گیاه شناسی:
گیاه خاکشی گیاهی است علفی و بوته ای که یک ساله یا دو ساله می باشد. ارتفاع آن گاهی به یک متر می رسد و اصولاً از قسمت های بالای ساقه منشعب می شود. برگ ها دارای بریدگی های زیاد بوده و گاهی نخ مانند شده است. میوه ها به صورت خورجین باریک به طول تا ۳/۵ سانتیمتر به صورت تقریباً عمودی بر روی انتهای ساقه قرار می گیرند. گل ها کوچک و به رنگ زرد روشن است. دانه ها بسیار ریز و به رنگ تقریباً نارنجی و یا مایل به قهوه ای و بیضی شکل هستند که در یک ردیف داخل خورجین قرار گرفته اند. دانه های خاکشی که قسمت مورد استفاده دارویی گیاه می باشند را پس از رسیدن کامل میوه و در مرداد و شهریور ماه جمع آوری می کنند. گیاه خاکشی در اکثر نقاط ایران رویش دارد. خاکشی بومی اروپا و نواحی معتدل و قاره آسیا، از جمله ایران، عراق، پاکستان، افغانستان، چین، هند و شمال آفریقا مانند مصر، مراکش و الجزیره می باشد.
✔️تاریخچه:
خاکشی از قدیم به عنوان اشتهاآور، مقوی معده، ضد تب، ملین و در مشکلات سوء هاضمه مورد استفاده بوده است. همچنین در زمان باستان جهت درمان اسهال خونی مورد استفاده بوده و توسط متخصصان گیاهان دارویی به نام Sophia .chirugorum به معنی « عقل جراحان» نامیده می شده است
✔️ترکیبات مهم:
مهم ترین ترکیبات دانه خاکشی شامل گلوکز اینولات ها بوده که شامل آلیل ایزوتیوسیانات، بوتنیل ایزوتیوسیانات، سیانو ۳ و ۴- اپی تیو بوتان، ۵- متیل تیوپنتانیتریل، ۳- فنیل پروپیونیتریل، ۴- متیل تیوبوتیل ایزوتیوسیانات و ۲- فنیل اتیل ایزوتیوسیانات می باشند. ترکیبات دیگر شامل اسیدهای چرب پالمیتیک، لینولنیک، اولئیک و استئاریک می باشند. املاح موجود در دانه شامل گوگرد، کلر، فسفر، آهن، پتاسیم، کلسیم، سدیم و منیزیم می باشند. دانه همچنین حاوی پروتئین، صمغ، موسیلاژ، چربی و ترکیبات ازت دار است.
✔️اثرات مهم:
در طب عوام و سنتی از دانه های خاکشی به عنوان درمان اسهال، ادرارآور، تب بر، رفع التهاب کلیه، دفع کرم و درمان آب آوردن انساج به صورت جوشانده استفاده می شده است. از قدیم در ایران خاکشی را با آب سرد مخلوط و به عنوان ملین و خنکی مصرف می نموده اند.
مطالعات فارماکولوژیکی در مورد خاکشی چندین خاصیت آن را روشن نموده است: صمغ و موسیلاژ روی دانه خاکشی با جذب آب متورم شده و تولید ژل حجیمی می نماید که دارای خاصیت نرم کننده بوده و باعث سهولت خروج مدفوع و اثر ملین آن می شود. اصولاً ایزوتیوسیانات ها دارای خاصیت ضد میکروب بوده، به همین دلیل خاصیت ضد تب خاکشی را می توان به آنها نسبت داد. از طرفی چون هورمون تیروئید ظاهراً وابسته به تنظیم درجه حرارت بدن می باشد، ممکن است با کاهش تولید و ترشح تیروکسین، متابولیسم بازال کاهش یافته و درجه حرارت بدن متعاقب آن کاهش یابد.
خاکشیر جزو آن دسته از خوراکی هایی است که خوردن آن باعث از بین رفتن عطش و تشنگی می شود ولی جدای از اینها خاکشیر درمان مناسبی برای مشکلات دختران لاغر است چرا که اشتها می آورد و معده را تقویت می کند. از خواص دیگر خاکشیر می توان به موارد زیر اشاره کرد:
– با جوش صورت وداع کنید
مخلوط ۲ قاشق غذاخوری خاکشیر با عرق شاه تره، عرق کاسنی و عرق بیدمشک ترکیب خوبی برای درمان جوش های صورت است. برای استفاده از این مخلوط کافی است یک استکان از هر یک از عرق های گیاهی شاه تره، بیدمشک وکاسنی را با هم مخلوط کرده و آن را با ۲ قاشق غذاخوری خاکشیر ترکیب کنید. نوشیدن این ترکیب علاوه بر آن که جوش های صورت را درمان می کند برای افرادی که دچار گرفتگی صدا هستند نیز موثر است. مدت درمان با این نسخه دست کم ۳ هفته است و پس از این مدت نتایج بهبود به مرور در چهره بیمار نمایان می شود.
– دفع سنگ کلیه
درمانگران، مصرف مخلوطی از خاکشیر و ترنجبین برای درمان سنگ کلیه در افرادی که به این بیماری مبتلا هستند یا کلیه آن ها استعداد سنگ سازی را دارد، توصیه می کنند. برای تهیه این نسخه خانگی کافی است ۳ قاشق غذاخوری ترنجبین را در یک لیوان آب به مدت ۵ ساعت خیسانده و پس از این مدت آن را صاف کنید. سپس ترنجبین صاف کرده را با ۲ قاشق غذاخوری مخلوط کرده و آن را میل کنید. نوشیدن این مخلوط به صورت روزانه به دفع سنگ کلیه کمک می کند. علاوه بر این افرادی که دچار بوی بد دهان به دلیل عفونت و مشکلات بلغمی هستند نیز می توانند از این نسخه استفاده کنند.
-اگر دوست دارید وزن اضافه کنید
افراد لاغر و کسانی که تمایل دارندوزن خود را بالا ببرند، می توانند از این نسخه استفاده کنند. این گروه اگر خاکشیر را با شیر میل کنند می توانند با نوشیدن این خاکشیر صبح ناشتا به درمان لاغری و افزایش وزن خود کمک کنند. به اعتقاد درمانگران، درصورتی که شیر تازه و طبیعی باشد میزان تاثیرگذاری این نسخه بیشتر می شود. بنابراین افرادی که به شیر طبیعی دسترسی دارند بهتر است از شیر طبیعی و روستایی استفاده کنند.
https://medplant.ir/?p=25024