طی سالیان اخیر، اقبال و رجوع مردم به طب سنتی و به‌تبع آن گیاهان دارویی با رشدی تصاعدی و باورنکردنی مواجه شده است و البته در این میان نمی‌توان از نقش رسانه‌ها در افزایش اطلاعات و آگاهی مردم نسبت به طب سنتی و ظرفیت‌های درمانی آن چشم‌پوشی کرد.

در میان تلاشهای گسترده‌ای که طی سالیان اخیر، اساتید، حکما و بزرگان طب سنتی کشور برای از مهجوریت خارج کردن طب سنتی متحمل شده‌اند و با وجود مقاومتها و کارشکنی‌هایی که در برهه‌های مختلف در بدنه وزارت بهداشت وجود داشته است، امروز شاهد باز شدن مسیری نو در افق طب سنتی کشور هستیم؛ در این میان معاونت علمی و فناوری ریاست جمهوری نیز در راستای توجه به ظرفیتهایی که در بخش گیاهان دارویی کشور وجود دارد، از سال ۱۳۸۷ ستادی به‌نام «ستاد توسعه علوم و فناوری گیاهان دارویی و طب سنتی» تأسیس کرد.

برگزاری جشنواره گیاهان دارویی و طب سنتی ایران

ستاد توسعه گیاهان دارویی، فرآورده‌های طبیعی و طب سنتی ایران پس از شکل‌گیری، درصدد برگزاری جشنواره‌ای مبنی بر ارائه محصولات طبیعی و گیاهان دارویی برآمد که نخستین دوره آن در سال ۱۳۹۱ برگزار شد؛ در دوره اول این نمایشگاه، ۲۰۰ شرکت با حدود ۸۰۰ محصول شرکت کردند؛ در دوره دوم این جشنواره در سال ۱۳۹۳ تعداد شرکتها به ۳۵۰ و محصولات آنها به یک‌هزار و ۱۰۰ محصول رسید.

شرکت ۴۸۸ شرکت تولیدی در جشنواره گیاهان دارویی و طب سنتی ایران در شهریورماه جاری

نمایشگاه گیاهان دارویی، فرآورده‌های طبیعی و طب سنتی ایران هر دو سال یک بار برگزار می‌شود که سومین دوره آن در شهریور ماه جاری برگزار شد؛ در این دوره از نمایشگاه ۴۸۸ شرکت تولیدی شرکت کرده بودند که از این میان ۱۴۸ عدد از آنها، شرکتهای دانش‌بنیان بودند که بیش از ۲ هزار و ۸۰۰ محصول در این نمایشگاه ارائه دادند.

پیشرفت طب سنتی در چهار سال اخیر در کشور

آمار جالب‌تری که می‌توانیم در اینجا به آن اشاره کنیم، تعداد داروها و فرآورده‌های طبیعی در فهرست رسمی وزارت بهداشت است که تا پیش از انقلاب ۱۳۸ قلم بود و در سال ۱۳۹۱ این تعداد به ۹۳۸ قلم افزایش یافته است اما این پیشرفت در سالهای اخیر مشهودتر بود، به‌گونه‌ای که از سال ۱۳۹۱ تا‌کنون این تعداد از ۹۳۸ به یک‌هزار و ۷۱۳ قلم رسیده است که در نوع خود پیشرفت طب سنتی در کشور به‌ویژه در چهار سال اخیر را نشان می‌دهد.

انتخاب «زعفران» به‌عنوان فضای عمومی نمایشگاه

طبق اعلام دبیر ستاد گیاهان دارویی، فرآورده‌های طبیعی و طب سنتی ایران فضای عمومی نمایشگاه سال جاری «زعفران» نامیده شده است؛ جالب است بدانید که میزان کشت زعفران در سال ۱۳۹۱، ۷۷ هزار هکتار در کشور بود و این عدد در سال جاری به ۹۶ هزار هکتار رسیده است؛ از طرفی زعفران، گیاه بومی کشور، بسیار کم‌مصرف در آب است و قیمت نسبتاً بالایی دارد، همچنین بیش از ۹۴ درصد زعفران دنیا را کشور ما تولید می‌کند و این نشان از ظرفیت بالای کشورمان در این حوزه دارد.

ازدحام و استقبال بی‌نظیر مردم از نمایشگاه گیاهان دارویی امسال

به‌سراغ نمایشگاه امسال برویم که از نظر تعداد بازدید‌کنندگان، این دوره از نمایشگاه نیز استقبال اقشار مختلف مردم به‌ویژه دانشجویان، دانش‌آموزان و جوانان را در بر داشت و البته نمی‌توان از افزایش چشمگیر بازدید‌کنندگان نسبت به دوره‌های گذشته این نمایشگاه چشم‌پوشی کرد به‌گونه‌ای که ازدحام جمعیت در بخشهای مختلف نمایشگاه در طول برگزاری، اولین مسئله‌ای بود که جلب توجه می‌کرد، البته امسال برای نخستین بار بخش «جشنواره دانش‌آموزی» نیز به بخشهای مختلف این نمایشگاه افزوده شد و این موضوع موجب استقبال پرشور مردم از جمله قشر دانش‌آموز و نوجوان کشور از این نمایشگاه شد.

شرکتهای تولیدی دمنوشهای گیاهی؛ جذاب‌ترین بخش نمایشگاه امسال

یکی از بخشهای بسیار جذاب نمایشگاه گیاهان دارویی، فرآورده‌های طبیعی و طب سنتی ایران امسال، بخش «دمنوشهای گیاهی» در این نمایشگاه بود؛ در این بخش، انواع و اقسام دمنوشهای گیاهی با طعم و خواص مختلف دیده می‌شد که در بسته‌بندی‌های زیبا و جالب، توجه بازدیدکنندگان را به خود جلب می‌کرد.

اول امتحان کنید، بعد بخرید!

پرجنب‌وجوش‌ترین قسمت نمایشگاه امسال، بخش عرضه دمنوشهای گیاهی بود که شور خاصی به نمایشگاه بخشیده بود؛ بسیاری از این غرفه‌ها، لیوانهای کوچکی تهیه کرده بودند و در آنها دمنوشها و شربتهای گیاهی مختلفی به بازدیدکنندگان عرضه و به بازدیدکنندگان از غرفه، تعارف می‌کردند و درباره آنها توضیحات جامعی ارائه می‌دادند؛ میان بازدیدکنندگان تقریباً کسی نبود که این دمنوشها را امتحان نکند و درباره خواص و ترکیبات آنها سؤالی نپرسد.

عطر و بوی دمنوشها حال و هوای خاصی به نمایشگاه داده بود و افراد برای امتحان، بیشتر به بوی دمنوشها توجه می‌کردند، البته باید اشاره داشت که مقدار بسیار کمی از این دمنوشها به‌صورت رایگان ارائه می‌شد و برای مصرف این دمنوشهای گیاهی لزوماً افراد باید این محصولات را خریداری می‌کردند.

اما متأسفانه با وجود استقبال زیاد مردم از دمنوشهای گیاهی مختلف، دست‌اندرکاران این نمایشگاه برای پذیرایی از بازدید‌کنندگان در سالن‌های اصلی نمایشگاه صرفاً «چای سیاه کیسه‌ای» تدارک دیده بودند؛ چرا باید در نمایشگاه طب سنتی کشور برای پذیرایی از بازدیدکنندگان به‌جای دمنوشهای مفید و متنوع ایرانی از چای سیاه استفاده شود که در منابع طب سنتی برای آن عوارض و مضرات متعددی ذکر شده است؛ جا داشت معاونت علمی و فناوری ریاست جمهوری به‌جای ارائه چای‌های لیپتون که بدترین و مضرترین نوع چای است، از دمنوشهای گیاهی استفاده می‌کرد.

اهورا دارو، تولیدکننده گیاهان دارویی

در نمایشگاه امسال اگر سری به غرفه‌های پربازدید می‌زدیم با غرفه‌های جالبی مواجه می‌شدیم؛ یکی از پربازدیدترین غرفه‌های این نمایشگاه شرکت تولید داروی «اهورا دارو» بود؛ این شرکت که از سال ۱۳۸۶ شروع به کار کرده و در حال حاضر دارای ۱۶ شعبه در سراسر کشور است که بیش از ۴۰ برنامه تولید دارو دارد که از این میان ۲۵ داروی این شرکت در داروخانه‌های سراسر کشور وجود دارد؛ اهورا دارو زیرمجموعه سازمان غذا و دارو و عضو انجمن گیاهان دارویی ایران است.

ازدحام جمعیت در این غرفه مشهود بود؛ لیلا عرب؛ مسئول غرفه این شرکت در پاسخ به این سؤال “استقبال مردم از این نمایشگاه را چگونه ارزیابی می‌کنید؟”، می‌گوید: استقبالی که امسال از این نمایشگاه به عمل آمده، بی‌سابقه بوده و نسبت به دوره‌های قبل افزایش چشمگیری داشته است.

خستگی مردم از داروهای شیمیایی

سؤال دیگری که در این نمایشگاه ذهن عموم مردم به‌ویژه خبرنگاران را به خود مشغول کرده بود، این بود که چگونه ممکن است گیاهان دارویی و فرآورده‌های طبیعی، چنین جمعیتی را به نمایشگاه بکشد؟ این سؤال را از مسئول غرفه‌ها پرسیدیم که به‌اتفاق جواب نسبتاً یک‌شکلی می‌دادند؛ مسئولان غرفه‌ها معتقد بودند که مردم از استفاده از داروهای شیمیایی که ممکن است یک بیماری خاصی را درمان کنند ولی به‌واسطه عوارض مختلف، بیماریهای جدیدی را ایجاد کنند، خسته شده‌اند و به همین دلیل به گیاهان دارویی رو آورده‌اند.

صحبت دوستانه با برخی از بازدیدکنندگان نمایشگاه

محسن، یکی از بازدیدکنندگان نمایشگاه است که در قسمت استراحتگاه نمایشگاه نشسته و در حال صرف دمنوش گیاهی است؛ وی در پاسخ به این سؤال “چرا وقت خود را گذاشته و به این نمایشگاه آمده‌اید؟”، می‌گوید: استفاده از داروهای گیاهی و دمنوشها علاوه بر آرامشی که به انسان می‌دهد، راه قطعی درمان بسیاری از بیماریهاست، متأسفانه ما با طب سنتی کشور آشنایی نداریم وگرنه به‌هیچ‌وجه بیمار نمی‌شدیم؛ چرا این فرهنگ را جا نمی‌اندازیم که استفاده از دمنوشها و شربتهای گیاهی بسیار بهتر از چای یا نوشابه است. به‌نظر بنده مردم هنوز با این موارد آشنایی ندارند وگرنه از استفاده از برخی نوشیدنیهای مضر از جمله چای و نوشابه منصرف می‌شوند و به استفاده از دمنوشها و داروهای گیاهی رو می‌آورند.

علی، دیگر بازدیدکننده این نمایشگاه است، او نیز با نظر محسن موافق است و اعتقاد دارد که رسانه‌ها باید تلاش کنند و طب سنتی را در کشور جا بیندازند تا ریشه بسیاری از بیماریها از بین برود.

جشنواره دانش‌آموزی برای نخستین بار در نمایشگاه گیاهان دارویی و طب سنتی

از جمله کارهای جدید و تازه‌ای که در این نمایشگاه امسال شاهد آن بودیم، جشنواره دانش‌آموزی در قسمت انتهایی سالن بود؛ این قسمت نیز از شور و هیجان نسبتاً خوبی برخوردار بود چرا که بیش از ۱۰۰ محصول و اختراع در حوزه گیاهان دارویی و طب سنتی توسط این نوجوانان آینده‌ساز کشور تولید شده بود و این برای مردم بسیار جذاب بود؛ بسیاری از مردم کنار این دانش‌آموزان و محصولات تولیدی آنها عکسهای یادگاری می‌گرفتند.

فاطمه، یکی از دانش‌آموزانی است که در این قسمت دارای غرفه است، او در پاسخ به این سؤال “نظرتان راجع به این جشنواره دانش‌آموزی در این نمایشگاه چیست؟”، می‌گوید: در ابتدا از مسئولان معاونت علمی و فناوری ریاست جمهوری کمال تشکر را دارم که این فرصت را در اختیار ما قرار دادند تا بتوانیم خود و توانایی‌های خود را ثابت کنیم؛ این جشنواره علاوه بر اینکه به دانش‌آموزان انگیزه می‌دهد تا کنار دروس روزمره خود به کارهای فوق‌برنامه این‌چنینی بپردازند، موجب پیشرفت خود کشور نیز می‌شوند چرا که بعدها همین دانش‌آموزان آینده‌سازهای کشور می‌شوند و اگر از همین ابتدا به آنان بها داده شود، در وهله اول آینده روشنی در انتظار خود آنها و در وهله دوم پیشرفت کشور را به‌همراه خواهد داشت.

ارائه خدمات درمانی ــ بهداشتی توسط سلامتکده‌ها در نمایشگاه

یکی دیگر از اقدامات بسیار جالب و تحسین‌برانگیز ستاد گیاهان دارویی، فرآورده‌های طبیعی و طب سنتی ایران، تأسیس سلامتکده‌هایی در نمایشگاه بود که به مردم خدمات درمانی و بهداشتی به‌صورت رایگان ارائه می‌کردند، البته این مراکز بیشتر به ارائه راه و روشهای سالم زندگی کردن و غذاهای مناسب برای مزاجهای مختلف می‌پرداختند.

سوله‌های نگهداری گیاهان زنده دارویی

تعدادی سوله در بیرون نمایشگاه با تابلوی «نگهداری از گیاهان زنده دارویی» تعبیه شده بود؛ در این قسمت جمعیت زیادی رفت و آمد نمی‌کرد چرا که در داخل سوله‌ها، هوا گرم و تا حدی شرجی بود و هر کسی توانایی حضور به‌مدت زمان زیاد در آنجا را نداشت اما در عین حال عطر و بوی خاصی در این سوله‌ها حاکم بود به‌طوری که اگر دست خود را به‌روی این گیاهان زنده می‌کشیدی تا مدت زمان زیادی عطر و بوی آن به‌روی دست باقی می‌ماند.

بازدید مسئولان و بزرگان طب سنتی کشور از نمایشگاه

مسئولان بسیاری نیز از این جشنواره و نمایشگاه بازدید به عمل آوردند که از جمله آنها می‌توان به دکتر جواد ظریف؛ وزیر امور خارجه کشور، دکتر سورنا ستاری؛ معاون علمی و فناوری ریاست جمهوری و معصومه ابتکار؛ رئیس سازمان حفاظت محیط زیست اشاره کرد.

این نمایشگاه سومین دوره خود را از ۱۵ تا ۱۸ شهریور ماه سال جاری در مصلای بزرگ امام خمینی(ره) برگزار کرد و تفاوت بزرگ این نمایشگاه با دوره‌های قبل ارائه محصولات بیشتر، وجود شرکتهای دانش‌بنیان در حوزه گیاهان دارویی، بخش دانش‌آموزی و استقبال بی‌سابقه مردم بود.