معرفی

بنگلادش کشوری است واقع در جنوب قاره آسیا و شرق هند که پایتخت آن داکا و جمعیت آن در حدود ۱۶۴ میلیون نفر است. بنگلادش هشتمین کشور پرجمعیت جهان و از پرتراکم‌ترین کشورها از نظر جمعیت است. مساحت کل کشور در حدود ۱۴۷۰۰۰ کیلومتر مربع است که تنها ۱۵۵۹ کیلومتر مربع آن از جنگل پوشیده شده است.

منابع گیاهان دارویی و معطر

این کشور بر روی زمین‌های حاصلخیز دلتای رود گَنگ واقع شده و در معرض آسیب سیل‌ها قرار دارد. بلایای طبیعی مانند طوفان، گرد باد، سیل و موج های جزر و مدی اغلب ضربه سنگینی را به کشور زده و در نتیجه آن آسیب گسترده ای به زندگی،‌ اموال و منابع طبیعی از جمله گیاهان دارویی و معطر وارد کرده است. در این کشور تعدادی از مناطق حفاظت شده وجود دارد که گیاهان دارویی و معطر با ارزش بسیار بالایی در آن تحت نظر وزارت جنگل داری نگهداری و محافظت می شود.

بنگلادش همراه با هند، در زمینه گیاهان یکی از بزرگترین تنوع ژنتیکی را در آسیای جنوبی دارند. حدود ۵۰۰۰ گونه گیاهی در این کشور وجود دارد که ۵۰۰ گونه آن بسیار با ارزش هستند. بعضی از گیاهان دارویی و معطر که در بنگلادش شناسایی شده اند عبارتند از چریش (Azadirachta indica) ، ریحان مقدس (Ocium sanctum)، راولفیا سرپنتینا (Rauwolfia serpentine) و گیاه آرجونا (Terminalia arjuna). با این حال تخریب بی رویه و عدم وجود مزارع جدید تعداد این گیاهان را به میزان قابل توجهی کاهش داده است.

سیستم طب سنتی

طب آیورودا و یونانی به طورگسترده ای در سیستم های پزشکی بنگلادش به کار گرفته می شود. سیستم هومیوپاتی نیز در بین مردمان این کشور بسیار محبوب است. بسیاری از مردم چه غنی چه فقیر برای درمان بیماری خود از این روش های طبی و داروهای گیاهی که به وسیله کارخانه های بومی ساخته می شود، استفاده می کنند.

تلاش های دولت برای توسعه طب سنتی

در سال ۱۹۷۲ دولت بنگلادش پس از استقلال از پاکستان، به بازسازی سیستم آیورودا و سیستم یونانی روی آورد. در این کشور یک موسسه تحقیقاتی از سال ۱۹۷۶ فعالیت خود را آغاز کرده است. این موسسه مسئول استاندارد سازی طب یونانی و آیورودا است. برخی از موسسات دولتی و خصوصی به کارمندان خود در زمینه طب سنتی آموزش می دهند. دولت ترویج و آگاهی استفاده درست از گیاهان دارویی و معطر را در دستور کار خود قرار داده است. به عنوان مثال از تلاش های وزارت بهداشت این کشور یک کتاب با عنوان گیاهان دارویی در درمان سلامت منتشر شده است که در آن به نحوه کشت، تجارت و معرفی ۵۰ گیاه دارویی معمول و مهم در بنگلادش پرداخته است. علاوه بر این دولت برای حمایت از این گیاهان به ساخت کلکسیون های زنده گیاهان دارویی (هربوراتوم) در تمام بیمارستان ها پرداخته است.

فعالیت های تحقیق و توسعه

وزارت بهداشت ایجاد کلکسیون زنده گیاهان دارویی در بیمارستان ها و درمانگاه ها را در سراسر کشور به عنوان بخشی از یک طرح گسترده ملی در سال ۲۰۰۳ آغاز کرد. این ابتکار نظر مردم را نسبت به گیاهان دارویی تغییر داد و حمایت ها و سیاست های دولت را در فرهنگ استفاده از گیاهان مورد توجه همگان قرار داده است. دانشکده داروسازی در دانشگاه داکا (Dhaka) از سال ۱۹۶۴ که کار در زمینه تحقیقات محصولات طبیعی و گیاهی را آغاز کرده ، اقدامات بسیار موثر و مفیدی انجام داده است. این بخش در زمینه های ضد درد، ضد سرطان، ضد دیابت و فعالیت های ضد التهابی در بنگلادش شروع به کار کرده است. مرکز تحقیقات پزشکی دانشگاه داکا، ‌برنامه های تحقیقاتی گسترده ای در مورد داروهای گیاهی از جمله توسعه راه حل هایی برای کاهش مسمومیت با آرسنیک که در حال حاضر یک مشکل مرگبار در سراسر کشور می باشد، انجام داده است.

سازمان فائو در همکاری با وزارت جنگلداری بنگلادش، در حال برنامه ریزی و تدوین یک پروژه برای بهبود بازاریابی، کشت و حفاظت از منابع دارویی و معطر است.

موسسه پژوهش و توانبخشی در دیابت،‌ اختلالات غدد درون ریز و متابولیسم های درون بدن بنگلادش (BIRDEM) مطالعات سیستماتیک در زمینه گیاهان دارویی انجام داده است. در این مطالعات از گیاه دارویی شنبلیله  (Trigonella foenum-graecum)برای جایگزین کردن انسولین استفاده شده است.

تجارت و بازاریابی

این کشور به شدت وابسته به واردات مواد گیاهی است. کشت گیاهان دارویی بومی متوقف شده و در نتیجه حدود ۸۰ درصد از این محصولات توسط تولیدکنندگان داروهای سنتی به طور عمده از کشورهای همسایه به ویژه هند وارد می شود.