این روزها در کوچه‌های شهر، عطر بهار نارنج به همراه نسیم ملایم، به همه می‌فهماند که گریزی از بهار نیست؛ هر پنجره‌ای را که می‌گشایی انگار شیشه عطر خدا شکسته و آن چنان در کوچه‌ها غوغا می‌کند که گویی کمر به تسخیر روح هر رهگذری بسته است.

تلاقی رنگ‌ها و عطرها آن چنان بهار گلستان را مسحور خود کرده که نمی‌توان به سادگی از آن گذشت؛ آدمی یکباره خود را در میان تلفیقی از رنگ‌ها می‌بیند، درنگ می‌کند تا دمی از این بوی ملایم را در خود فرو برد.

درخت کهنه نارنج در کنار درخت جوان سنگفرش خیابان در سینه خاطرات زیادی از وقایع شهر دارد؛ پای هر درخت شکوفه‌های نحیف با احساس تو حرف می زند و تو را به مهمانی لطیف‌ترین فصل‌ها فرا می‌خواند.

بهارنارنج

منظره چشم نواز شکوفه ها

خیابان‌های گرگان پوشیده از درختان نارنج است و در فصل بهار هنگام شکوفا شدن گلبرگ‌ها منظره چشم نوازی را به وجود می آورد.

همه شهر زیبایی است و صفا، جوی‌های آب پر است از گلبرگ‌های سفید؛ گویی نارنج و بهار نارنجش، بخشی از شهر شده‌اند.

بهارنارنج همان شکوفه درخت نارنج و گل‌های این درخت یکی از معطرترین گل‌های مرکبات است. نارنج از پیوند بین دو گونه از مرکبات یعنی دارابی و نارنگی به‌دست آمده است. این گیاه بومی مناطق استوایی آسیا بوده و در مناطق گرمسیر و نیمه گرمسیر به خوبی رشد می‌کند. در ایران هم در برخی از استان‌هایی از جمله گلستان این درخت کشت می‌شود.

تهیه مربا از بهارنارنج

این نعمت الهی علاوه بر آن که رایحه روح نوازی دارد از خواص دارویی و غذایی زیادی هم سرشار است؛ همین امر سبب شده تا ما در این موقع از سال زنانی را ببینیم که در پای این درختان مشغول جمع آوری شکوفه‌ها هستند.

عرق، مربا و خشک کرده بهار نارنج از جمله موارد استعمال آن است؛ زنان با پختن این شکوفه‌ها و تبدیل آن به مربا که مراحل سخت و طولانی دارد بهارنارنج را به مربای شیرین و خوش عطر تبدیل کرده و یا شربت بهار نارنج تهیه می‌کنند.

زهرا سادات رضوی یک شهروند گرگانی است که از بهارنارنج مربا تهیه می کند، گفت: همه ساله با فرا رسیدن فصل بهار و شکوفا شدن درختان نارنج، اقدام به جمع آوری شکوفه‌ها می‌کنیم تا از آن مربا تهیه کنیم.

این بانوی گلستانی افزود: با پهن کردن پارچه در زیردرخت نارنج ابتدا اقدام به جمع آوری این شکوفه‌های معطر کرده و پس از جمع آوری، گلبرگ‌ها از یکدیگرجدا شده و همگی شسته می‌شوند. سپس شکوفه‌ها را در ظرف مناسب (دیگ مسی) به همراه آب یک بار ‌جوشانده و با افزودن مقدارکمی از آب نارنج، رنگ سفید این گل‌های معطر تثبیت خواهد شد و تلخی آن از بین خواهد رفت.

رضوی اضافه کرد: پس از این کار، گلبرگ‌ها را با محلول آب و شکر ‌جوشانده، برای جلوگیری از شکرک زدن مربا مجدداً از مقداری آب نارنج استفاده می‌کنیم.

عرق بهارنارنج

وی بیان کرد: در روزهای گرم تابستان که دمای هوا بالا می‌رود و میزان تعریق بدن زیاد می‌شود، می‌توان از عرق بهارنارنج استفاده کرد؛ در این حالت عرق را با نصف لیوان آب و یک قاشق سکنجبین مخلوط کرده و استفاده می کنیم.

رضوی تصریح کرد: بهارنارنج اگر در بسته‌های نایلونی، بسته‌بندی و فریز شود، مدت‌ها ظاهر و تازگی خود را حفظ می‌کند اما می‌توان آن را خشک کرده و و به ‌عنوان جوشانده یا افزودنی مصرف کرد.

وی گفت: برای درست کردن چای بهار نارنج، کافی است، ۱۰ گرم از گل بهار نارنج را در دو لیوان آب جوش به مدت ۲۰ دقیقه جوشاند و سپس آن را صاف و همراه با یک قاشق سوپ خوری عسل میل کرد.

رضوی تأکید کرد: برای خشک کردن گل‌های نارنج باید گل‌های نشکفته را جمع‌آوری و در تاریکی خشک کرد.

گل خشک بهارنارنج

خواص بهارنارنج

گفتیم که بهارنارنج از خواص زیادی سرشار است بنابراین برای فهمیدن خواص دارویی و غذایی آن با سید ایمان موسوی، کارشناس طب سنتی گفتگو کردیم، وی به مهر گفت: نارنج میوه‌ای سرشار از خصایص غذایی است که به واسطه‌ طعم و بوی بی‌نظیرش، همواره در سفره‌ ایرانی‌ها نقش ایفا می‌کند.

وی ادامه داد: این میوه از ویتامین c سرشار و بنابراین در پیشگیری از سرماخوردگی و درمان سرفه‌های خشک، مؤثر است.

موسوی افزود: عرق بهارنارنج طبیعتی گرم داشته و مقوی جسم و روح، اشتهاآور قوی، برطرف کننده ضعف اعصاب و غم و افسردگی است.

وی با بیان این که بهار نارنج ویتامین C، B و D دارد، گفت: همچنین آن منبع بسیار خوبی از مواد مغذی و مواد معدنی ضروری بوده که این مواد معدنی شامل منیزیم، منگنز، کلسیم، روی، سلنیوم، سدیم، مس و پتاسیم است و ترکیبات فعالی از جمله روغن فعال، فلانوئیدها و فورانوکومارین دارد.

موسوی افزود: یکی از خواص بهار نارنج استفاده از آن به عنوان پیش داروی مؤثر بر کاهش اضطراب بیماران قبل از عمل جراحی است.

وی با اشاره به این که بهارنارنج درمانی فوق العاده برای اختلالات خواب است، اضافه کرد: از دیگر خواص آن می‌توان کاهش سردردهای عصبی و میگرنی، نشاط آوری و رفع ضعف اعصاب و برطرف کننده قولنج‌های عصبی را نام برد.

دفع سنگ کلیه

موسوی تصریح کرد: بهارنارنج برای نرم کردن پوست‌های خشک و جلوگیری از شکنندگی مویرگ‌ها هم استفاده می‌شود و از مخلوط آب کرفس و این عرق می‌توان برای دفع سنگ‌ کلیه و مثانه و خرد کردن آن استفاده کرد.

وی افزود: برطرف کردن تپش نامنظم قلب، مقوی معده و ضد تشنج، تسکین ناراحتی‌های سینه، کنترل تشنج‌ و حمله قلبی از دیگر خواص بهارنارنج است.

موسوی بیان کرد: مداومت در مصرف بهارنارنج برای رفع بزرگی طحال مفید است.

این کارشناس طب سنتی اظهار کرد: تقویت سیستم ایمنی بدن، کاهش خطر ابتلا فرد به بیماری‌های جدی و مزمن به دلیل دارا بودن آنتی‌اکسیدان، کاهش شدت علائم یائسگی، تنظیم سطح فشار خون از طریق افزایش گردش خون در رگ‌ها، برطرف کردن یبوست، رفع سرگیجه و سکسکه از طریق استفاده این معجون اتفاق می افتد.

رفع گرمازدگی

وی گفت: بهترین ترکیبی که در تابستان برای جلوگیری از گرمازدگی می‌توان استفاده کرد عرق بهارنارنج به همراه گلاب و آب است.

موسوی گفت: آب نارنج هم ضد سرطان و ضد حساسیت بوده و محافظ کبد، کاهنده‌ قند، کلسترول، فشار خون و کاهش اوریک اسید است.

وی توضیح داد: اضافه کرده چند گلبرگ بهارنارنج به چای، این نوشیدنی را معطر و خوش طعم می‌کند و دم‌کرده خالص آن، دارویی است آرام‌بخش که به فرد نشاط مناسب می‌دهد.

موسوی همچنین گفت: پوست نارنج ضد گاستریت (ورم معده)، ضد حساسیت، ضد اسپاسم و دل درد، هضم‌کننده و مقوی معده است.

وی تأکید کرد: استفاده زیاد از عصاره بهارنارنج سبب بالا رفتن فشارخون و افزایش ضربان قلب می‌شود و افرادی که بیماری قلبی دارند باید از استفاده بیش از حد آن پرهیز کنند.

موسوی با بیان این‌که بهارنارنج در ظرف مسی تا هفت سال و در ظرف شیشه‌ای تا یک سال باقی می‌ماند، ادامه داد: گلاب مصلح (اصلاح‌کننده ضرر) بهارنارنج است.

عمر بالای درخت نارنج

در خصوص چگونگی کشت نارنج در گلستان با سیدمجتبی حسینی، مسئول باغبانی جهادکشاورزی بندرگز گفتگو کردیم، وی به مهر گفت: نارنج به عنوان کشت متمرکز در گلستان وجود ندارد و معمولاً در حاشیه باغ‌ها، پیاده روها، خیابان‌ها و حیاط منازل کشت می‌شود.

وی ادامه داد: درخت نارنج در زمره درختان با طول عمر بالا است و ممکن است سن آن به ۵۰ سال هم برسد.

حسینی تصریح کرد: تناژ یک درخت بسته به سن و تاج آن متفاوت است و به طور میانگین تا ۱۰۰ کیلوگرم محصول می‌دهد البته ممکن است این عدد به ۳۰۰ کیلوگرم هم برسد.

وی با بیان این که چیزی به عنوان کشت اقتصادی در سطح هکتار در استان وجود ندارد، اضافه کرد: اما تعداد درختان کشت شده در حاشیه‌ها عدد قابل ملاحظه‌ای می شود.

حسینی گفت: در همه شهرهای استان از جمله کلاله (فضای سبز داخل شهر) هم درخت نارنج را کشت می کنند ولی بیشترین تمرکز در بندرگز و کردکوی است.

وی افزود: کسانی که باغ مرکبات دارند معتقدند که کاشت درخت نارنج در اطراف باغ، سبب گرده افشانی بهتر درختان می شود.

حسینی سطح کشت مرکبات در استان را ۶ هزار هکتار بیان کرد و گفت: اگر تمام درختان نارنج در استان را جمع کنیم ممکن است به ۴۰۰ هکتار برسد.

وی تصریح کرد: عدم صرفه اقتصادی در این محصول سبب می‌شود تا آن را به صورت متمرکز نبینیم.

ایجاد نشاط اجتماعی

ما باید همیشه به دنبال فرصت‌هایی برای نشاط جمعی باشیم، در حالی که درختان نارنج به شکوفه نشسته‌ و شهر را عطرآگین کرده‌اند می‌توان جشنواره کوچکی ترتیب داد و هرکس فرآورده‌هایی را که از درخت نارنج مقابل حیاط خود به دست آورده در محیطی عرضه کند و درآمد آن را هم می‌توان به نیازمندان بخشید.

ذکر این نکته هم خالی از فایده نیست که سعی شود از جمع آوری شکوفه‌های کنار جدول خیابان پرهیز کرده زیرا شهرداری معمولاً برای مبارزه با حیوانات موذی از آهک استفاده می‌کند و ممکن است شکوفه‌ها با آن مخلوط شده و سبب مشکلات گوارشی شود.

همچنین سعی شود هنگام جمع آوری شکوفه‌ها دقت کرد تا علاوه بر شاخه درخت، قسمتی که قرار است به نارنج تبدیل شود هم آسیب نبیند.

خبرگزاری مهر