این روزها که تب کاهش وزن بالا گرفته، بیشتر خانمها به دنبال مواد غذاییای با سبوس کامل هستند و حتی عدهای سبوس را جداگانه میخرند و در غذاهایشان استفاده میکنند تا از خواص آن بهره ببرند. گفتگوی زیر با دکتر مسعود کیمیاگر، متخصص تغذیه و رژیم درمانی و استاد انستیتو تحقیقات تغذیه و دانشگاه علوم پزشکی شهید بهشتی در این مورد است.
همه میگویند سبوس ماده غذایی مفیدی است اما دلیل مفید بودن آن چیست؟
بهترین خاصیت سبوس که از قدیم شناخته شده است، به فیبر آن برمیگردد که از یبوست و چاقی پیشگیری میکند.
حسن دیگر سبوس، القای حس سیری است زیرا مثلاً غلات سبوسدار بیشتر از غلات تصفیه شده در دستگاه گوارش میمانند و آب به خود میگیرند و احساس سیری بیشتری به فرد میدهند.
فایده دیگر سبوس، کاهش جذب کلسترول است که باعث کاهش چربی خون شده و غیرمستقیم از بروز بیماریهای قلبی- عروقی پیشگیری میکند. سبوس ۱۸-۱۵ درصد کلسترول خون را پایین میآورد؛ مثلاً فردی که کلسترول ۲۲۰ دارد، اگر روزانه نان کامل مصرف کند، این کلسترول به زیر ۲۰۰ یعنی حد طبیعی میرسد.
سبوس جذب قند را نیز کم میکند و زمینه ابتلا به دیابت را کاهش میدهد.
این ماده غیرمستقیم بر فشارخون هم تأثیر دارد. به این ترتیب که کاهش وزن و کاهش چربی خون میتواند باعث کاهش فشارخون شود اما مستقیم در درمان فشارخون موثر نیست.
در ضمن جویدن بهتر و بیشتر سبوس نیز برای دندانها مفید است.
سبوس حاوی چه مواد مغذیای است؟
دلیل اصلی مغذی بودن سبوس، وجود ویتامینهای گروه B است. وقتی سبوس غلات جدا میشود، ویتامینهای B1 یا تیامین، B3 یا نیاسین و بیوتین در آنها کم میشود. در واقع، منبع اصلی ویتامینهای گروه B غلات هستند اما نانهای سفید و بدون سبوس از این لحاظ فقیر تلقی میشوند. به علاوه، در غلات، انواع مواد معدنی مثل آهن، منیزیم، کلسیم و فسفر نیز وجود دارد اما وجود فیبر در سبوس غلات جذب این مواد معدنی به خصوص آهن و کلسیم را تأمین میکند.
سبوس غلات مختلف از نظر ارزش غذایی با هم تفاوت دارند؟
بله. بهترین سبوس در گندم و جو وجود دارد. تفاوت سبوس گندم و جو خیلی زیاد نیست ولی بهتر است سبوس غلات مختلف را با غلات مصرف کنیم نه جداگانه.
مصرف سبوس حد و اندازهای دارد یا هر چه بیشتر بخوریم بهتر است؟
سبوس غلات همان طور که خواص مفیدی دارد اگر بیش از اندازه مصرف شود، میتواند مشکلساز شود. اگر میزان مصرف سبوس از حد اعتدال خارج شود، باعث کاهش جذب املاح دو ظرفیتی خواهد شد. مثلاً کلسیم، آهن و روی به ترکیبهای موجود در فیبر سبوس مانند فیتاتها و فسفاتها متصل میشوند و جذبشان کاهش پیدا میکند.
مگر مجاز به دریافت چقدر فیبر از طریق منابع غذایی هستیم؟
حداکثر فیبر مجاز مصرفی روزی ۳۰ گرم است یعنی اگر نانها را سبوسدار انتخاب کنیم و در روز ۳-۲ واحد میوه و ۲ فنجان سبزی مصرف کنیم، این مقدار فیبر به دست میآید.
مصرف سبوس به چه کسانی توصیه میشود؟
کسانی که اجابت مزاج خوبی ندارند، اضافه وزن دارند و به چربی، قند و فشارخون بالا مبتلا هستند.
برای چه کسانی باید محدود شود؟
افرادی که دستگاه گوارش حساسی دارند و نمیتوانند فیبر سبوس را تحمل کنند باید میزان مصرف خود را کاهش دهند. البته برخی افراد نشانگان روده تحریکپذیر دارند و گاهی باید سبوس در برنامه غذایی آنها باشد و گاهی نباشد. در این مورد باید با مشاور تغذیه مشورت کرد.
مصرف سبوس به تنهایی خوب است؟
مصرف سبوس را به تنهایی توصیه نمیکنم ولی میتوان در روز به مقدار یک قاشق مرباخوری به افرادی که در شرایط خاص یبوست دارند مثلاً خانمهای باردار یا شیرده سبوس جداگانه داد.
بخش تغذیه و آشپزی تبیان
منبع: هفته نامه سلامت – شماره ۳۹۷ – سمیه مقصودعلی
مطالب مرتبط:
بیسکویتهای سبوسدار لاغرتان نمیکنند
ناگفته های آردی؛ از سبوس تا سمولینا
سبوس برنج بهترین داروی ضد کلسترول
ماکارونی سبوسدار به جای نان و برنج
https://medplant.ir/?p=4315