نور یکی عوامل غیر زنده اکوسیستم است که نقشی مهم در غذاسازی تولید کننده‌ها دارد. درباره اثر نور بر رشد گیاه مطالعات فراوانی انجام شده است. نبودن نور بر شکل بیرونی گیاه و سرعت رشد طولی آن تاثیر می‌گذارد. گیاهی که در تاریکی می‌روید معمولا ساقه‌ای بلند و باریک دارد. برگها گسترش نمی‌یابند. برگها و ساقه‌ها هر دو فاقد کلروفیل‌ خواهند بود. اگر چنین گیاهی در معرض نور قرار گیرد، رشد طولی ساقه‌اش کاهش می‌یابد. اگر همان نوع گیاه در نور پرورش یابد تنومند شده و برگهای آن کاملا سبز و بزرگ می‌شوند و با فاصله کمتری در طول ساقه قرار می‌گیرند.

فتوتروپیسم

(نورگرایی)

اگر گیاهی را در سایه برویانیم به سمت نور تغییر جهت می‌دهد این پدیده را در گیاهان فتوتروپیسم یعنی نور‌گرایی می‌نامند. نورگرایی در ساقه مثبت است یعنی ساقه به سمت نور خم می‌شود. ریشه‌ها برخلاف ساقه یا به محرک نور پاسخ نمی‌دهند و یا نسبت به آن گرایش منفی ظاهر می‌کنند یعنی در جهت مخالف نور خم می‌شوند. اغلب برگها نسبت به نور طوری قرار می‌گیرند تا پرتوهای روشنایی بطور عمودی بر آنها بتابد.

فتوپریودیسم و تشکیل گل

اثر تناوب روز و شب و یا روشنایی و تاریکی (دوره نوری) در رشد و نمو و تشکیل گل و یا پدیده‌های دیگر مانند بیدار شدن دانه ، ریزش برگ و غیره از وجود خاصیتی در گیاه ناشی می‌شود که آن فتوپریودیسم می‌نامند. برای مثال در گیاهان می‌توان با تغییر مدت تابش نور در گلخانه ، گل دادن یک گیاه را تسریع کرد. این موضوع در گلکاری و باغبانی اهمیت فراوان دارد. به‌علاوه رویش دانه در بعضی گیاهان ، تولید سبزینه و ریختن برگها در فصل پاییز به تغییرات تابش نور بستگی دارد.

تقسیم بندی گیاهان از نظر حساسیت به دوره نوری

• گیاهان بی‌تفاوت: که برای تشکیل گل به طول روز و شب حساسیت از خود نشان نمی‌دهند مانند بعضی از گونه‌های گوجه فرنگی ، گل میمون و میخک.

• گیاهان کوتاه روز: گیاهانی هستند که در روزهای کوتاه گل می‌دهند و اگر آنها را در معرض نور روزانه طولانی قرار دهند، گل دادنشان متوقف می‌شود. گیاهان کوتاه روز در روزهای دراز تابستان بطور رویشی رشد می‌کنند و تا پاییز و زمستان که روزها کوتاه می‌شوند گل نمی‌دهند. مانند گل داوودی.

• گیاهان بلند روز: فقط در دوره نوری طولانی گل می‌دهند. و اگر دوره نوری کوتاه باشد فقط رشد رویشی دارند. مانند ختمی ، اسفناج و زنبق.

دوره بحرانی نور

حد فاصل بین طول روز مناسب برای رشد رویشی و طول روز مولد گل و دانه برای یک گیاه دوره بحرانی نور نامیده می‌شود. گیاهان کوتاه روز ، در روزهای کوتاهتر از طول روز بحرانی و گیاهان بلند روز در روزهای بلندتر از طول روز بحرانی گل می‌دهند.

تقسیم بندی گیاهان از نظر بردباری نسبت به نور

گیاهان را از این نظر به سه گروه آفتاب خواه ، سایه خواه و گیاهانی که به حد متوسطی از شدت نور نیازمندند تقسیم می‌کنند.

اثر نور بر روی تعرق گیاهان

نور بطور معمول بر شدت تعرق اثر مستقیم دارد. معمولا در روز روزنه‌های هوایی برگها باز هستند. این امر سبب می‌شود که بخار آب موجود در برگ وارد جو شود. در شب که روزنه‌ها بسته‌اند، میزان تعرق به مقدار زیاد کاهش می‌یابد.

نور و انجام واکنشهای فتوشیمیایی در گیاهان

رنگیزه‌های برگ قدرت جذب برخی از پرتوهای نور سفید خورشید را دارا هستند. رنگیزه‌های نوری می‌توانند این پرتوها را که مربوط به رنگهای قرمز ، آبی ، نیلی و بنفش است جذب کنند. پس از جذب بعضی از پرتوهای نور خورشید بویژه پرتوهای قرمز بوسیله رنگیزه کلروفیل واکنشی در مولکولهای آن بوجود می‌آید که به آن واکنش فتوشیمیایی می‌گویند. بدین معنی که پس از جذب انرژی فوتونها بوسیله کلروفیل ، یکی از الکترونهای مولکول آن به مدار بالاتر یعنی به سطح انرژی بالاتری منتقل می‌شود.

چنین مولکولی را مولکول تحریک شده می‌گوییم. این مولکولها بسیار ناپایدارند و به سرعت انرژی دستاوردی را از دست می‌دهند و به وضع پایدار اولیه برمی‌گردند، این انرژی ممکن است به صورت گرما ، نور ، یا فلوئورسانس از دست برود ولی در فرآیند فتوسنتز این انرژی در واکنشهای شیمیایی یعنی واکنشهای نقل و انتقال الکترون شرکت می‌کند و نتیجه آن ذخیره این انرژی به صورت انرژی شیمیایی در مواد آلی است.

علت گرایش انتهای ساقه به سمت نور

علت گرایش انتهای ساقه به سمت نور ، تجمع اکسین بیشتر در سمت نور ندیده این اندام است.

علت نورگرایی منفی در ریشه

سلولهای ریشه نسبت به مقدار بسیار اندک اکسین واکنش نشان می‌دهند و رشد می‌کنند و رشد آنها نسبت به مقدار زیاد این هورمون متوقف یا کند می‌شود. در نتیجه تراکم اکسین زیاد در سمت نور ندیده ریشه سبب می‌شود که این قسمت نسبت به سمت نور دیده رشد کمتری داشته باشد و ریشه به سمت مخالف نور خم گردد