مقاله: ارزیابی قابلیت بهره‌‌برداری از گیاهان دارویی در رویشگاه‌‌های مرتعی منطقه نیمه استپی بر مبنای شاخص‌‌های اکولوژیکی و اقتصادی

نویسندگان

جواد معتمدی  ۱  حسین ارزانی ۲  یونس عصری  ۳  مهردخت نجف پور نوایی ۴  رستم خلیفه زاده ۵

۱ دانشیار، بخش تحقیقات مرتع، مؤسسه تحقیقات جنگلها و مراتع کشور، سازمان تحقیقات، آموزش و ترویج کشاورزی، تهران،ایران

۲ استاد، دانشکده منابع طبیعی، پردیس کشاورزی و منابع طبیعی، دانشگاه تهران، کرج، ایران

۳ دانشیار، بخش تحقیقات گیاه‌شناسی، مؤسسه تحقیقات جنگلها و مراتع کشور، سازمان تحقیقات، آموزش و ترویج کشاورزی، تهران، ایران

۴ استادیار، بخش تحقیقات گیاهان دارویی، مؤسسه تحقیقات جنگلها و مراتع کشور، سازمان تحقیقات، آموزش و ترویج کشاورزی، تهران، ایران

۵ کارشناس، بخش تحقیقات مرتع، مؤسسه تحقیقات جنگلها و مراتع کشور، سازمان تحقیقات، آموزش و ترویج کشاورزی، تهران، ایران

چکیده

اطلاع از شایستگی مراتع پیش‌نیاز بهره‌برداری از گیاهان دارویی آن مراتع است. بر همین اساس، این پژوهش با هدف ارزیابی قابلیت بهره‌‌برداری از گیاهان دارویی بر مبنای شاخص‌‌های اکولوژیکی و اقتصادی، در ۱۲ رویشگاه معرف مناطق نیمه ‌‌‌استپی انجام شد. برای این منظور، پس از اندازه‌گیری پوشش گیاهی و برآورد تولید گیاهان دارویی، شاخص‌های اکولوژیکی و اقتصادی مرتبط با بهره‌‌برداری از گیاهان دارویی در هر رویشگاه محاسبه شد. در پایان، بر مبنای معیارها و شاخص‌‌های مذکور، طبقه شایستگی هر یک از رویشگاه‌‌ها طبق دستورالعمل FAO و به روش عامل محدودکننده مشخص گردید. نتایج نشان داد که مقدار تولید علوفه قابل برداشت رویشگاه‌‌ها از ۹۰ تا ۵۹۱ کیلوگرم در هکتار متغیر است. سهم تولید گیاهان دارویی رویشگاه‌‌ها نیز ۵% تا ۵۸% بدست آمد. به‌‌عبارتی، مقدار تولید گیاهان دارویی رویشگاه‌‌ها از ۲۷ تا بیشتر از ۳۸۳ کیلوگرم در هکتار متغیر بود. بر این اساس، ارزش مورد انتظار هر هکتار از رویشگاه‌‌ها از محل بهره‌‌برداری از گیاهان دارویی، با در نظر گرفتن نرخ تنزیل ۵٫۴% در شهریورماه ۱۳۹۹، ۳ تا ۴۱ دلار در هکتار متغیر است. در مجموع، ۲۵% از رویشگاه‌ها دارای شایستگی خوب، ۱۷% دارای شایستگی متوسط، ۲۵% دارای شایستگی کم و ۳۳% غیر شایسته از نظر تولید و بهره‌‌برداری از گیاهان دارویی بودند، در صورتی که شایستگی تمامی رویشگاه‌‌ها‌‌ از نظر تولید علوفه برای چرای دام خوب بود. بنابراین، بهره‌‌برداری از همه رویشگاه‌‌ها نمی‌‌تواند نقش مهم و یکسانی در بهبود معیشت مرتع‌داران داشته باشد و با رویکرد حفظ ذخایر ژنتیکی گیاهان‌، بهره‌‌برداری از گیاهان دارویی در تمامی رویشگاه‌‌های مرتعی توصیه نمی‌‌شود. علاوه‌بر این، حد بهره‌‌برداری مجاز در هر رویشگاه، متناسب با وضعیت و گرایش مرتع و حساسیت خاک به فرسایش، متفاوت است.

برای دریافت مقاله کامل روی دکمه دانلود کلیک کنید