به منظور بررسی عملکرد سرشاخه گلدار، صفات مورفولوژیک، عملکرد اسانس و روابط بین صفات دو اکوتیپ پونه (Mentha longifolia (L.) Huds. Var. amphilema)، این تحقیق از سال ۱۳۷۸ تا ۱۳۸۳ به مدت ۶ سال در موسسه تحقیقات جنگلها و مراتع کشور اجرا گردید. این آزمایش در قالب طرح اسپلیت پلات در زمان و با استفاده از بلوک های کامل تصادفی در ۳ تکرار اجرا شد. عامل اصلی اکوتیپ و عامل فرعی سال بود. نتایج نشان داد که بین اکوتیپ های مختلف از لحاظ عملکرد اسانس برگ، عملکرد اسانس سرشاخه گلدار و عملکرد سرشاخه گلدار اختلاف آماری در سطح احتمال ۵% وجود داشت، بین سالهای مختلف به لحاظ تمام صفات مورد بررسی (ارتفاع گیاه، طول برگ، عرض برگ، قطر ساقه، تعداد ساقه جانبی، عملکرد گل، درصد اسانس گل، عملکرد اسانس گل، عملکرد برگ، درصد اسانس برگ، عملکرد اسانس برگ، عملکرد اسانس سرشاخه گلدار و عملکرد سرشاخه گلدار) در سطح احتمال ۱% اختلاف معنی دار وجود داشت. عملکرد اسانس کل با عملکرد گل، درصد اسانس گل، عملکرد اسانس گل، عملکرد برگ، درصد اسانس برگ و عملکرد اسانس برگ در سطح احتمال ۱% همبستگی مثبت و معنی دار نشان داد. عملکرد سرشاخه گلدار با ارتفاع گیاه و تعداد ساقه جانبی در سطح احتمال ۵% و با عملکرد گل، درصد اسانس گل، عملکرد اسانس گل، عملکرد برگ، درصد اسانس برگ، عملکرد اسانس برگ و عملکرد اسانس کل در سطح احتمال ۱% همبستگی مثبت معنی دار داشت. نتایج تجزیه رگرسیون گام به گام صفات بر عملکرد اسانس کل نشان داد که چهار صفت عملکرد اسانس برگ، درصد اسانس گل، عملکرد گل و قطر ساقه به ترتیب وارد مدل گردیدند. تجزیه علیت نشان داد که صفت عملکرد اسانس برگ بالاترین اثر مستقیم و مثبت (۰٫۹۰۷) را بر عملکرد اسانس کل داشت و بعد از آن درصد اسانس گل (۰٫۰۱۹) بیشترین تاثیر مستقیم را بر تولید اسانس کل داشت.
 
کلید واژه: Mentha longifolia (L.) Huds. Var. amphilema L، اکوتیپ، پونه، تجزیه علیت، همبستگی