کاکوتی Ziziphora cliniopodiodes یکی از گیاهان دارویی از تیره نعنائیان است. این گیاه در نواحی کوهستانی ایران مانند ارتفاعات شهرستان بجنورد و جاجرم واقع درخراسان شمالی میروید. کاکوتی که در گویش محلی خراسان ” آنخ ” گفته می‌شود.

به عنوان ادویه در غذاها کاربرد وسیعی دارد. از برگ‌های خشک‌شده و خردشده کاکوتی به عنوان طعم‌دهنده در دوغ استفاده می‌شود و برخی از دوغ های بسته بندی شده در ایران این ادویه را دارند. چوپان‌ها و کوهنوردان برگ تازه کاکوتی را جمع آوری می‌کنند و چای آن را نوشیدنی گوارایی می‌دانند. 

خواص:

۱٫طبع آن گرم است

۲٫مقوی معده یک ساعت بعد غذا دم کرده میل شود

۳٫صفرا بر صبح وعصر به جای چایی میل شود

۴٫باد شکن .خلط اور. قاعده آور

۵٫مقوی قلب به صورت جوشانده میل شود

۶٫برای درمان تب مالت بسیار مفید است

۷٫باعث جذب غذا میشود تاثیر منفی برروی آهن غذا ندارد

۸٫کسانی که بدن ضعیف دارند از حمام کاکوتی استفاده کنن

۹٫تقویت کننده نیروی جنسی اقایان

آویشن بیشتر در بیماریهای تنفسی استفاده می‌گردد ولی کاکوتی اغلب در درمان اختلالات گوارشی نظیر اسهال و دل پیچه کاربرد دارد . چوپان ها و کوه نوردان تازه کاکوتی را جمع آوری می‌کنند و چای آن را گوارا ترین نوشیدنی می‌دانند. کاکوتی را از آن جهت به دوغ اضافه می‌کنند که اثرات سوء گوارشی آن نظیر دل درد و دل پیچه کاهش یابد. کاکوتی دارای گل های بنفش است”از برگ‌های خشک‌شده و خردشده کاکوتی به عنوان طعم‌دهنده در دوغ استفاده می‌شود.

همچنین:

دکتر سید محمد معصومی عضو هیات علمی دانشکده کشاورزی دانشگاه رازی در گفت و گو با خبرنگار خبرگزاری دانشجویان ایران (ایسنا)  در رابطه با ویژگیهای ریخت شناسی این گیاه، اظهار داشت: کاکوتی کوهی گیاهی پایا، غالبا بصورت بوته های پرساقه، انبوع و به رنگ سبز یا سبز مایل به خاکستری به ارتفاع ۱۰ تا ۵۰ سانتیمتر می باشد. این گیاه دارای ساقه متعدد، در قاعده سخت و کم و بیش چوبی، پوشیده از برگ، ساده بصورت ساقه های گلدار ایستاده یا خیزان، گاهی خزنده و منتهی به گل آذین است.

معصومی افزود: برگ کاکوتی کوهی بیضی شکل، سرنیزه ای، مدور، تخم مرغی، پهن دراز، بدون کرک یا کرکینه پوش و کرکدار و پوشید از کرکهای مختلف است. برگهای ناحیه گلدار ساقه، همانند ساقه، اما کوچکتر و وسیع تر می باشند.

وی در خصوص گل کاکوتی کوهی، گفت: گل این گیاه به رنگ سفید یا صورتی یا ارغوانی، بدون دمگل، مجتمع در توده ها و چرخه های تشکیل دهنده گل آذینی کپه ای شکل و متراکم، انتهای کروی، گویچه ای شکل یا تخم مرغی، پهن دراز می باشد.

معصومی افزود: کاسه این گیاه، بطول چهار تا شش میلیمتر، استوانه ای باریک، کرکینه پوش یا پوشید از کرکهای ظریف بر هم خوابیده با دندانه های کوتاه، خطی، سرنیزه ای با راس بهم آمده و لوله جام خارج شده از کاسه می باشد.