مقدمه

حنا به‌عنوان یک ماده طبیعی با خواص رنگ‌دهی قرمز-قهوه‌ای، قرن‌هاست که در فرهنگ‌های مختلف برای تزئین بدن و رنگ‌آمیزی موها استفاده می‌شود. با افزایش تقاضا برای رنگ‌های تیره‌تر و ماندگارتر، تولیدکنندگان به افزودن پارا-فنیلن دی‌آمین Para-PhenyleneDiamine (PPD) به محصولات حنا روی آورده‌اند. PPD به دلیل قابلیت تشکیل ترکیبات رنگی پایدار و تیره، محبوبیت یافته است. با این حال، استفاده از PPD می‌تواند منجر به واکنش‌های آلرژیک شدید، تحریک پوست و مشکلات تنفسی شود که سلامت مصرف‌کنندگان را به خطر می‌اندازد. علاوه بر خطرات بهداشتی، PPD می‌تواند به محیط زیست آسیب رسانده و به آبزیان لطمه بزند. به همین دلیل، تشخیص دقیق و کمیت‌سنجی PPD در محصولات حنا از اهمیت بالایی برخوردار است. روش‌های تحلیلی مختلفی از جمله کروماتوگرافی مایع با کارایی بالا (HPLC)، طیف‌سنجی جرمی (GC-MS) و آزمون‌های رنگ‌سنجی برای این منظور به‌کار می‌روند. انتخاب روش مناسب بستگی به حساسیت، اختصاصیت و منابع در دسترس دارد. این مقاله به بررسی کاربردهای PPD در محصولات حنا، خطرات مرتبط با آن و روش‌های مختلف تشخیص می‌پردازد تا راهکارهایی برای اطمینان از ایمنی مصرف‌کنندگان ارائه دهد.

کاربردها و استفاده‌ها

1. رنگ‌های مو: PPD به عنوان یک ماده واسطه اصلی در رنگ‌های دائمی مو استفاده می‌شود. این ماده هنگام اکسید شدن، مولکول‌های بزرگ‌تری تشکیل می‌دهد که می‌توانند با کراتین مو پیوند برقرار کنند و رنگی طولانی‌مدت ایجاد کنند.
2. صنعت لاستیک: استحکام و انعطاف‌پذیری لاستیک را افزایش می‌دهد.
3. مواد شیمیایی عکاسی: در برخی از محلول‌های پردازش عکاسی به عنوان عامل توسعه‌دهنده استفاده می‌شود.
4. آنتی‌اکسیدان‌ها و مهارکننده‌های خوردگی: مشتقات PPD در کاربردهای صنعتی مختلف برای جلوگیری از اکسیداسیون و خوردگی مواد استفاده می‌شوند.
5. رنگ‌ها و رنگدانه‌ها: علاوه بر رنگ‌های مو، PPD در سنتز سایر رنگ‌ها و رنگدانه‌ها برای منسوجات و جوهرها استفاده می‌شود.

PPD در محصولات حنا

حنا، که از گیاه Lawsonia inermis به دست می‌آید، رنگ قرمز-قهوه‌ای را به پوست، مو و ناخن‌ها می‌بخشد. با این حال، برای دستیابی به رنگ تیره‌تر و سیاه‌تر، به ویژه در رنگ‌های مو و تتوهای موقتی، تولیدکنندگان گاهی اوقات PPD را به فرمولاسیون‌های حنا اضافه می‌کنند. این عمل، در حالی که به دلیل توانایی آن در ایجاد رنگ‌های شدید و ماندگار محبوب است، نگرانی‌های قابل توجهی درباره سلامت و ایمنی ایجاد می‌کند.

استفاده از PPD در محصولات حنا

1. تتوهای حنا سیاه:
   • هدف: ایجاد لکه‌ای سیاه یا قهوه‌ای بسیار تیره که مدت طولانی‌تری نسبت به حنا سنتی باقی می‌ماند.
   • روش: تولیدکنندگان حنا طبیعی را با PPD یا مواد شیمیایی مرتبط ترکیب می‌کنند تا شدت رنگ و ماندگاری آن را افزایش دهند.
2. رنگ‌های مو:
   • هدف: تولید رنگ‌های تیره‌تر مو سریع‌تر از حنا طبیعی.
   • روش: PPD با پودر حنا مخلوط می‌شود تا رنگ مویی ایجاد شود که سایه‌های تیره و طولانی‌مدت را به سرعت ارائه می‌دهد.

ملاحظات ایمنی و بهداشت

1. واکنش‌های آلرژیک:
   • علائم: درماتیت تماسی، خارش، قرمزی، تورم و در موارد شدیدتر، تاول زدن.
   • شیوع: PPD یک آلرژن قوی است و حتی غلظت‌های کم می‌توانند در افراد حساس واکنش‌های آلرژیکی را تحریک کنند.
2. تحریک پوست:
   • PPD می‌تواند به ویژه زمانی که بر روی نواحی بزرگ پوست مانند تتوهای موقتی اعمال می‌شود، باعث تحریک شدید شود.
3. مشکلات تنفسی:
   • استنشاق غبار یا بخارات PPD می‌تواند مجرای تنفسی را تحریک کرده و باعث سرفه، خس‌خس یا تنگی نفس شود.
4. سمیت سیستمیک:
   • علائم: بلعیدن یا جذب بیش از حد می‌تواند به مشکلات جدی‌تری مانند متهموگلوبینمی منجر شود که حمل اکسیژن به بافت‌ها را مختل می‌کند.
   • خطرات بلندمدت: قرارگیری طولانی‌مدت به PPD با خطرات بالقوه سرطان‌زا مرتبط بوده است، هرچند تحقیقات بیشتری در این زمینه لازم است.
5. تداخل با حنا طبیعی:
   • حنا طبیعی حاوی لاوسون است که می‌تواند با PPD واکنش دهد و به احتمال زیاد شیمی پوست را تغییر داده و خطر واکنش‌های ناخواسته را افزایش دهد.

وضعیت مقرراتی

1. مقررات تولیدات آرایشی:
   • اتحادیه اروپا: استفاده از PPD تحت مقررات آرایشی اتحادیه اروپا محدود شده است و غلظت آن در رنگ‌های مو محدود می‌شود و نیاز به برچسب‌گذاری واضح برای اطلاع‌رسانی به مصرف‌کنندگان درباره خطرات احتمالی دارد.
   • ایالات متحده: سازمان غذا و دارو (FDA) به‌طور خاص تولیدات حنا حاوی PPD را تنظیم نمی‌کند، اما استفاده از PPD به عنوان ماده رنگ مو برای افراد زیر ۱۸ سال ممنوع است.
   • کشورهای دیگر: مقررات در سطح جهانی متفاوت است و برخی کشورها کنترل‌های سخت‌تری بر استفاده از PPD در محصولات آرایشی اعمال می‌کنند یا آن را کاملاً ممنوع کرده‌اند.
2. الزامات برچسب‌گذاری:
   • در مناطقی که استفاده از PPD تنظیم شده است، محصولات باید حضور PPD را به‌وضوح اعلام کنند تا مصرف‌کنندگان از خطرات احتمالی آگاه شوند.
3. ایمنی شغلی:
   • قرارگیری در معرض PPD در محیط‌های کاری تنظیم شده است تا از سلامت کارگران حفاظت شود، شامل تعیین حد مجاز قرارگیری و نیاز به استفاده از تجهیزات حفاظت فردی (PPE).

محدودیت‌های مجاز Para-PhenyleneDiamine (PPD) در استانداردهای ملی و بین‌المللی

۱. اتحادیه اروپا (EU)

مقررات: مقررات (EC) شماره ۱۲۲۳/۲۰۰۹ در مورد محصولات آرایشی

• رنگ‌های مو:
  • حداکثر غلظت: حداکثر ۶٪ PPD در محصول نهایی.
  • الزامات برچسب‌گذاری: محصولات حاوی PPD باید دارای برچسب‌های هشداردهنده واضحی باشند که حضور PPD و واکنش‌های آلرژیک احتمالی را نشان می‌دهند.
• محصولات حنا:
  • حنا سیاه: اتحادیه اروپا استفاده از PPD در محصولات حنا که برای تتوهای موقتی و هنر بدنی در نظر گرفته شده‌اند را ممنوع کرده است. فقط حنا طبیعی (Lawsonia inermis) بدون هرگونه افزودنی مصنوعی مجاز است.
• سایر محصولات آرایشی:
  • PPD در سایر محصولات آرایشی محدود شده است و حد غلظت آن بسته به نوع محصول و کاربرد مورد نظر متغیر است.

۲. ایالات متحده آمریکا (USA)

مقررات: سازمان غذا و داروی ایالات متحده (FDA) – مرکز ایمنی غذا و تغذیه کاربردی

• رنگ‌های مو:
  • حداکثر غلظت: FDA حداکثر غلظتی برای PPD در رنگ‌های مو مشخص نکرده است، اما نیاز دارد که تمام افزودنی‌های رنگی تأیید شده و برای استفاده مورد نظر ایمن باشند.
  • الزامات برچسب‌گذاری: محصولات باید PPD را در لیست مواد تشکیل‌دهنده ذکر کنند. FDA الزامی می‌کند که تولیدکنندگان ایمنی محصولات آرایشی، از جمله استفاده از PPD را تضمین کنند.
• محصولات حنا:
  • حنا سیاه: FDA هشدار داده است که استفاده از حنا سیاه برای تتوها ممنوع است به دلیل غلظت بالای PPD که می‌تواند باعث واکنش‌های آلرژیک شدید و آسیب به پوست شود. استفاده از PPD در تتوهای موقتی تایید نشده است.

۳. کانادا

مقررات: بهداشت کانادا – مقررات محصولات آرایشی

• رنگ‌های مو:
  • حداکثر غلظت: PPD تا ۶٪ در رنگ‌های مو دائمی مجاز است.
  • الزامات برچسب‌گذاری: محصولات باید اطلاعات واضحی درباره حضور PPD و خطرات احتمالی ارائه دهند.
• محصولات حنا:
  • حنا سیاه: مشابه اتحادیه اروپا و ایالات متحده، بهداشت کانادا افزودن PPD به محصولات حنا که برای هنر بدنی موقتی و تتوها استفاده می‌شوند را ممنوع کرده است.

۴. استرالیا و نیوزیلند

مقررات: طرح معرفی مواد شیمیایی صنعتی استرالیا (AICIS) و سازمان حفاظت محیط زیست نیوزیلند

• رنگ‌های مو:
  • حداکثر غلظت: PPD به حداکثر ۶٪ در رنگ‌های مو محدود شده است.
  • الزامات برچسب‌گذاری: برچسب‌گذاری اجباری برای اطلاع‌رسانی به مصرف‌کنندگان درباره حضور PPD و خطرات مرتبط.
• محصولات حنا:
  • حنا سیاه: افزودن PPD به حنا برای هنر بدنی ممنوع است، همسو با استانداردهای جهانی برای جلوگیری از خطرات بهداشتی.

۵. ژاپن

مقررات: وزارت بهداشت، کار و رفاه ژاپن (MHLW) – استانداردهای آرایشی

• رنگ‌های مو:
  • حداکثر غلظت: PPD تا ۴٪ در رنگ‌های مو مجاز است که کمتر از حد اتحادیه اروپا و کانادا می‌باشد.
  • الزامات برچسب‌گذاری: برچسب‌گذاری واضح برای اطلاع‌رسانی به مصرف‌کنندگان درباره محتوای PPD و واکنش‌های آلرژیک احتمالی.
• محصولات حنا:
  • حنا سیاه: استفاده از PPD در محصولات حنا برای هنر بدنی ممنوع است تا ایمنی مصرف‌کنندگان تضمین شود.

۶. استانداردهای بین‌المللی

سازمان: سازمان بین‌المللی استانداردسازی (ISO)

• استاندارد: ISO 22716:2007 – محصولات آرایشی – شیوه‌های تولید خوب (GMP)
  • راهنمایی‌ها: در حالی که ISO 22716 محدودیت‌های مجاز خاصی برای PPD تعیین نمی‌کند، دستورالعمل‌های جامع برای تولید ایمن، مدیریت و کنترل کیفیت محصولات آرایشی ارائه می‌دهد که تضمین می‌کند آلاینده‌هایی مانند PPD به طور مؤثری مدیریت شوند.

خلاصه‌ای از مقدار مجاز PPD در محصولات حنا

تأثیرات زیست‌محیطی

• آلودگی آب: دفع نادرست محصولات حنا حاوی PPD می‌تواند منجر به آلودگی محیط زیست و تأثیر بر حیات آبزیان شود.
• بیواجمـولیشن: PPD می‌تواند در محیط زیست باقی بماند و در موجودات زنده تجمع یافته و تعادل اکولوژیکی را مختل کند.

روش‌های تشخیص PPD در محصولات حنا

تشخیص PPD در محصولات حنا برای اطمینان از ایمنی مصرف‌کننده و تطابق با مقررات ضروری است. روش‌های تحلیلی مختلفی برای شناسایی و کمیت‌سنجی PPD به‌کار می‌روند که در زیر به مهم‌ترین آن‌ها اشاره شده است:

۱٫ کروماتوگرافی مایع با کارایی بالا (HPLC)

۲٫ کروماتوگرافی گازی-طیف‌سنجی جرمی (GC-MS)

۳٫ کروماتوگرافی مایع-طیف‌سنجی جرمی دو مرحله‌ای (LC-MS/MS)

۴٫ کروماتوگرافی لایه نازک (TLC)

۵٫ آزمون ELISA (Enzyme-Linked Immunosorbent Assay)

۶٫ روش‌های رنگ‌سنجی

۷٫ طیف‌سنجی مادون قرمز (IR) و طیف‌سنجی مادون قرمز تبدیل فوریه (FTIR)

۸٫ طیف‌سنجی ماوراء بنفش-مرئی (UV-Vis)

• اصل عملکرد: اندازه‌گیری جذب نور ماوراء بنفش یا مرئی توسط PPD که با غلظت آن همبستگی دارد. طول موج ۲۷۰ تا ۲۸۰ نانومتر مورد استفاده است.
• مزایا: ساده و مقرون‌به‌صرفه، سریع و آسان.
• محدودیت‌ها: اختصاصیت محدود، حساسیت پایین‌تر نسبت به روش‌های کروماتوگرافی.

۹٫ الکتروفورز کاپیلاری (CE)

ملاحظات آماده‌سازی نمونه

آماده‌سازی صحیح نمونه برای تشخیص دقیق PPD در محصولات حنا بسیار حیاتی است و ممکن است شامل مراحل زیر باشد:

• استخراج: استفاده از حلال‌هایی مانند متانول، اتانول یا آب برای جداسازی PPD از ماتریس حنا.
• فیلتر کردن/سانتریفوژ کردن: حذف ذرات معلق و اجزای غیرقابل حل.
• دِریواتیزه‌سازی: افزایش فرارپذیری برای GC-MS یا بهبود قابلیت تشخیص برای برخی روش‌های طیف‌سنجی.
• تصفیه: استفاده از تکنیک‌هایی مانند استخراج فاز جامد (SPE) برای غلیظ‌سازی PPD و حذف مواد تداخل‌زا.

مراجع

1. سازمان اروپایی مواد شیمیایی (ECHA) – p-Phenylenediamine (PPD)
   • اطلاعات ECHA در مورد PPD
2. سازمان غذا و داروی ایالات متحده (FDA) – محصولات آرایشی
   • FDA محصولات آرایشی
3. آژانس بین‌المللی سرطان (IARC) – مونوگراف PPD
   • ارزیابی IARC در مورد PPD
4. سازمان جهانی بهداشت (WHO) – Para-PhenyleneDiamine
   • اطلاعات WHO در مورد PPD