به گزارش شبکه خبری آموزشی گیاهان دارویی به نقل از خبرگزاری فارس، سماق یکی از گونههای گیاهی خودرو جنگلی است که تقریباً دست بشر در گسترش آن کمتر دخالت دارد و اکثراً در چمنزارها، صخرهها، درههای گود و اطراف جادهها رشد میکند.
نام علمی سماق Rhus coriaria بوده و در قدیم سماک تلفظ میشده و در حقیقت فارسی آن سماک و عربی آن سماق است.
میوه و پودر سماق از دیرباز مصارف گوناگونی داشته است و مصرف غذایی آن به عنوان چاشنی روزبهروز بیشتر میشود.
گل سماق بسیار کوچک، سبز فام، نر و ماده و تکجنس، مجتمع در خوشههای مرکب، انتهایی و متراکم و حنارنگ است و در حدود ۱۰ سانتیمتر طول دارد؛ میوه سماق به صورت شفت کرکدار، مدور، قلوهای شکل و نافدار بوده که رسیده آن به رنگ سبز متمایل به زرد و یا قرمزرنگ است.
سماق را میتوان در تهران، قزوین، خراسان، قم، اراک، همدان، آذربایجان شرقی، زنجان، آذربایجان غربی و کردستان پیدا کرد.
*سماق در درهها و کوهپایههای طارم به وفور رویش دارد
درختچه سماق در عرصههای طبیعی رویش داشته و در برخی درهها و کوهپایههای شهرستان طارم به وفور رویش دارد و از آنجاییکه بهراحتی از طریق ریشه جوشها تکثیر مییابد بیشهزارهای انبوهی را ایجاد میکند.
سماق اغلب در خاکهای شنی و نسبتاً فقیر مستقر شده و نیاز چندانی به آب ندارد.
روستاهای ولیدر، زاچکان، جوجورگان، شیت و ولیآباد شهرستان طارم در استان زنجان بیشترین پراکنش سماق را دارد؛ این درختچه در مناطقی که ۳۰۰ تا ۳۵۰ میلیمتر بارندگی سالانه داشته باشد رشد میکند و در خاکهای کم اسید یا خنثی رشد بهتری دارد.
گیاه سماق آب و هوای خشک را میپسندد، این گیاه نورپسند بوده و غیرمقاوم به سایه است، مقاوم به آفات و بیماری است و اگر در اثر کمآبی خشک شود با مختصر رطوبت ایجاد پاجوش کرده و در صورت سرمازدگی ساقههای جدید ایجاد میکند.
روشهای تکثیر این درختچه به صورت پاجوش، بذر و قلمه ساقه و ریزوم بوده که در این میان بهترین روش پاجوش محسوب میشود که در پاییز یا آخر زمستان پاجوش را با ریشه از گیاه مادر جدا کرده و در محیط جدید کشت میکنند.
سماق به صورت پودر به عنوان چاشنی غذا، برنج و آش استفاده شده و از جوانههای تازه آن در سالادها استفاده میشود، همچنین بومیان آمریکایی آشامیدنیهای سرد، گرم و رنگ و دارو از میوه سماق تهیه میکنند.
اما این گیاه برای مصارف صنعتی نیز کاربرد دارد، برگ سماق همچنین در سیگارهای سنتی کاربرد داشته و از دانه سماق روغنی استخراج میشود که در شمعسازی مورد استفاده قرار میگیرد.
در قدیم برگ درخت سماق دمکرده را برای سیاه کردن مو استفاده میکردند، چوب سماق و جوشانده برگ و میوه آن در رنگرزی پشم مورد استفاده قرار میگیرد؛ عصاره، جوشانده و برگ خشک شده درختچه که به سماق الصباغین معروف است در حدود ۲۷ درصد جوهر مازو (تان) دارد که در نمونههای وحشی این مقدار بیشتر است و در دباغی و رنگرزی مصرف میشود.
*درمان بیماریهای روماتیسمی با سماق
باید توجه داشت که هر چند سماق از خواص بسیاری برخوردار است و مصرف آن به عنوان چاشنی با غذاها توصیه میشود، اما مصرف آن برای افرادی که معده حساسی دارند مناسب نیست و میتواند ایجاد ناراحتی کند؛ همچنین در صورتی که سماق به خوبی تهیه نشده باشد به ویژه دانه آن میتواند برای برخی افراد مشکلاتی ایجاد کند.
در طب سنتی سماق منبع ویتامین c بوده و دارای خواص دارویی فراوانی است که از جمله آنها میتوان به مواردی چون درمان بیماریهای روماتیسمی و نقرس، کاهش خونریزی سینه (هموپتزی)، برطرفکننده اسهال معمولی و اسهال خونی، پایین آورنده تب، ادرارآور و تقویتکننده دستگاه گوارش، پایین آورنده قند خون و تصفیهکننده خون و دفع مواد زائد خون اشاره کرد.
سرمه تهیه شده از سماق برای تسکین فشار و درمان جوشهای پلک نافع بوده و در قدیم برای درمان سوزاک و سال و همچنین شیره خارج شده از درخت آن برای درمان بیماریهای دستگاه ادراری به کار میرفت.
*هزینه تولید سماق کم است
سماق به علت تکثیر آسان به وسیله پاجوش و ریشه دوانی گسترده به عنوان پوشش مناسب در جلوگیری از فرسایش خاک مؤثر است.
این گیاه همچنین نسبت به خشکی کاملاً مقاوم بوده و در صورت خشک شدن در اثر کمآبی با مختصر رطوبت مجدداً ایجاد پاجوش میکند؛ سماق نسبت به شرایط نامناسب خاک حساس نبوده و به راحتی از طریق ریشههای روندهای که دارد خود را در خاک تثبیت میکند.
تکثیر و پرورش سماق آسان بوده و حتی در صورت از بین رفتن قسمتهای هوایی آن در اثر سرما قادر به تولید ساقههای جدید است.
گیاه سماق نسبت به آفات و بیماریها مقاوم بوده و برای کشت آن احتیاج به تراسبندی و ایجاد بانکت نیست؛ هزینه تولید آن نیز نسبت به سایر محصولات کشاورزی کم است.
کشت و تولید سماق نیاز به مراقبت مستمر ندارد و جمعآوری و فروش محصول آن به منظور اشتغالزایی اهالی نقش مهمی دارد.
*درآمد ۱۵ میلیون ریالی کشت سماق به ازای هر هکتار
به طور میانگین از هر هکتار مزرعه سماق ۶۶۰ کیلوگرم محصول به شکل خوشه به دست میآید که روی هم رفته از هر چهار کیلوگرم خوشه پس از فرآوری یک کیلوگرم سماق خالص به دست میآید؛ به طور میانگین قیمت یک کیلوگرم سماق خالص ۲۰۰ هزار ریال است که با محاسبه هزینههای جانبی از قبیل کارگر و خدمات متفرقه از هر هکتار سماق کاری در حدود ۱۵ میلیون ریال سود حاصل میشود.
معاون فنی ادارهکل منابع طبیعی و آبخیزداری استان زنجان در گفتوگو با خبرنگار فارس در زنجان گفت: ادارهکل منابع طبیعی و آبخیزداری استان به منظور توسعه کشت سماق در استان سیاستهای مختلفی به کار گرفته که واگذاری اراضی ملی به بهرهبرداران منطقه برای کشت سماق از جمله آنها است.
بهروز گنجخانلو تصریح کرد: پرداخت تسهیلات اعتباری با زمان بازپرداخت مناسب و برگزاری کلاسهای آموزشی ترویجی در راستای افزایش آگاهی سماقکاران از دیگر سیاستهای منابع طبیعی زنجان برای توسعه کشت سماق در استان زنجان است.
https://medplant.ir/?p=23190