بررسی کلی گیاه دارویی بنفشه سه رنگ و آشنایی با خواص دارویی و ترکیبات شیمیایی و نحوه مصرف و…..
بنفشه سه رنگ
نام فارسی: بنفشه سه رنگ
نام علمی:
viola tricolor
نام های عمومی:
wild pansy love –
in – idleness heartsease
نام انگلیسی: three
colored violet
نام عربی:
زَهره
الثالوت(zahralsalut)
نام فرانسوی: pensee
sauvage
نام آلمانی:feldveilchen
نام خانواده:violaceae (بنفشه)
بنفشه سه رنگ گیاهی است علفی و یکساله که ارتفاع آن
حداکثر به۲۵ سانتی متر می رسد. ساقه ها کمی زاویه دار و به رنگ سبز مایل به زرد می
باشند. برگ ها بیضی شکل، دانه دار و بدون دمبرگ هستند و به طور متناوب بر روی ساقه
قرار می گیرند. گل های کوچک این گیاه رنگ های مختلفی از جمله بنفش روشن و تیره،
سفید، گلی و زرد دارند که در بهار و تابستان ظاهر شده و به میوه پوشینه تبدیل می
شوند. میوه، حاوی تعدادی دانه کوچک بیضی شکل و سفید رنگ می باشد.
این گیاه به طور خودرو و گسترده در اروپا می روید و
در آمریکای شمالی نیز گسترش یافته است.
بنفشه سه رنگ در نقاط مختلف ایران و به خصوص در
نواحی شمالی رویش دارد. گل و تمام قسمت های گیاه مورد استفاده دارویی است.
تاریخچه:
بنفشه سه رنگ سالیان متمادی به طور پی در پی با نام
های هرت سیز و پانزی معروف بوده است.
گیاه پانزی که در زبان گل ها به معنی خیال می باشد،
از سال۱۸۳۹ میلادی به بعد به صورت کشت شده وارد بازار شد. واژه پانزی از کلمه
فرانسوی pensee به معنی فکر و خیال گرفته
شده است. گرچه در نمایشنامه های شکسپیر از نام گیاه پانزی زیاد استفاده شده، ولی
منظور او گیاه هرت سیز و یا به اصطلاح بنفشه وحشی است؛ نه بنفشه هایی که به صورت
مدرن کشت می شوند.
این گیاه در ادبیات انگلستان و نمایشنامه های
شکسپیر نماد عشق است و برای آن اثراتی شبیه به مهر گیاه قائل هستند؛ به طوری که در
یکی از داستان ها اشاره شده که اگر آب(عصاره) این گیاه را بر چشم بسته ای گذارند،
شخص با باز شدن چشمش عاشق و دلبسته اولین کسی می شود که او را می بیند.
ترکیبات مهم:
ترکیبات مهم این گیاه اسید سالی سیلیک و مشتقات آن،
از جمله متیل استر، فنوکربوکسیلیک اسید، مانند ترانس کافئیک اسید و پی کوماریک
اسید و گلوکزید و یولوزید است. ترکیبات دیگری چون موسیلاژ، تانن، فلاونوئیدها( از
جمله اوری ینتین، اسکوپارین، ویولانتین، ساپونارتین و وی سری نین) و گلیکوزیدهای
آنتوسیانینی نیز در گیاه وجود دارند.
بنفشه سه رنگ یکی از گیاهانی است که حاوی ترکیبات
سیکلوتید می باشد. این مواد استقامت بدن را افزایش می دهند. یکی از ترکیبات گیاه
که در سال های اخیر کشف شده، vitria است که خاصیت سیتوتوکسیک
دارد. انتظار می رود این ماده در آینده بتواند در درمان سرطان مؤثر باشد.
بسیاری از افراد بنفشه سه رنگ را به عنوان یک گیاه
زینتی می کارند و از زیبایی آن استفاده می کنند و افراد کمی از خواص دارویی و با
ارزش این گونه از بنفشه آگاهی دارند.
از بنفشه سه رنگ در طب سنتی و عامیانه ملل مختلف در
انواع بیماری ها، از جمله بیماری های تنفسی مانند برونشیت، آسم، سیاه سرفه، زکام و
علائم دیگر سرما خوردگی و تنفسی استفاده می شده است.
همچنین، به صورت خوراکی یا موضعی برای درمان بیماری
های پوستی ( مانند اگزما، سبوره، زرد زخم، آکنه )، روماتیسم، ورم مثانه و دفع
دردناک ادرار حاصل از آن، شب ادراری، بی خوابی، آرتریت و سفت شدن رگها به کار می
رفت.
یکی دیگر از موارد استفاده این گیاه که سالیان دراز
معمول بوده، به عنوان ادرار آور، معرق، آرامبخش و تسکین دهنده است. چون بنفشه سه
رنگ دارای موسیلاژ می باشد، خاصیت ضد سرفه دارد. همچنین، اثر پاک و تصفیه کننده
خون را برای آن قائل بوده اند.
این گیاه به خاطر وجود اسید سیلیک و روتین، ضد
التهاب و ضد درد است. همچنین روتین موجود در آن باعث مقاومت جدار مویرگ ها شده و
از پارگی و خون مردگی آنها جلو گیری می کند.
در پژوهش های جدید خاصیت آنتی اکسیدانی و ضد پیری
بنفشه سه رنگ تا حدی به اثبات رسیده و اثر ضد میکروبی آن مورد تایید قرار گرفته
است. این گیاه همچنین خاصیت مسهلی دارد.
نام بنفشه سه رنگ در دارونامه بعضی کشورها، از جمله
آمریکا، وجود دارد و از آن بیشتر در فرآورده های پوستی(اگزما) و تنفسی(برونشیت)
استفاده می شود.
طریقه و میزان مصرف:
برگ ها و گل های جوان گیاه را می توان به صورت خام
یا پخته و یا در سوپ استفاده کرد. همچنین، گل ها را در سالاد و برگ را می توان به
صورت چای مصرف کرد.
دم کرده: می توان
روزانه سه بار، ۱تا۴ گرم گیاه خشک را به صورت چای دم کرد و مصرف نمود.
تنتور: از تنتور آن
که اکثراً به صورت صنعتی تهیه می شود، می توان هر نوبت ۲تا۴ میلی لیتر استفاده و
این میزان را تا روزی سه بار
تکرار کرد.
احتیاط:
– مصرف این گیاه در کودکان زیر ۲ سال توصیه نمی شود.
– مصرف طولانی مدت این گیاه می تواند موجب عوارض پوستی گردد.
– مصرف مقدار زیاد این گیاه ممکن است باعث اسهال شود.
– مصرف در حاملگی و شیر دهی بهتر است با مشورت پزشک صورت گیرد.
مهم ترین اثرات گزارش شده:
ضد درد، ضد التهاب، آنتی اکسیدان، ضد عفونی کننده،
ملین، مسهل، معرق، ادرار آور، تهوع آور، خلط آور، محرک متابولیسم، مسکن، کرم کش و
مرهم زخم.
نکات قابل توجه:
۱- اثرات درمانی دو نوع بنفشه معطر و سه رنگ در بسیاری از موارد مشابه
است که دلیل آن مواد مؤثر مشابه آنها در بیشتر موارد می باشد.
۲- در کتاب قانون ابن سینا و مخزن الادویه فقط از گیاه بنفشه نام برده
شده و خواصی را که بر شمرده اند مشابه هر دو نوع بنفشه است؛ ولی چون صحبت از رایحه
آن شده و به معطر بودن آن اشاره گردیده، خواص و توضیحات، بیشتر به بنفشه معطر
نزدیک است. به هر حال، این دو گونه تشابه زیادی در مواد و اثرات دارند.
۳- از گلبرگ ها برای تهیه رنگ های زرد، سبز و سبز مایل به آبی و از برگ
ها برای تهیه مصارف شیمیایی استفاده می شود.
مطالب مرتبط :
اسطوخودوس (Lavandula angustifolia)
جوزهندی (جوز بویا)(Myristica fragrans)
پنج انگشت (Vitex agnus castus)
گل مغربی (oenothera macrocarpa)
گل قاصد (taraxacum officinalis)
جین سنگ کره ای(Korean ginseng)
شنبلیله (Trigonella foenum – graecum)
پرسیاوشان(Adiantum capillus – veneris )
گل سرخارگل(Echinacea angustifolia)
طبقه بندی:
مقالات گیاهان دارویی،
گیاه شناسی و خواص گیاهان دارویی،
گیاهان دارویی،
برچسب ها:
بنفشه سه رنگ،
viola tricolor،
گیاه شناسی،
خواص دارویی،
ترکیبات شیمیایی،
three colored violet،
violaceae،
https://medplant.ir/?p=16133