بررسی مقایسه‌ای برخی مواد مؤثره پایه‌های نر و ماده گیاه افدرا (Ephedra major Host)

.
مرتضی مفید بجنوردی۱ ؛ مهناز اقدسی ۲ ؛ منیژه میان‌آبادی۳ ؛ محبت نداف۴

.
۱دانشجوی کارشناسی ارشد، گروه زیست‌شناسی، دانشکده علوم، دانشگاه گلستان، گرگان، ایران
۲دانشیار، گروه زیست‌شناسی، دانشکده علوم، دانشگاه گلستان، گرگان، ایران
۳استادیار، گروه زیست‌شناسی، دانشکده علوم، دانشگاه گلستان، گرگان، ایران
۴مربی، گروه زیست‌شناسی، دانشگاه پیام نور، تهران، ایران

.

چکیده
افدرا (Ephedra major Host) درختچه‌ای دو پایه متعلق به خانواده افدراسه و از بازدانگان پیشرفته است که خواص دارویی متعددی از آن شناخته شده‌است. هدف از این تحقیق بررسی برخی مواد مؤثره در پایه‌های نر و ماده در طول ماه‌های مرداد تا مهر است. به این منظور پایه‌های نر و ماده به‌طور جداگانه از رویشگاه طبیعی آن واقع در ارتفاعات بجنورد جمع‌آوری و خشک شدند. سپس عصاره متانولی به روش خیسانیدن استخراج و میزان آلکالوئید کل، افدرین، فنل کل، فلاونوئید کل و تانن کل نمونه‌های گیاهی اندازه‌گیری شد. نتایج نشان داد که میزان آلکالوئید کل و افدرین در طی ماه‌های مختلف و بین پایه‌های نر و ماده تفاوت معنی‌داری داشت. بیشترین میزان آلکالوئید کل در نمونه جمع‌آوری شده از پایه ماده در ماه مهر بود. همچنین نتایج بدست‌آمده از HPLC نشان داد که میزان افدرین در این گیاه از ۵/۱ تا ۹۹/۱ میلی‌گرم بر گرم وزن خشک در ماه‌های مورد بررسی متغیر بود. بیشترین میزان افدرین در نمونه‌های برداشت شده از پایه نر در ماه مرداد دیده شد. همچنین میزان فنل کل، فلاونوئید کل و تانن کل در طی ماه‌های مختلف به‌ترتیب بین ۱۳/۴۱-۵/۳۱، ۸۱/۵-۵۱/۳ و ۴۶/۲۴-۵۷/۱۵ میلی‌گرم بر گرم وزن خشک بود. این نتایج نشان داد که میزان فنل فقط در ماه مهر، میزان فلاونوئید کل، در ماه‌های شهریور و مهر و میزان تانن کل در ماه‌های مرداد و شهریور بین پایه‌های نر و ماده تفاوت معنی‌دار داشت.
کلیدواژگان: افدرا (Ephedra major Host)؛ آلکالوئید؛ افدرین؛ پایه نر؛ پایه ماده

.