توسعه درآمدها از محل گیاهان دارویی در استان خراسان جنوبی ، مستلزم سرمایه گذاری کلان در بخش صنایع بزرگ تبدیلی و فرآوری گیاهان است .
ایران، به خاطر شرایط آب و هوایی خاص خود با اقلیم های متفاوت توانسته است گیاهان دارویی متنوعی را در دل خود جای دهد و تولید کند.
با پیشرفت علوم و تکنولوژی و پی بردن به خواص درمانی گیاهان دارویی ، استفاده از این گیاهان روز به روز افزایش یافته است به طوری که بسیاری از افراد به استفاده از گیاهان دارویی به جای داروهای شیمیایی روی آورده اند.
به طور کلی نباتات کاربردهای وسیعی دارند که یکی از مهمترین آنها استفاده های دارویی است و حدود ۵۰ درصد از داروهای تولید شده صنعتی جهان منشا طبیعی دارند و این در حالیست که گیاهان دارویی اهمیت خاصی در تامین بهداشت و سلامتی جوامع به لحاظ پیشگیری از بیماریها دارند و استفاده از گیاهان دارویی بعنوان نگهدارنده و طعم دهنده در صنایع غذایی و آرایشی بهداشتی یکی دیگر از عوامل توجیه تولید روزافزون این گیاهان است .
در خراسان جنوبی وجود ۸۰۰ گونه گیاه دارویی ، فرصتی ارزشمند برای سرمایه گذاری صادراتی در این استان است.
در این استان به لحاظ برخورداری از آب و هوای گرم و خشک ، ۸۰۰ گونه گیاه دارویی تولیدی می شود که حدود۱۰ درصد تنوع تولیدی کشور را به خود اختصاص داده است و یکی از قطب های تولید گیاهان دارویی در کشور محسوب می شود به گونه ای که محصولات تولیدی آن از کیفیت ممتازتری برخوردار است .
رئیس سازمان جهاد کشاورزی خراسان جنوبی می گوید : کیفیت بالا ، تولید و تنوع فراوان گیاهان دارویی در خراسان جنوبی ، این استان را در جایگاه سوم تولید گیاهان دارویی کشور قرار داده است .
زیره سبز ، نعناع ، خاکشیر ، آویشن ، زیره سیاه و آلوئه ورا ، کلپوره ، به لیمو ، مریم گلی و نعناع فلفلی از جمله گیاهان دارویی استان است که بصورت کشت مزرعه ای تولید می شود و برخی گیاهان مانند زیره ، آنغوزه ، آویشن و مخلصه ، وشاء ، کاکتی ، درمنه ترکی ، سماق ، شاه تره و بنه نیز از مراتع برداشت می شود.
آقای هادربادی با بیان اینکه حجم تولیدات گیاهان دارویی در خراسان جنوبی امسال هزار و ۴۱۵ تن بوده است که در مقایسه با پارسال ۱۰ درصد افزایش دارد می افزاید : در این استان حدود سه هزار و ۷۵۸ هکتار زیرکشت مزرعه ای گیاهان دارویی است که با احتساب جمع آوری گیاهان دارویی از مراتع و عرصه های طبیعی این سطح به۹ هزار و ۴۴۲ هکتار می رسد.
بیشترین سطح زیر کشت گیاهان دارویی خراسان جنوبی مربوط به شهرستان بشرویه با چهار هزار هکتار است .
به گفته وی ، ارزش افزوده گیاهان دارویی تولید شده در استان ۲ میلیارد و۸۳۰ میلیون تومان است که ۶۰ درصد تولیدات گیاهان دارویی خراسان جنوبی به ارزش یک میلیارد و ۵۱۴ میلیون تومان به استانهای سیستان و بلوچستان ، خراسان رضوی و تهران صادر شده است.
آقای هادربادی با بیان اینکه تولیدکنندگان گیاهان دارویی در استان سالانه بیش از ۱۲۰ میلیون تومان از تولید خام این گیاهان درآمد دارند می گوید : ارائه نکات فنی کاشت ، داشت و برداشت ، ارائه تسهیلات لازم جهت توسعه کشت و فرآوری گیاهان دارویی ، برگزاری دوره های آموزشی ، فرهنگ سازی لازم جهت مصرف گیاهان دارویی و ارائه نهاده های کشاورزی از جمله اقدامات این سازمان در خصوص افزایش تولید گیاهان دارویی است .
اما آنچه که سبب شده تاکنون خراسان جنوبی در ارزآوری از محل گیاهان دارویی جایگاه ویژه ای نداشته باشد ، نبود صنایع بزرگ تبدیلی و فرآوری در استان است .
کارگاه های صنعتی بیرجند و قاین تنها صنایع کوچک فرآوری گیاهان دارویی در استان است که حدود ۴۰۰ هزار لیتر عرقیات گیاهی در آن تولید می شود.
همچنین یک کارگاه سنتی تولید عرقیات گیاهی در شهر فعال است که سالانه پنج هزار لیتر عرقیات در آن تولید می شود.
توسعه درآمدها از محل گیاهان دارویی در استان مستلزم سرمایه گذاری کلان در این بخش است که همکاری بخش صنعت و معدن ، جهاد کشاورزی و منابع بانکی را می طلبد.
از طرفی کشت گیاهان بومی استان نیز در سالهای اخیر مورد توجه جدی سازمان جهاد کشاورزی قرار گرفته است که با توجه به سازگاری بیشتر آن با شرایط آب و هوایی استان ،توجه بیشتر به آن ارزآوری فراوان تری دارد.
رئیس سازمان جهاد کشاورزی خراسان جنوبی نیز می گوید : برای کشت گیاهان گلخانه ای گیاهان دارویی از قبیل آلوئه ورا و به لیمو نیز برنامه ریزی جامعی در خراسان جنوبی صورت گرفته است.
آقای هادربادی می افزاید : به دلیل نبود صنایع تبدیلی گیاهان دارویی در استان و کشور ، متأسفانه گیاهان دارویی تولیدی در خراسان جنوبی به صورت خام به کشورهای اروپایی و حاشیه خلیج فارس صادر می شود و این درحالیست که اگر در این استان و درکشور صنایع آن موجود باشد می توان سود کلانی را نصیب اقتصاد این استان و کشور کرد .
اما متأسفانه این سود کلان هم اکنون به دلیل نبود سرمایه گذاری در ایجاد صنایع فرآوری ، از کشور خارج شده است و سود چندانی نصیب ما نمی شود.
مدیرکل منابع طبیعی خراسان جنوبی نیز با بیان اینکه مساحت کل رویشگاه های گیاهان دارویی و صنعتی خراسان جنوبی ۸۴۱ هزار و ۴۱۵ هکتار است می گوید : مهمترین محصولات دارویی و صنعتی استان که دارای طرح احیاء و بهره برداری هستند شامل سه گونه وشا ، آویشن و آنغوزه بوده که تولید آن در قالب ۲۶ فقره طرح تهیه و مصوب شده و تحت نظارت این اداره کل ، تولید و برداشت می شود.
آقای شریفی می افزاید : محصولات ارزشمند دیگری از قبیل زیره ، بومادران ، اسپند ، کلپوره ، ریواس و هندوانه ابوجهل نیز در خراسان جنوبی وجود دارد که فقط به صورت سنتی و محدود توسط روستائیان برداشت می شود .
به گفته وی یکی از محصولات عمده ای که در استان در قالب طرح احیاء و بهره برداری انجام می شود آنغوزه از خانواده چتریان است که این گیاه به لحاظ مصارف دارویی ارزشمند و گرانبهاست و جایگاه والایی در بین گیاهان صنعتی و صادراتی ایران دارد که از اواخر تیر تا اوایل مرداد در خراسان جنوبی برداشت می شود.
آقای شریفی از برداشت ۳۸ هزار و ۷۸۸ کیلوگرم آنغوزه در سال ۹۱ در خراسان جنوبی خبر می دهد و می گوید : این میزان محصول با ارزش یک میلیارد و ۹۴۰ میلیون تومان از سطح مفید ۶۷ هزار و ۳۶۴ هکتار طرح های بهره برداری ، برداشت شده که عمده آن به کشور هندوستان و مابقی به کشورهای آلمان و فرانسه صادر شده است.
بیشترین سطح رویشگاه ها مربوط به گیاه آنغوزه در مناطق شمالی استان شامل شهرستانهای قاین ، فردوس ، بشرویه و طبس است که در این بین بیشترین تولید را شهرستان طبس با ۷۰ درصد تولید آنغوزه به خود اختصاص داده است .
به گفته شریفی پیش بینی می شود امسال حدود ۶۲ هزار و ۸۰۰ کیلوگرم محصول آنغوزه از سطح طرحهای بهره برداری برداشت شود که این محصول در داخل ایران به صورت خام جهت انگل زدایی ، تشنج ، رفع بیماریهایی با منشاء عصبی و بادشکن ، ضد گرفتگی عضلات و خلط آور ، در نهایت درمان آسم مصرف می شود و در کارخانه های تولید دارو نیز برای تهیه شربت اکسپکتورانت از این گیاه استفاده می شود.
سالانه بیش از ۱۲ هزار کیلو آنغوزه ار مراتع خراسان جنوبی برداشت می شود که چهار هزار آن به صورت شیره آنغوزه و مابقی به صورت خشک است و به دلیل نبود صنایع فرآوری ، تمامی این محصول به خارج کشور صادر می شود .
مدیرکل منابع طبیعی استان، ارزش شیره آنغوزه را به لحاظ اقتصادی ۲ برابر ارزش خشک آن بیان می کند و می گوید : در حال حاضر قیمت هر کیلو شیره آنغوزه ۱۲۰ هزار تومان است و هر کیلو کشته (خشک) آن بین۶۰ تا ۷۰ هزار تومان به فروش می رسد که به دلیل صادرات این محصول، بازارها با رکود مواجه شده و قیمت آن افت داشته است.
گیاه آنغوزه از ارزش اقتصادی بالایی برخوردار است و هر کیلوگرم از این گیاه در بازار کشورهای عربی حاشیه خلیج فارس به قیمت بالایی به فروش می رسد که بدیهی است با ایجاد صنایع تبدیلی این محصول ، ارزش اقتصادی زیادی نصیب استان و کشور می شود .
ترکیبات گوگرددار موجود در اسانس گیاه آنغوزه ، از تولید چربی در بیماران با چربی خون بالا ممانعت می کند همچنین این گیاه در درمان سیاه سرفه ، لارنژیت و هیستری نیز به کار برده می شود.
از آنغوزه در دامپزشکی به عنوان دافع انگل های دام و در تهیه بعضی از فرآورده های غذایی نیز استفاده می کنند.
همچنین از شاخ و برگ خشک شده آنغوزه در زمستان برای تغذیه دام استفاده می شود.
اینها و صدها خواص دیگر ، ارزشهایی است که با ایجاد صنایع تبدلی و فرآوری در خراسان جنوبی می توان از آن نفع برد.
به هر حال آنغوزه تنها یک محصول ارزشمند خراسان جنوبی است که ایجاد صنایع تبدیلی آن ، ارزش اقتصادی فراوانی نصیب استان و کشور می کند .
به جز این گونه گیاهی ۷۹۹ گونه دیگر در استان با خواص دارویی فراوان وجود دارد که فرآوری هر یک از آنها می تواند اقتصاد استان را رونق بخشد و ایجاد این ارزآوری ، لازمه راه اندازی صنایع فرآوری با حمایت مسئولان از سرمایه گذاران است .
https://medplant.ir/?p=12284