قلمرو بیابان های ایران از دریچه تحقیقات

نویسنده

‏محمد خسروشاهی
دانشیار پژوهش، مؤسسه تحقیقات جنگلها و مراتع کشور

چکیده

آماری که هم اکنون از مساحت بیابان‌های ایران در بعضی منابع به چشم می‌خورد مستند به ‏ارقام و اعدادی است که به‌وسیله سازمان جنگل‌ها، مراتع و آبخیزداری کشور انتشار یافته است. باید گفت این آمار و ارقام مبنا و مستند علمی درستی ندارند زیرا آنچه در مورد مساحت ‏بیابان‌ها ارائه شده صرفا مربوط به پدیده‌ها یا رخساره‌های بیابان است که در علم ژئومرفولوژی از آن یاد می‌شود. درحالی که ‏شکل‌گیری بیابان‌های طبیعی ایران تحت تأثیر متقابل مجموعه‌ای از عوامل محیطی از جمله اقلیم، خاک، گیاه، زمین‌شناسی، ژئومرفولوژی و ‏هیدرولوژی صورت گرفته است که هر یک به‌طور مستقیم یا غیرمستقیم در پیدایش شرایط بیابانی سهمی به‌عهده دارند. از این‌رو ‏تفکیک و تعیین محدوده‌های بیابانی ایران باید با لحاظ کلیه معیارهای ذکر شده مورد نظر باشد. بخش تحقیقات بیابان مؤسسه تحقیقات جنگلها و مراتع کشور با لحاظ کلیه عوامل برشمرده، قلمرو بیابان‌های ایران را در قالب طرحی تحقیقاتی با همکاری بیش از ۶۵ محقق و کارشناس ستادی و استانی تعیین کرده است. نتایج این طرح تحقیقاتی نشان ‏داد مجموع ‏سطوح بیابانی زیر پوشش عوامل پنج‌گانه اعم از سطوح مشترک و غیرمشترک معادل ۹۰۷ هزار و ۲۹۳ کیلومتر مربع است که ۵۵ ‏درصد از مساحت کل ایران را در بر می‌گیرد.

کلیدواژه ها: بیابان؛ اقلیم؛ ژئومرفولوژی؛ قلمرو؛ ایران