×

منوی بالا

منوی اصلی

دسترسی سریع

اخبار سایت

آخرین اخبار

امروز : سه شنبه, ۲۴ مهر , ۱۴۰۳  .::.  اخبار منتشر شده : 0 خبر

بررسی اثرتنش شوری بر جوانه زنی بذر گیاه دارویی سنای هندی Cassia angustifolia

نیلوفر طاهریان

عضو باشگاه پژوهشگران دانشگاه آزاد اسلامی واحد جیرفت

 

مقدمه

شوری از جمله عوامل تنش­زای محیطی است که علاوه بر اختلال و کاهش قابلیت جذب آب توسط ریشه ها ،گیاهان را از نظر تغذیه ای و فرآیندهای متابولیکی دچار مشکل می­نماید(levitte,1980  ).  

 بر اساس گزارش فائو در سال ۲۰۰۰ حدود ۲۰ درصد زمینهای زراعی جهان تحت تاثیر شوری هستند (goreta etal.,2007  .) اکثر گزارشات حاکی از آن است که تنش شوری سبب کاهش رشد و تولید ماده خشک گیاهان می­شود (۱۱،۱۰،۹،۸،۷،۶،۵  (

 .از آنجایی که میزان تولید گیاهان دارویی و معطر در طبیعت کم است و امکان تولید آنها در زمین­های حاصلخیز وجود ندارد، اراضی حاشیه­ای که تحت تاثیر مسایل شوری هستند می­توانند به کشت چنین محصولات ارزشمندی اختصاص یابند.( دوازده امامی ،۱۳۸۸)

یکی از راهکارها اصلاح ارقام مقاوم به شوری است.(عیسی خمری ،۱۳۸۶). از طرفی عوامل اقتصادی یکی از مهم­ترین عوامل در تولید و پرورش گیاهان دارویی است کشت و پرورش گیاهان دارویی در جای مناسب می­تواند سبب در آمد زایی و اشتغال جوامع گردد(قاسمی، ۱۳۸۸)

مهمترین روش تکثیر سنا با استفاده از بذر است (رسام و همکاران ). گیاه سنا مسهلی قوی است که مواد زاید را از دستگاه گوارش دفع می­نماید (محقق زاده ۱۳۸۱) و برای درمان صرع سردردهای کهنه و جنون و مصرف می شود.(حاجی شریفی ،۱۳۸۴)

 Agarval & Pandy   بذرهای گیاه سنای هندی را در شوری ۰،۲۰،۵۰،۱۰۰ NACL   به مدت ۷ روز مورد مطالعه قرار دادند آنها ملاحظه کردند که درجه شوری باعث کاهش بیش از حد بیوماس گیاه می شود. همچنین تیمار NACL   مانع رشد طول ریشه و ساقه ،وزن تر و خشک و درصد جوانه زنی می شود.

این تحقیق به منظور بررسی اثر تنش شوری بر جوانه­زنی بذر گیاه دارویی سنا انجام شد.

مواد و روش ها

این بررسی در پاییز ۱۳۸۹ در پژوهشکده گیاهان دارویی جهاد دانشگاهی کرج انجام شد. آزمایش در قالب طرح کاملا تصادفی با ۸ تیمار تنش شوری و ۳ تکرار در آزمایشگاه انجام شد. تیمارهای شوری شامل آب مقطر به عنوان شاهد وسطوح شوری ،۱۴،۱۲،۱۰،۸،۶،۴،۲ دسی زیمنس بر متر بود. برای ایجاد سطوح شوری از آب دریاچه قم و آب مقطر استفاده شد. در هر پتری دیش ۵۰ عدد بذر سنا قرار داده شد .در ابتدا جهت ضدعفونی ، بذور با هیپو کلریت سدیم ۵% به مدت ۵ دقیقه ضدعفونی و سپس ۳ مرتبه با آب مقطر شستشو داده شدتا اثرات هیپو کلریت سدیم از بین رود.

(رسام و دادخواه ،۱۳۸۴ ) روی جوانه زنی   (Cassia obovata)    به این نتایج دست یافتندکه خراش دادن بذر با سمباده ۷۲% و اسید سولفوریک ۷۰٫۵% و آب داغ به مدت ۲۴ ساعت ۷۰% به ترتیب بالاترین رکورد جوانه زنی را داشته اند.

لذا در این تحقیق به منظور بالا بردن درصد جوانه زنی  بذرهای سنا در اسید سولفوریک ۹۰% به مدت ۱۰ دقیقه قرار داده شد . سپس بذور برای انجام تست جوانه زنی در پتری دیش ها با ۳ تکرار قرار داده شدند و از محلول های دارای سطوح شوری در هر پتری ریخته ، پتری ها داخل انکوباتور با دمای ثابت ۲۰ درجه سانتی گراد به مدت ۷ روز قرار داده شدند. بذرها روزانه شمارش شده و تعداد بذور جوانه زده ثبت شدند.در روز آخر (روز هفتم )طول ریشه چه ،طول ساقه چه، وزن تر ،وزن خشک گیاه اندازه گیری شد. سرعت و درصد جوانه زنی از طریق فرمول بر حسب نسبی بذر ها در روز  محاسبه گردید.

  درصد جوانه زنی=(i تعداد کل بذور/ تعداد بذور جوانه زده تا روز )*۱۰۰

سرعت جوانه زنی =(اولین شمارش/ تعداد بذور جوانه زده)

آنالیز واریانس داده ها با نرم افزار spssآنالیز شدند وترسیم نمودارها با استفاده ا ز نرم افزار Excel صورت گرفت. مقایسه میانگین ها نیز با استفاده از آزمون LSD   بررسی شد.

 

نتایج

نتایج تجزیه واریانس نشان داد که برای طول ریشه چه ،طول ساقه چه ،وزن تر،وزن خشک،درصد جوانه زنی ،سرعت جوانه زنی تیمار شوری در واحد سطح یک درصد اختلاف معنی دار داشت (جدول   ۲  )  .  

نتایج تجزیه واریانس در گیاه دارویی سنای هندی نشان داد که بین سطوح مختلف شوری از نظر درصد جوانه زنی اختلاف معنی داری (p<0.01  ) وجود داشت (جدول۲).باافزایش تنش شوری درصد جوانه زنی کاهش یافت(جدول۲).بیشترین درصد جوانه زنی در تیمار شاهد ۷۳٫۳۳ بود.اندازه گیریها از نظر طول ریشه چه حاکی از اختلاف معنی دار (p<0.01  ) بین سطوح مختلف شوری بود.با افزایش غلظت شوری طول ریشه چه در گیاه سناکاهش یافت..طول ریشه چه از ۱٫۱۷ سانتی متر مربوط به تیمار صفر تا ۰٫۶۶ سانتی متر در سطح شوری ۱۰ دسی زیمنس بر متر متغییر بود.سطوح شوری ۲،۴،۶ دسی زیمنس در جدول مقایسه میانگین در یک گروه بودند(جدول ۱).در سطوح شوری ۱۲ و ۱۴ دسی زیمنس جوانه زنی بذر سنای هندی متوقف شد. نتایج بدست آمده از تجزیه واریانس نشان داد که تغییرات طول ساقه چه تحت تاثیر تیمار شوری (p<0.01  ) قرار گرفت (جدول۲). بررسی ها نشان داد که طول ساقه چه در سطوح مختلف شوری با افزایش میزان شوری رابطه معکوس داشت و هر چه میزان شوری در گیاه افزایش یابد طول ساقه چه کاهش پیدا کرد(جدول ۱).اندازه گیری طول ساقه چه از صفر تا ۱۰ دسی زیمنس بر متر نشان دهنده کاهش طول ساقه از ۱٫۶۱ تا ۰٫۶۴ سانتی متر بود.

سرعت جوانه زنی در گیاه سنا در تیمارهای مختلف شوری دارای اختلاف معنی داری (  ( p<0.01   بود(جدول۲).بیشترین سرعت جوانه زنی در تیمار شاهد ۱۲٫۰۱۶ بود. در جدول مقایسه میانگین سطوح شوری ۲و۴ دسی زیمنس در یک گروه(b  ) و سطوح شوری ۶ تا ۱۰ دسی زیمنس در یک گروه(c  ) قرار داشتند.

با افزایش تنش شوری وزن تر گیاه کاهش یافت.تنش شوری اثر معنی داری(p<0.01  ) بر وزن تر گیاه داشت(جدول۲ (.از سطح شوری ۰ تا ۴ دسی زیمنس وزن تر گیاه کاهش یفت سپس وزن تر گیاه از سطح ۶ تا ۸ دسی زیمنس ثابت ماند و در سطح ۱۰ دسی زیمنس وزن تر مجددا کاهش پیدا کردو در نهایت رشد گیاه متوقف گردید و در سطح شوری ۱۲ تا ۱۴ دسی زیمنس وزن تر گیاه صفر گردید.

وزن خشک گیاه تفاوت معنی داری در سطح یک درصد (p<0.01) داشت . نتایج نشان داد که وزن خشک گیاه با افزایش غلظت شوری کاهش یافت.بیشترین وزن خشک گیاه ۰٫۰۳۶ گرم مربوط به سطح شوری صفر و کمترین وزن خشک گیاه ۰٫۰۱۳ گرم در سطح شوری ۱۰ دسی زیمنس مشاهده گردید.نتایج مقایسه میانگین نشان داد که وزن خشک گیاه در سطوح شوری ۲ تا ۶ دسی زیمنس در یک گروه(ab) قرار داشتند.

بحث

نتایج نشان داد که باافزایش تنش شوری درصد و سرعت جوانه زنی به طور معنی داری در سطح یک درصد کاهش می یابد. تحقیقات بر گیاهان دارویی زیره سبز و سنبل الطیب نشان داد که تنش شوری باعث کاهش معنی دار در سطح ۰٫۰۱ میگردد.همچنین در آزمایشی دیگری با بررسی سطوح مختلف پتانسیل شوری (۰،۵۰،۱۰۰،۱۵۰،۲۰۰،۲۵۰(  میلی مولار ناشی از نمک طعام ملاحظه شد که تنش شوری بر سرعت و درصد جوانه زنی بذر معنی دار بود(یزدانی و همکاران،۱۳۸۹).

علت کاهش درصد جوانه زنی در گیاهان بر هم خوردن تعادل اسمزی است همچنین اثر سمیت یونها نیز باعث کاهش جذب عناصر میشود(۱۸،۲۰،۲۵). همچنین تحقیقات بر روی گیاهان دارویی زیره سبز نشان داد که علت ایجاد چنین کاهشی اثرات مضر شوری مثل سمیت یونها میباشد.(رجبی ،ر،۱۳۸۳ ۶ گونه گیاه دارویی) در تحقیقی اثرات متقابل تنش های شوری و خشکی بر جوانه زنی گیاه دارویی آویشن مورد بررسی قرار گرفت .نتایج نشان داد که تنش شوری تاثیر معنی داری روی درصد جوانه زنی نداشت. نتایج بدست آمده از اثرات متقابل کلرید سدیم و پلی اتیلن گلیکول نشان داد که میزان تنش وارد شده بر بذور آویشن بسیار بالا بوده و نمی توان از کاربرد توام این دو نتایج اثرات اصلی را بدست آورد. بررسی ها نشان داد که طول ساقه چه و ریشه چه با افزایش سطوح مختلف تنش شوری و خشکی کاهش معنی دار پیدا میکند.

در این تحقیق ،کاهش طول ریشه با افزایش غلظت شوری در گیاهان مشاهده شد. در تحقیقی مشابه عیسی خمری و همکارانسال۱۳۸۶ بر روی گیاه سنای هندی در سطح شوری ۰،۲۰۰،۱۰۰،۵۰ میلی مولار انجام داد که با افزایش سطح شوری ۲۰۰ میلی مولار طول ریشه چه و درصد و سرعت جوانه زنی به طور محسوسی کاهش می یابد.در این آزمایش ،طول ساقه چه با افزایش تنش شوری کاهش یافت.تحقیقات نشان داده که کاهش طول گیاهان در اثر شوری بدلیل کاهش فتوسنتز میباشد(۱۱).

در این مطالعه با افزایش سطوح شوری وزن تر و وزن خشک گیاه کاهش می یابد.

صفر نژاد و همکاران اثر تنش شوری (NACL) با غلظتهای صفر، ۵۰،۱۰۰،۱۵۰،۲۰۰ میلی مولار بر سیاهدانه مورد بررسی قرار دادند .نتایج نشان داد که با افزایش تنش شوری ،درصد جوانه زنی ،شاخص بنیه بذر ،طول ریشه،طول ساقه،وزن خشک ریشه ،وزن خشک ساقه و بیوماس در سیاهدانه به صورت معنی داری کاهش یافت.(سلامی و همکاران)

نتایج تاثیر شوری آب آبیاری را بر گیاه زنیان نشان داد که اثر شوری آب آبیاری بر درصد اسانس بذر و اندام هوایی معنی دار نبود اما بر ارتفاع گیاه ،عملکرد اسانس بذر و عملکرد بیولوژیک گیاه معنی دار بود. (دوازده امامی و همکاران،۱۳۸۸).

 

.۱٫ امامی، ی و م. نیک نژاد.۱۳۷۳٫ مقدمه ای بر فیزیولوژی عملکرد گیاهان زراعی .انتشارات مرکز نشر دانشگاه شیراز.

۲٫پوستینی، ک. و س.زهتاب سلمانی.۱۳۷۶٫ اثر شوری بر روی تولید و انتقال مجدد ماده خشک در دو رقم گندم.مجله علوم کشاورزی ایران.۲۹:۱۹-۱۱٫

۳٫ دوازده امامی، س.سفیدکن، ف. جهانسوز، م و مظاهری،د.۱۳۸۸٫بررسی تاثیر شوری آب آبیاری بر عملکردهای کمی و کیفی گیاه دارویی زنیان(Carum copticum l.C.B.Clarke)فصلنامه علمی –پژوهشی تحقیقات گیاهان دارویی و معطر ایران.جلد ۲۵،شماره۴،ص۵۰۴٫

۴٫ خمری، ع.، سارانی،ش.ا و دهمرده، ا.۱۳۸۶٫ بررسی تاثیر شوری بر جوانه زنی بذر و رشد گیاهچه در شش گونه گیاه دارویی. فصلنامه علمی –پژوهشی تحقیقات گیاهان دارویی و معطر ایران.جلد۲۳،شماره۳،ص ۳۳۱-۳۳۹٫

۵٫قاسمی،عبدالله.۱۳۸۸٫گیاهان دارویی و معطر(شناخت و بررسی اثرات آنها).انتشارات دانشگاه اسلامی  شهرکرد.صفحات ۲۲۱٫۲۲۴٫۲۲۳٫

۶٫میرجلیلی،عباس.۱۳۸۷٫شناخت گیاهان دارویی و معطر(۲).انتشارات موسسه آموزش عالی علمی کاربردی جهاد کشاورزی،نشر آموزش کشاورزی.

۷٫مظفریان ،ولی الله.۱۳۸۶٫فرهنگ نام های گیاهان ایران.فرهنگ معاصر.چاپ پنجم .ص۱۰۴ .

۸٫ رسام،ق. دادخواه،ع..۱۳۸۴تحریک پذیری به جوانه زنی بذرهای سنا C.obovata .همایش ملی توسعه پایدار گیاهان دارویی.

 

۹٫ محققزاده،ع.۱۳۸۱٫سنا فارماکوپه گیاهی ایران،ص ۴۴۶ .انتشارات وزارت بهداشت درمان و آموزش پزشکی معاونت غذا و دارو.

۱۰٫ حاجی شریفی،احمد ۱۳۸۴ . اسرار گیاهان دارویی.انتشارات حافظ نوین

۱۱٫صفر نژاد، ع;  علی صدر،س،و، حمیدی ،ح.۱۳۸۶٫ اثر تنش شوری بر خصوصیات مورفولوژی سیاهدانه(Nigella sativa).فصلنامه علمی-پژوهشی تحقیقات ژنتیک و اصلاح گیاهان مرتعی و جنگلی ایران ،جلد ۱۵،شماره۱،ص۷۴-۸۴٫

 

۱۲٫سلامی، م,.  صفرنژاد،ع و حمیدی،ح.۱۳۸۵٫اثر تنش شوری بر خصوصیات مورفولوژی زیره سبز(Cuminum cyminum) و سنبل الطیب (Valeriana officinalis).پژوهش و سازندگی در منابع طبیعی،شماره ۷۲،ص ۷۷٫

۱۳٫ملازاده،ط.۱۳۸۸٫بررسی اثرات متقابل و اصلی تنش های غیر زنده محیطی بر روی گیاه دارویی آویشن(Thymus vulgaris).مجله علمی گلپرگ،شماره ۹،ص۴٫

 

۱۴٫یزدانی بیوکی ، ر.، رضوانی مقدم ،پ ، خزاعی ،ح ، قربانی،ر و آستارایی،ع. ۱۳۸۹٫ اثرات تنش های شوری و خشکی بر خصوصیات جوانه زنی بذر ماریتیغال(Silybum marianum). نشریه پژوهشهای زراعی ایران. جلد ۸٫ ص۱۹-۱۲٫

 

  • دیدگاه های ارسال شده توسط شما، پس از تایید توسط تیم مدیریت در وب منتشر خواهد شد.
  • پیام هایی که حاوی تهمت یا افترا باشد منتشر نخواهد شد.
  • پیام هایی که به غیر از زبان فارسی یا غیر مرتبط باشد منتشر نخواهد شد.