیس محیط خارجی، باعث تحریک این نانوساختارها برای تولید امواج الکترومغناطیس توسط خودشان میشود. براساس مدل ما، مهمترین عامل اثرات درمانی داروهای هومیوپاتی ایجاد رزونانس بین امواج الکترومغناطیس فرد بیمار و امواج الکترومغناطیس تولید شده توسط نانوساختارهای موجود در داروهای هومیوپاتی است. هنگامی که رزونانس اتفاق افتاد، نورونهای حسی خاصی که در فرد بیمار به علت شرایط غیرفیزیولوژیک حساس شدهاند، تحریک شده و به تحریک مکانیسمهای تنظیمی متفاوتی از جمله مسیرهای ضددرد و مسیر ضدالتهابی و در نهایت به بهبودی بیمار منجر میشود.
روش شما برای انجام این پژوهش چه بوده است؟
همان طور که گفتم تا به امروز مطالعات فراوانی در این زمینه صورت گرفته و اطلاعات خیلی خوبی گردآوری شده؛ اطلاعاتی که در مدل ارائه شده توسط ما به طور منطقی کنار هم قرار گرفته است. به عنوان مثال تحقیقاتی که به بررسی مواد موثر در تولید داروهای هومیوپاتی پرداخته بود یا تحقیقات دیگری که در آن ثابت شده بود داروهای هومیوپاتی توانایی تحریک گیرندههای سطح سلول را دارند. علاوه بر این ایده دخالت رزونانس الکترومغناطیسی در مکانیسم عمل داروهای هومیوپاتی نیز مطرح شده بود. پایاننامه دوره دکتری تخصصی بنده نیز که در دانشگاه تربیت مدرس زیر نظر پروفسور زهیر محمدحسن صورت گرفت نشاندهنده اثر حرارت ملایم پس از سوختگی بر کاهش آسیب ناشی از سوختگی و برخی از مکانیسمهای نوروایمونولوژیک دخیل در این فرآیند بود که در حقیقت ایده اصلیاش را از هومیوپاتی گرفته بود. طبیعی است منظور من از مدل ارائه شده برای مکانیسم عمل داروهای هومیوپاتی، مدلی منطقی و علمی است وگرنه افراد زیادی بودهاند که صرفا براساس تخیلاتشان و بدون استنادات علمی به ارائه نظریه و مدل در این زمینه پرداخته بودند و به همین دلیل هیچ مرجع معتبر علمی حاضر به چاپ نظریه آنها نشده بود.
جام جم
https://medplant.ir/?p=8352