مقدمه

گیاهان دارویی و ادویه‌ای به‌طور معمول در معرض آلودگی‌های میکروبی و شیمیایی قرار دارند که ممکن است منجر به کاهش کیفیت و اثر بخشی آن‌ها شود. ضدعفونی‌سازی گیاهان قبل از فرآوری یا مصرف نهایی به‌ویژه در صنایع غذایی، دارویی و آرایشی امری ضروری است. برای کاهش بار میکروبی گیاهان دارویی و ادویه‌ای روش‌های مختلفی (مرسوم) همچون تدخین با اتیلن‌اکسید و متیل بروماید، تابش‌دهی گاما و تیمارهای حرارتی به کار گرفته شده است. به هر حال این روش‌‎ها به دلیل تشکیل مواد سمی، سرطان‌زایی، ایمنی و مسائل زیست‌محیطی در اتحادیه اروپا منسوخ شده است. تابش‌دهی گاما روش دیگری است که برای ضدعفونی میکروبیولوژیکی گیاهان دارویی و ادویه‌ای به کار گرفته شده است. در تابش‌دهی با اشعه گاما بیشینه مقدار جذبی برای مواد غذایی نباید از kGy 10 بیشتر گردد، چرا که سلامتی مصرف‌کنندگان را به خطر انداخته و بر ویژگی‌های ساختاری و حسی مواد غذایی تأثیر می‌گذارد. با این حال گزارشاتی راجع به معایب پرتوتابی همچون تأثیر بر روی خصوصیات کیفی گیاهان دارویی و ادویه‌ای، هزینه بالای فرآیند، تشکیل مواد رادیولیز در محصولات بسته‌بندی‌شده و عدم استقبال عمومی نسبت به محصولات پرتودیده در میان مصرف‌کنندگان گزارش شده است. بکارگیری تیمارهای حرارتی همچون هوای گرم و بخار به دلیل مصرف بالای انرژی، پیچیدگی تجهیزات، زمان‌بر بودن فرآیند، افزایش میزان رطوبت محصول نهایی و کاربردی نبودن برای مواد پودری کمتر مورد استقبال قرار گرفته است. بنابراین هدف از این اختراع، ارائه دستگاه ضدعفونی کننده گیاهان دارویی و ادویه ای که مشکلات سامانه های موجود را برطرف خواهد کرد. این دستگاه دارای ویژگی‌هایی همچون: زمان کوتاه تیماردهی، پیوسته بودن فرآیند ضدعفونی، عملکرد بی‌ضرر برای کاربران، محصول و محیط‌زیست، دارا بودن ساختار ساده و هزینه پایین و قابل کاربرد برای طیف گسترده ای از گیاهان دارویی و ادویه‌ای می‌باشد.

معرفی

دستگاه ضدعفونی‌کننده گیاهان دارویی و ادویه‌ای به روش گرمایش القایی به‌عنوان یک اختراع ثبت‌شده در ایران با شماره ثبت ۱۰۷۴۴۵ و تاریخ ثبت ۱۴۰۱/۰۴/۲۸، به‌وسیله تیمی از مخترعان شامل آقایان ادریس رحمتی، محمدهادی خوش تقاضا، احمد بناءکار، و محمدتقی عبادی از دانشگاه تربیت مدرس طراحی و ثبت شده است. این اختراع در تاریخ ۱۴۰۱/۰۲/۲۶ به‌عنوان اظهارنامه ثبت شده است و در حال حاضر دارای اعتبار است.

سامانه گرمایش القایی طراحی‌شده در این اختراع شامل اجزایی همچون: نقاله مارپیچی، محفظه نقاله (لوله استوانه ای پیرکس)، کویل استوانه‌ای شکل، مبدل، مخزن محصول با دبی قابل تنظیم، منبع تغذیه، واحد کنترل، الکتروموتور، یاتاقان، کوپلینگ پوسته‌ای، شاسی، بست لوله، تکیه گاه ثابت و پیچ و مهره برای اتصالات است. سامانه گرمایش القایی در این اختراع مناسب طیف وسیعی از گیاهان دارویی و ادویه‌ای (برگی، بذری و پودری) به منظور ضدعفونی کردن می‌باشد. نکته مهم سامانه گرمایش القایی در این اختراع در مقایسه با سامانه‌های مرسوم حال حاظر، یک‌نواختی و پیوسته بودن فرآیند ضدعفونی است. سامانه ساخته شده با هدف کاهش زمان فرآوری و پتانسیل بکارگیری برای طیف گسترده‌ای از محصولات که نیاز به ضدعفونی دارد، طراحی شده است. همچین عدم استفاده از پرتوهای خطرناک و ایمن بودن به هنگام استفاده از آن، نکته قوت این دستگاه و دلیلی برای کارآمدی این سامانه است. سامانه طراحی شده و ساخته شده در این اختراع یک رویکرد جدید و امیدوارکننده برای ضدعفونی کردن ادویه‎ها است. نتایج حاصل از بررسی‌های به درک بهتر مکانیسم گرمایش القایی بر خصوصیات کیفی و میکروبی محصول کمک می‌کند و پایه علمی برای انتقال این فناوری از مقیاس آزمایشگاهیی به مقیاس تجاری فراهم می‌کند.

مزایای روش گرمایش القایی در ضدعفونی گیاهان دارویی:

1. اثر سریع و مؤثر: گرمایش القایی باعث افزایش دما در مدت زمان کوتاه شده و امکان از بین بردن میکروارگانیسم‌ها را به‌طور مؤثری فراهم می‌آورد.
2. عدم تماس فیزیکی: این روش نیاز به تماس فیزیکی با گیاهان ندارد و بنابراین احتمال آسیب به ساختار گیاه یا کاهش کیفیت آن به حداقل می‌رسد.
3. کمترین تأثیر بر خواص دارویی و ارگانولپتیکی: گرمایش القایی می‌تواند برای گیاهان دارویی و ادویه‌ای به‌طور موثری میکروارگانیسم‌ها را از بین ببرد بدون اینکه خواص درمانی یا طعم و بوی گیاهان تغییرات قابل توجهی داشته باشد.
4. عدم مصرف مواد شیمیایی: برخلاف روش‌های مبتنی بر استفاده از مواد شیمیایی، این فناوری به سلامت و ایمنی محصول آسیب وارد نمی کند.

کاربردها:

1. صنعت داروسازی: ضدعفونی گیاهان دارویی به منظور حذف میکروب‌ها.
2. صنعت غذایی: برای از بین بردن باکتری‌ها و قارچ‌ها در گیاهان ادویه‌ای به منظور افزایش ایمنی مواد غذایی.
3. صنعت آرایشی و بهداشتی: استفاده از گیاهان ضدعفونی‌شده برای تولید محصولات آرایشی و بهداشتی بدون خطر آلودگی میکروبی.

توجه: تصویر این مطلب تزئینی است و صرفا ابزار گرمایش القایی را نشان می دهد.