استانداردهای عملیات بهینه تولید زراعی گیاهان دارویی (سازمان بهداشت جهانی) – بخش دوم

WHO Guidelines on Good Agricultural Practices of Medicinal plants

.

واژه ­نامه

واژه­ ها و تعاریف آنها از اسناد و دستورالعمل­هایی که توسط سازمان بهداشت جهانی به طور گسترده مورد استفاده قرار می­گیرد، استخراج شده ­اند. شماره موجود در پرانتز، منبعی را که تعریف از آن اخذ شده است نشان می­دهد. پانویس­ های موجود در این بخش اشاره به توصیه­ متخصصین شرکت کننده در نشست سازمان بهداشت جهانی برای تهیه این دستورالعمل­ ها می­باشد.

واژه ­های مرتبط با داروهای گیاهی:

۱)   آلودگی Contamination

وجود ناخالصی ناخواسته یک ماده شیمیایی یا میکروبی و یا مواد خارجی در مواد اولیه و یا اضافه شدن آن در طول تولید، نمونه برداری، بسته­بندی، باز کردن بسته ­بندی، انبارداری و حمل و نقل

۲)   آلودگی اختلاطی cross- contamination

آلودگی ماده اولیه، تولید حدواسط و یا تولید نهایی توسط یک ماده اولیه و یا محصول دیگر در طول تولید

۳)   داروهای گیاهی Herbal medicines

شامل گیاهان، مواد گیاهی، محصولات، تولیدات نهایی گیاهی و فرآورده­­ های گیاهی می باشند.

۴)   گیاه دارویی Herb

مواد خام گیاهی مانند برگ­ها، گلها، میوه­ها، بذر، ساقه، پوست، چوب، ریشه، ریزوم و سایر بخش­های گیاه است که ممکن است به صورت کامل، پودر شده و یا به صورت جزء جزء مصرف شود.

۵)   مواد گیاهی دارویی  Herbal materials

مواد گیاهی دارویی شامل گیاه کامل، شیره تازه، صمغ، روغن­های ثابت، روغن­های فرار، رزین و پودرهای گیاهی می­شود. در برخی از کشورها این مواد ممکن است توسط برخی از تولید کننده­ های محلی با استفاده از برخی روش­ها مانند بخار دادن، برشته کردن، تف دادن با عسل، نوشیدنی­ های الکلی و یا سایر موارد، فرآوری شوند.

۶)   فرآورده­ های گیاهی Herbal preparations

فرآورده­­ های گیاهی پایه محصولات و تولیدات نهایی گیاهی دارویی می­باشند. آنها از طریق عصاره­ گیری، جزء به جزء کردن، خالص سازی و یا غلیظ کردن از طریق روش­های فیزیکی و بیولوژیکی تولید می­شوند. آنها همچنین از طریق خیساندن و گرم کردن مواد گیاهی در نوشیدنی­ های الکلی و یا عسل و سایر مواد نیز تهیه می­شوند.

۷) محصولات نهایی گیاهی دارویی Finished herbal products

محصولات نهایی گیاهی دارویی شامل مواد فرآوری شده گیاهی دارویی است که از یک یا تعداد بیشتری گیاه تهیه شده باشند. اگر از بیش از یک گیاه در تهیه آنها استفاده شده باشد می­توان از واژه محصول مخلوط گیاهی دارویی (Mixed herbal product) نیز استفاده کرد. محصولات نهایی و محصولات مخلوط گیاهی دارویی ممکن است علاوه بر مواد مؤثره فعال دارای مواد حامل غیرفعال نیز باشند. در برخی از کشورها، طب گیاهی ممکن است شامل مواد مؤثره فعال معدنی و آلی (مانند مواد حیوانی و مواد معدنی) باشند که منشأ گیاهی ندارند. محصولات نهایی و محصولات مخلوط گیاهی که مواد مؤثره مشخص شیمیایی، مانند ترکیبات سنتتیک و ترکیبات جداسازی شده مواد گیاهی به آنها اضافه شده است، به عنوان مواد گیاهی دارویی (herbal) در نظر گرفته نمی­شوند.