شابیزک، گیاه خشبی و چندساله است که در مناطق جنگلی در شمال و جنوب اروپا، شمال آمریکا، شمال آسیا و شمال آفریقا می روید.

شابیزک با نام علمی (Atropa belladonna L) در اکثر فارماکوپه ها به عنوان یک گیاه دارویی مهم معرفی شده است. از برگ ها، ریشه و گاهی بذرهای این گیاه به واسطه وجود آلکالوئیدهای ارزشمند، استفاده های دارویی به عمل می آید.

از مواد مؤثره شابیزک، در صنایع داروسازی برای مداوای ورم ملتحمه و بیماری های صفراوی و مجاری ادرار، تسکین درد های شدید و همچنین برای درمان آسم استفاده می شود.

مقدار کلی آلکالوئید در پیکر این گیاه، بین ۰/۲ تا ۰/۸ درصد است. مهمترین آنها عبارتند از؛ «هیوسیامین»، «آسکوپولامین»، «آتروپین» و «بلادونین» که البته قسمت عمده ای از «هیوسیامین» هنگام خشک شدن ریشه به «آتروپین» تبدیل می شود. ریشه شابیزک همچنین محتوی مقدار کمی «اسید تروپانیک»، «فیتوستیرین»، مواد رزینی و نشاسته می باشد.

مقدار کلی آلکالوئید در برگ ها، ۰/۱ تا ۱/۳۲ درصد است که مهمترین آنها عبارتند از؛ «هیوسیامین»، «آسکوپولامین»، «کولین»، «آسپاراژین»، «فیتوستیرین» و «اِزنیم».

بذرها حاوی ۰/۳ تا ۰/۹ درصد آلکالوئید و ۴۰ درصد روغن می باشند.

«آتروپین» (یکی از ترکیبات مؤثره شابیزک) نیز برای خنثی کردن اثرهای سوءِ ناشی از بمب های شیمیایی، مورد استفاده قرار می گیرد.

اثر مسمومیت های ناشی از استر اسیدفسفریک (که معمولاً برای سمپاشی گیاهان بر ضدّ آفات استفاده می شود)، با ماده مؤثره «آتروپین» خنثی می شود.

منبع:

امیدبیگی، رضا. ۱۳۹۲. تولید و فرآوری گیاهان دارویی. جلد دوم. انتشارات به نشر. صفحات ۲۵۸-۲۵۱٫