گیاهان دارویی از ارزش و اهمیت خاصی در تأمین بهداشت و سلامتی جوامع هم به لحاظ درمان و هم پیشگیری از بیماریها برخوردار بوده و هستند.

این بخش از منابع طبیعی قدمتی همپای بشر داشته و یکی از مهمترین منابع تأمین غذایی و دارویی بشر درطول نسلها بوده‌اند.

از نقطه نظر تاریخی، گیاهان اهمیت فراوانی در توسعه جوامع داشته و تحقیقات وسیعی برای یافتن فرآورده‌ها و مواد طبیعی، دارویی و گیاهی در طول تاریخ انجام شده اما نکته حائز اهمیت اینجاست که تنها کمتر از ۱۰درصد از مجموع ۲۵۰ هزار گونه گیاهی جهان برای بیش از یک عملکرد زیست شناختی، شناسایی و مورد استفاده قرار گرفته‌اند.

زیره سبز به عنوان یکی از گیاهان دارویی ارزشمند کشورمان، دارای ویژگی‌هایی است که جایگاه آن را در الگوی کشت مناطق خاصی از کشور تثبیت کرده است.

“کاظم محمد‌پور”، عضو هیئت علمی و رییس مرکز تحقیقات کشاورزی و منابع طبیعی خراسان جنوبی در گفت و گو با ایسنا، با بیان اینکه صادرات زیره سبز از نظر اقتصاد کشور و کمک به افزایش درآمد روستائیان حائز اهمیت است، افزود: کشت زیره سبز در ایران عمدتاً در استانهای خراسان(رضوی و جنوبی)، آذربایجان شرقی، مرکزی و ترکمن صحرا متمرکز است.

وی افزود: بر اساس آمار سازمان جهاد کشاورزی خراسان جنوبی، در این استان سطح زیر کشت این محصول در سال زراعی ۹۱-۹۰ ، به میزان ۲۸۴۶ هکتار و با تولید ۸۴۲ تن بوده است.

رییس مرکز تحقیقات کشاورزی و منابع طبیعی خراسان جنوبی با اشاره به کم هزینه بودن مراحل آماده سازی، کاشت، داشت و برداشت زیره سبز نسبت به سایر محصولات منطقه(مثل گندم)، علت آن را طول دوره رشدی کوتاه، عدم نیاز به آبیاری زیاد به دلیل انطباق دوره رشدی با نزولات جوی منطقه، نداشتن آفات و بیماری‌های شایع در منطقه ذکر کرد.

این عضو هیئت علمی و رییس مرکز تحقیقات کشاورزی و منابع طبیعی خراسان جنوبی، خاطرنشان کرد: از سوی دیگر به دلیل خشکسالی‌های اخیر در منطقه خراسان جنوبی، کشت این گیاه که سابقه کشت طولانی در برخی مناطق استان(از جمله شهرستانهای سرایان، بشرویه و خوسف) دارد و سازگاری اکولوژیکی و مقاومت خوبی در برابر خشکی دارد می‌تواند همچنان جایگاه خود را در تناوب کشت در این استان داشته باشد و به دنبال آن با برنامه‌ریزی جهت ایجاد صنایع بسته‌بندی و فراوری و فراهم سازی بستر صادرات مستقیم این محصول و کوتاه کردن دست واسطه‌ها، بتوان علاوه بر بالا بردن درآمدهای ارزی، اقتصاد خانوارهای روستایی را بهبود بخشید.

محمدپور درباره مشکلات پیش روی صادرات و تجارت زیره نیز گفت: در حال حاضر ایران مقام ششم صادرات زیره را در دنیا دارا است و کشورهای ترکیه، سوریه، سنگاپور و مصر مهمترین کشورهای وارد کننده زیره کشور ما هستند.

وی با بیان اینکه ۷۰ درصد زیره سبز ایران بصورت خام و فله‌ای در بسته‌بندی‌های ۲۵، ۵۰ تا ۸۰ کیلوگرمی به کشور امارات صادر می‌شود، افزود: این محصول پس از فرآوری در این کشور به نام کشور امارات به بازارهای بین‌المللی صادر می‌شود.

رییس مرکز تحقیقات کشاورزی و منابع طبیعی خراسان جنوبی با اشاره به کمبود صنایع تبدیلی، اضافه کرد: این امر سبب شده کمتر از ۲۰ درصد محصول باقیمانده در بازارهای داخلی توزیع شود که در صورت نبود امکان صادرات از چرخه تولید خارج می‌شوند.

محمدپور تصریح کرد: از آنجایی که اغلب محصولات کشاورزی در زمان خاصی وارد بازار می‌شوند و عرضه بیش از نیاز است، مقداری افت و خیز در قیمتها ایجاد می‌شود که با اعتبارات سرمایه در گردش که در اختیار کشاورزان قرار گیرد، می‌توان جلوی این افت و خیزها را گرفت. در این صورت کشاورزان می‌توانند محصولات خود را بصورت خرد خرد و براساس نیاز وارد بازار کنند تا مجبور نشوند آن را ارزان بفروشند.

وی فصل رشد نسبتاً کوتاه، انطباق فصل رشد این گیاه با فصل بارندگی مناطق خشک و نیمه خشک کشور را از جمله ویژگی‌های منحصر به فرد زیره سبز برشمرد و افزود: فصل کاری زیره سبز در مناطق کشت با فصل کاری محصولات دیگر تلاقی نداشته و تعادل در توزیع زمانی کار زارعین و ماشین آلات کشاورزی ایجاد می‌کند.

رییس مرکز تحقیقات کشاورزی و منابع طبیعی خراسان جنوبی، افزود: زیره سبز در مقایسه با دیگر محصولات زراعی از توجیه اقتصادی بالایی برخوردار است و به خصوص در مناطقی که آب عامل محدود کننده کشاورزی است و مقایسه اقتصادی باید براساس درآمد خالص یک مترمکعب آب انجام شود، این گیاه به نسبت آب مصرفی درآمد خوبی عاید می‌سازد.

محمدپور با اشاره به نوسانات کم قیمت زیره، افزود: ازآنجایی که زیره گیاهی صادراتی است، قیمت آن کمتر دچار نوسانات شده و موجب اطمینان خاطر کشاورزان از فروش محصول خود به قیمت مناسب می‌شود.

وی درمان تنگی نفس و اسهال، پادزهر حشرات، افزایش دهنده شیر، ضد نفخ، ضد تشنج و صرع، مقوی معده، مسکن درد، مدر، قاعده آور، معرق و درمان بیماری‌های زنانه را از جمله خواص درمانی، شیمیایی و کاربردهای غذایی زیره ذکر کرد و گفت: خاصیت آنتی اکسیدانی زیره یکی از موارد مهم کاربرد زیره است که در صنایع غذایی به عنوان نگهدارنده به جای مواد شیمیایی استفاده می‌شود. همچنین در صنایع بهداشتی مثل عطرسازی و صابون سازی کاربردهای بسیاری دارد. از میوه‌های این گیاه به عنوان طعم دهنده استفاده می شود و در تهیه سوپ، ترشی، پنیر، سس و شیرینی مورد استفاده قرار می‌گیرد.

وی یادآور شد: اسانس میوه خاصیت ضد باکتریایی دارد. در برخی از کشورها برای ضدعفونی کردن نخ بخیه از این اسانس استفاده می‌کنند.