سردرد یکی از مشکلاتی است که بیشتر زنان به آن دچار می‌شوند اما معمولاً این قبیل سردردها گواه اتفاقی نا خوشایند یا مشکلی جدی نیستند بلکه رعایت نکردن برخی موارد در ظاهر پیش پا افتاده اما در واقع با اهمیت، دلیل اصلی ناراحتی‌های ناشی از آن است. همین که زنان به تناسب اندام، میزان خواب، نوشیدن آب، مصرف مواد غذایی و خلق و خوی شان دقت کافی نداشته باشند به شروع سردردها کمک کرده‌اند.

دکتر منصوره تقاء مدرس دانشگاه، متخصص بیماری‌های مغز و اعصاب و محقق در زمینه سردرد در مورد شایع‌ترین نوع سردردها در میان زنان و راه‌های مقابله و کاهش علایم آزاردهنده آن با ما به گفت‌وگو نشست.

یک نمونه از سردردهایی که مطرح کردید، سردرد میگرنی است. در این رابطه بیشتر توضیح دهید.

یکی از اصلی‌ترین مشخصات سردردهای میگرنی این است که در بسیاری از مواقع یک طرف سر، نسبت به سایر نقاط، درد بیشتری دارد. حتی اگر این سردرد دو طرفه باشد، باز هم درد در یک ناحیه شدت مضاعفی دارد. ضمن این‌که فرد مبتلا که بیشتر قشر زنان را تشکیل می‌دهد، با خم کردن سر یا زمان نخست و پایانی سر درد، احساس کوبش و ضربان در ناحیه جمجمه می‌کند که با حالت تهوع و گاهی هم استفراغ همراه است. از طرفی صدای بلند و بوی تند و شدید فرد را بیشتر آزرده می‌کند و مایل است استراحت را به هرگونه فعالیتی ترجیح دهد.

بنابراین محرک‌ها در این شرایط تأثیرگذار هستند؟

همین‌طور است. این افراد معمولاً با یکسری محرک‌ها، تشدید علائم سردرد یا افزایش دفعات آن را تجربه می‌کنند. عواملی مثل بی‌خوابی و بدخوابی این محرک‌ها را تشکیل می‌‌دهند، بنابراین زنان باید به نظم خوابشان توجه داشته باشند و این ترتیب را حتی در روزهای تعطیل و آخر هفته حفظ کنند زیرا افزایش ساعات خواب نیز تشدید دردهای میگرنی را به همراه دارد.

همچنین نظم در غذا خوردن نیز بسیار موثر است. در این خصوص باید دفعات معمول غذا خوردن و حتی میان وعده‌ها به درستی رعایت شود اما از مصرف مواد غذایی حاوی نشاسته، شیرینی جات و مواد غذایی چرب به منظور تناسب اندام به‌اندازه مصرف شود. علاوه بر این غذاهای سنگین نیز علائم سردردهای میگرنی را افزایش می‌دهد.

یکی دیگر از محرک‌های بیرونی به استرس‌های محیطی مربوط می‌شود. همچنین تغییرات هورمونی در زمان سیکل ماهیانه زنان بر شدت سردردهای میگرنی می‌افزاید و به‌طور شایع تقریباً قبل از شروع سیکل‌ماهیانه فرد احساس سردرد می‌کند که به نوعی برایش به مقدمه‌ای برای سیکل ماهانه تبدیل می‌شود.

تعداد دفعات این قبیل سردردها چگونه است؟

انتظار نداریم دفعات تکرار سردردهای میگرنی در ماه بیش از سه مرتبه باشد و کیفیت زندگی را دچار مشکل کند، بنابراین استفاده از داروهای مسکن معمولی که توسط پزشک متخصص تجویز می‌شود منجر به کاهش علائم می‌شود اما باید توجه داشت در صورتی که دفعات تکرار این علائم به بیش از سه مرتبه در ماه افزایش پیدا کند و مصرف داروهای مسکن تأثیر چندانی نداشته باشد، مراجعه به پزشک متخصص و طی کردن یک روند درمانی مشخص الزامی است.

آیا گیاهان دارویی در کاهش این علائم موثر است؟

تحقیقات نشان داده بخور نعنا و اکالیپتوس و همچنین دم کرده گیاه اسطوخودوس در کاهش علائم سردردهای میگرنی تأثیرگذار است.

موارد مهم دیگر؟

توصیه می‌شود به محرک‌های محیطی توجه بیشتری شود و مورد کنترل قرار گیرند.همچنین از خستگی و استرس هم پرهیز شود. ضمن این‌که نحوه صحیح خوابیدن فراموش نشود چرا که گاهی اوقات استفاده از بالش سفت و یا خوابیدن روی شکم، باعث شروع سردردهای میگرنی خواهد شد. بیداری‌های طولانی مدت در طول شب ‌هم یکی دیگر از این عوامل به حساب می‌آید.

آیا سردرد‌ها به سراغ کودکان نیز می‌رود؟

بله، البته با خوردن برخی از تنقلات مثل چیپس، پفک، شکلات و کاکائو نیز با علائم این چنینی روبه‌رو می‌شوند. همچنین خوردن برخی از پنیرها، سرکه، ترشی، پیاز و سیر خام هم در کودکان و هم در بزرگسالان منجر به بروز علائم سردرد خواهد شد. بنابراین توصیه می‌شود با بروز این علائم یک یادداشت‌برداری در مورد مواد غذایی مصرفی و کارهای انجام شده تهیه شود تا براساس تمرکز روی این محرک‌ها به کاهش سردردها کمک شود.

نکته‌ای در قالب یک هشدار؟

توصیه می‌شود اگر فردی به طور مکرر در طول ماه دچار سردرد می‌شود و در مجموع بیش از ۱۰ تا ۱۵ روز درماه از قرص‌های مسکن استفاده می‌کند، پیگیری‌های جدی را به عمل آورد چرا که پیروی از این روش عاملی برای سردردهای بعدی خواهد شد و وابستگی به دارو ایجاد می‌شود و به این ترتیب مصرف داروها دیگر پاسخ خوبی به همراه نخواهد داشت و معمولاً صبح هنگام سردرد به سراغ فرد می‌آید.

با توجه به این توضیحات نمونه دیگر سردردهای شایع در زنان کدام است؟

سردردهای تنشی. این نوع از سردردها معمولاً دو طرفه بوده و تمام سر را درگیر می‌کند. در این مواقع فرد به هیچ‌عنوان دچار استفراغ نمی‌شود و حالت تهوع شدید را هم احساس نمی‌کند. در این بیماران نگرانی از بابت بو و صدا وجود ندارد اما ممکن است به صدای بلند یا محیط شلوغ حساسیت نشان دهند. این قبیل سردردها با استراحت و خوابیدن کنترل می‌شود.

موضوع نگران‌کننده در مورد این سردردها چیست؟

باید توجه داشت اگر این سردردها بیش از ۱۵ روز در ماه ادامه پیدا کند و گاهی تا چند ماه به طول انجامد، به طوری که فرد مدعی این باشد که با سردرد به خواب می‌رود و با سردرد از خواب بیدار می‌شود، باید به دنبال شرایط روحی خاص در آن‌ها گشت (افسردگی، مشکل اضطراب و یا زمینه فشارهای روحی، روانی) البته به طور معمول خواب این افراد از کیفیت خوبی برخوردار نیست و خستگی‌ها، سردردشان را بیشتر می‌کند. از سویی گاهی اوقات آلودگی هوا نیز بر شدت مشکلاتشان می‌افزاید.

بنابراین اگر افراد مبتلا به چنین سردردهایی با علائم فوق روبه‌رو شدند یا این‌که احساس کردند مشخصات سردردهایشان تغییر کرده است به‌طور قطع به پزشک متخصص مراجعه کنند و در صورت نیاز به طی کردن جلسات مشاوره از طریق روانشناس و روانپزشک بپردازند. فراموش نشود که گاهی اوقات سردردها، نشانه وجود مشکلات جدی در فضای جمجمه است، بنابراین اگر به شکل پیشرونده و مداوم ظاهر شد، در افراد کمتر از ۵ سال و بالاتر از ۵۰ سال با مشکلاتی مثل تاری دید، تشنج، تغییرات رفتاری- ذهنی همراه شد و یا این‌که یک زن باردار برای نخستین بار و به صورت شدید و ناگهانی با این مشکلات درگیر شد مراجعه به پزشک متخصص مغز و اعصاب الزامی است.