×

منوی بالا

منوی اصلی

دسترسی سریع

اخبار سایت

آخرین اخبار

امروز : سه شنبه, ۲۹ اسفند , ۱۴۰۲  .::.  اخبار منتشر شده : 0 خبر

گیاه دارویی کرچک

...
Ricinus communis


.
Castor oil plant
.

Euphorbiaceae

مقدمه و گیاهشناسی
کرچک یکی از گیاهان دارویی است که سابقه ی استفاده از آن توسط انسان به ۴۰۰۰ سال قبل از میلاد حضرت مسیح (ع) بر میگردد. كلمه Ricinus بر گرفته از يك اصطلاح لاتين به معناي “كنه سگي” مي باشد. علت اين نامگذاري شباهتي بود كه لينائوس ميان دانه اين گياه و كنه هايي كه معمولاً در سگها ديده مي شود، مشاهده كرد. يهوديان گياه كرچك و دانه آن را به نام كيكايون مي شناسند. اين نام نشان دهنده آن است كه اين گياه احتمالاً گياهي است كه خداوند آن را روياند تا بر سر حضرت يونس (ع) كه در خارج شهر نينوا نشسته بود سايه افكنده شود.
كرچك گیاهی است یک یا چندساله (در مناطق سردسیر بصورت یکساله است) که متعلق به خانواده فرفيون مي باشد. برگ ها در كرچك بسيار بزرگ بوده و معمولاً به رنگهاي سبز و ارغواني هستند و از 5 تا 11 لوب تشكيل شده اند. ساقه در كرچك، گرد، بدون كرك و معمولاً سبز مايل به زرد مي باشد و از يك لايه مومي مايل به خاكستري پوشيده شده است كه در مزرعه به ساقه ها رنگي مايل به آبي مي بخشد. ریشه ی این گیاه طویل و كاملاً توسعه يافته است. گل آذين به صورت يك خوشه هرمي شكل است که در انتهاي شاخه هاي اصلي و جانبي بوجود مي آيد. كرچك ها گياهاني يك پايه بوده و روي گل آذين خوشه، گلهاي نر در قسمت پايين و گلهاي ماده در قسمت بالاتر قرار مي گيرند كه نسبت بين گلهاي نر و ماده با توجه به رقم و آب و هوا متفاوت مي باشد. ميوه كرچك به صورت كپسول كروي و خاردار مي باشد كه در هنگاه رسيدن سخت و شكننده مي شود. هر كپسول محتوي سه دانه مي باشد. دانه ها به شكل بيضوي پهن و داراي پوسته براقي مي باشند كه درون آنها يك مغز سفيد بسيار روغني قرار دارد. رنگ بذرها در انواع مختلف متفاوت بوده و به رنگهاي سفيد، قهوه اي، نخودي، سياه و قرمز مشاهده مي شوند. اين رنگ ها به صورت خال هايي بر روي پوست بذر به چشم مي خورند كه بسيار زیبا هستند.

نیازهای اکولوژیکی و پراکنش جغرافیایی
بررسي ها نشان مي دهد كه كرچك بومي آفريقاي شمالي و به احتمال زياد كشور اتيوپي مي باشد. يخبندان عاملي است كه دوره رشد و نمو آن را محدود مي كند. كرچك يك گياه روز بلند است اما با روزهاي نسبتاً كوتاه كه طي آن ميزان كاهش عملكرد كمتر است نيز سازگار است. كرچك تقريباً در همه نوع خاك به جز خاک های سنگين رسي رشد كرده و محصول مي دهد. خاكهاي بسيار حاصلخيز، سبب رشد بيش از حد شده و زمان لازم براي رشد و دوره گلدهي را بسيار طولاني مي كند.
این گیاه بطور خودرو در بخش های مرکزی و جنوبی کشورمان دیده می شود. کشورهای هند و برزیل دارای جمعیت های فراوانی از این گیاه هستند.

کاشت، داشت و برداشت
تکثیر این گیاه بوسیله ی بذر صورت می گیرد. در پاييز خاك به عمق ۲۵ تا ۳۰ سانتيمتر شخم زده شده و كودهاي دامي و شيميايي مورد نياز به خاك اضافه مي شود. پس از ديسك زدن زمين، بذور كرچك از اواسط اسفند تا اواخر فروردين كه خطر سرما از بين رفته است در زمين اصلي كاشته مي شود. براي كاشت كرچك فاصله بين رديفها  90 الي 120 سانتيمتر و فاصله بوته ها روي رديف 40 سانتيمتر در نظر گرفته مي شود. در كرچك هاي يكساله و پاكوتاه فاصله رديفها 60 سانتيمتر در نظر گرفته مي شود. عمق كاشت با توجه به خاك محل كاشت 5/2 تا 5 سانتيمتر در نظر گرفته مي شود. ميزان بذر مصرفي براي هر هكتار 15 الي 30 كيلوگرم مي باشد.

مقدار نياز آبي در كرچك به رقم، مرحله رشدي، زمان آبياري و شرايط اقليمي بستگي دارد. كرچك پابلند در برابر خشكي مقاوم است و با بارندگي بسيار كم، بذر توليد مي كند اما هيبريدهاي پاكوتاه يا يكساله براي توليد حداكثر محصول نياز به رطوبت كافي دارند.

سخت ترين مرحله زراعت كرچك، برداشت و پوست كردن آن است. اما امروزه توسعه ماشينهاي مناسب و پرورش يا گزينش ارقام سازگار با كشتهاي وسيع، بيشتر مشكلات را حل كرده است. برداشت بذرها در زمانی است که میوه ها کاملا خشک شده اند. برداشت دیرهنگام به دلیل ریزش بذور در اثر باز شدن میوه ها سبب ضرر اقتصادی خواهد شد. عمکرد بذر یک تا دو تن در هکتار می باشد.

 کرچک Ricinus communis

 کرچک Ricinus communis

مواد موثره و فرآوری
مهمترين ماده تشكيل دهنده بذر، روغن است كه در واريته هاي تجارتي معمولاً بين ۴۰ تا ۶۰ درصد مي باشد. مهمترين اسيد چرب روغن كرچك، اسيد ريسينوليك است كه يك اسيد چرب هيدروكسي غير اشباع مي باشد. ساير اسيدهاي چرب موجود در روغن كرچك شامل لينولنيک اسيد، لينولئيک اسيد، اولئيک اسيد، استئاريک اسيد، دي هيدروکسي استئاريک اسيد، اسيد پالمتيک و ايکوزانوئيک اسيد مي باشد.

 کرچک Ricinus communis

پس از آنکه روغن از دانه هاي کرچک استخراج شد به باقيمانده آن پوماسه کرچک گفته مي شود که حاوي ۳۶% پروتئين است که ساليانه حدود ۱۵۰۰۰۰ تن پروتئين از اين طريق به دست مي آيد. از آن جايي که ميزان روغن دانه هاي کرچک بالا است پس معمول ترين روش براي استخراج روغن آن پرس سرد می باشد.

خواص درمانی و کاربردها

روغن کرچک حاصل از آن به عنوان با ارزش ترين مواد مسهل و ملين و ضد گرگرفتگي در پزشکي مورد استفاده قرار مي گيرد که براي کودکان و سالخوردگان مفيد مي باشد. روغن کرچک در صنايع داروسازي، آرايشي، بهداشتي و سوخت هاي بيوديزل در بيشتر كشورهاي توسعه يافته مورد استفاده قرار مي گيرد. همچنين گزارش شده است که روغن کرچک به عنوان عامل استفراغ و حالت تهوع در افرادي که دچار مسموميت هاي شيميايي شده اند استفاده مي شود.

و ادامه دارد …

تصاویر این گیاه

مقالات علمی انگلیسی در مورد این گیاه

از دوست گرامی ام جناب آقای مهندس ابوالفضل علیرضالو بابت ارسال این مطلب صمیمانه تشکر و قدردانی می نمایم. در صورت نیاز به هرگونه راهنمایی می توانید ازطریق پست الکترونیک a.alirezalu@gmail.com  با ایشان ارتباط برقرار نمایید.

منبع: علیرضالو، ابوالفضل. ۱۳۸۸٫ اثر اقلیم بر خصوصیات مورفولوژیکی، فیزیولوژیکی و فیتوشیمیایی گیاه دارویی کرچک. پایان نامه مقطع کارشناسی ارشد علوم باغبانی گرایش گیاهان دارویی، ادویه ای و نوشابه ای. دانشگاه تربیت مدرس تهران. استاد راهنما: مرحوم دکتر رضا امیدبیگی – استاد مشاور: دکتر قاسم کریم زاده.

محمدتقی عبادی

 

 




گیاه دارویی کرچک

...
Ricinus communis

.
Castor oil plant
.

Euphorbiaceae




مقدمه و گیاهشناسی
کرچک یکی از گیاهان دارویی است که سابقه ی استفاده از آن توسط انسان به ۴۰۰۰ سال قبل از میلاد حضرت مسیح (ع) بر میگردد. کلمه Ricinus بر گرفته از یک اصطلاح لاتین به معنای “کنه سگی” می باشد. علت این نامگذاری شباهتی بود که لینائوس میان دانه این گیاه و کنه هایی که معمولاً در سگها دیده می شود، مشاهده کرد. یهودیان گیاه کرچک و دانه آن را به نام کیکایون می شناسند. این نام نشان دهنده آن است که این گیاه احتمالاً گیاهی است که خداوند آن را رویاند تا بر سر حضرت یونس (ع) که در خارج شهر نینوا نشسته بود سایه افکنده شود.
کرچک گیاهی است یک یا چندساله (در مناطق سردسیر بصورت یکساله است) که متعلق به خانواده فرفیون می باشد. برگ ها در کرچک بسیار بزرگ بوده و معمولاً به رنگهای سبز و ارغوانی هستند و از ۵ تا ۱۱ لوب تشکیل شده اند. ساقه در کرچک، گرد، بدون کرک و معمولاً سبز مایل به زرد می باشد و از یک لایه مومی مایل به خاکستری پوشیده شده است که در مزرعه به ساقه ها رنگی مایل به آبی می بخشد. ریشه ی این گیاه طویل و کاملاً توسعه یافته است. گل آذین به صورت یک خوشه هرمی شکل است که در انتهای شاخه های اصلی و جانبی بوجود می آید. کرچک ها گیاهانی یک پایه بوده و روی گل آذین خوشه، گلهای نر در قسمت پایین و گلهای ماده در قسمت بالاتر قرار می گیرند که نسبت بین گلهای نر و ماده با توجه به رقم و آب و هوا متفاوت می باشد. میوه کرچک به صورت کپسول کروی و خاردار می باشد که در هنگاه رسیدن سخت و شکننده می شود. هر کپسول محتوی سه دانه می باشد. دانه ها به شکل بیضوی پهن و دارای پوسته براقی می باشند که درون آنها یک مغز سفید بسیار روغنی قرار دارد. رنگ بذرها در انواع مختلف متفاوت بوده و به رنگهای سفید، قهوه ای، نخودی، سیاه و قرمز مشاهده می شوند. این رنگ ها به صورت خال هایی بر روی پوست بذر به چشم می خورند که بسیار زیبا هستند.






نیازهای اکولوژیکی و پراکنش جغرافیایی
بررسی ها نشان می دهد که کرچک بومی آفریقای شمالی و به احتمال زیاد کشور اتیوپی می باشد. یخبندان عاملی است که دوره رشد و نمو آن را محدود می کند. کرچک یک گیاه روز بلند است اما با روزهای نسبتاً کوتاه که طی آن میزان کاهش عملکرد کمتر است نیز سازگار است. کرچک تقریباً در همه نوع خاک به جز خاک های سنگین رسی رشد کرده و محصول می دهد. خاکهای بسیار حاصلخیز، سبب رشد بیش از حد شده و زمان لازم برای رشد و دوره گلدهی را بسیار طولانی می کند.
این گیاه بطور خودرو در بخش های مرکزی و جنوبی کشورمان دیده می شود. کشورهای هند و برزیل دارای جمعیت های فراوانی از این گیاه هستند.



کاشت، داشت و برداشت
تکثیر این گیاه بوسیله ی بذر صورت می گیرد. در پاییز خاک به عمق ۲۵ تا ۳۰ سانتیمتر شخم زده شده و کودهای دامی و شیمیایی مورد نیاز به خاک اضافه می شود. پس از دیسک زدن زمین، بذور کرچک از اواسط اسفند تا اواخر فروردین که خطر سرما از بین رفته است در زمین اصلی کاشته می شود. برای کاشت کرچک فاصله بین ردیفها  ۹۰ الی ۱۲۰ سانتیمتر و فاصله بوته ها روی ردیف ۴۰ سانتیمتر در نظر گرفته می شود. در کرچک های یکساله و پاکوتاه فاصله ردیفها ۶۰ سانتیمتر در نظر گرفته می شود. عمق کاشت با توجه به خاک محل کاشت ۵/۲ تا ۵ سانتیمتر در نظر گرفته می شود. میزان بذر مصرفی برای هر هکتار ۱۵ الی ۳۰ کیلوگرم می باشد.







مقدار نیاز آبی در کرچک به رقم، مرحله رشدی، زمان آبیاری و شرایط اقلیمی بستگی دارد. کرچک پابلند در برابر خشکی مقاوم است و با بارندگی بسیار کم، بذر تولید می کند اما هیبریدهای پاکوتاه یا یکساله برای تولید حداکثر محصول نیاز به رطوبت کافی دارند.


سخت ترین مرحله زراعت کرچک، برداشت و پوست کردن آن است. اما امروزه توسعه ماشینهای مناسب و پرورش یا گزینش ارقام سازگار با کشتهای وسیع، بیشتر مشکلات را حل کرده است. برداشت بذرها در زمانی است که میوه ها کاملا خشک شده اند. برداشت دیرهنگام به دلیل ریزش بذور در اثر باز شدن میوه ها سبب ضرر اقتصادی خواهد شد. عمکرد بذر یک تا دو تن در هکتار می باشد.


 کرچک Ricinus communis


 کرچک Ricinus communis



مواد موثره و فرآوری
مهمترین ماده تشکیل دهنده بذر، روغن است که در واریته های تجارتی معمولاً بین ۴۰ تا ۶۰ درصد می باشد. مهمترین اسید چرب روغن کرچک، اسید ریسینولیک است که یک اسید چرب هیدروکسی غیر اشباع می باشد. سایر اسیدهای چرب موجود در روغن کرچک شامل لینولنیک اسید، لینولئیک اسید، اولئیک اسید، استئاریک اسید، دی هیدروکسی استئاریک اسید، اسید پالمتیک و ایکوزانوئیک اسید می باشد.



 کرچک Ricinus communis


پس از آنکه روغن از دانه های کرچک استخراج شد به باقیمانده آن پوماسه کرچک گفته می شود که حاوی ۳۶% پروتئین است که سالیانه حدود ۱۵۰۰۰۰ تن پروتئین از این طریق به دست می آید. از آن جایی که میزان روغن دانه های کرچک بالا است پس معمول ترین روش برای استخراج روغن آن پرس سرد می باشد.




خواص درمانی و کاربردها


روغن کرچک حاصل از آن به عنوان با ارزش ترین مواد مسهل و ملین و ضد گرگرفتگی در پزشکی مورد استفاده قرار می گیرد که برای کودکان و سالخوردگان مفید می باشد. روغن کرچک در صنایع داروسازی، آرایشی، بهداشتی و سوخت های بیودیزل در بیشتر کشورهای توسعه یافته مورد استفاده قرار می گیرد. همچنین گزارش شده است که روغن کرچک به عنوان عامل استفراغ و حالت تهوع در افرادی که دچار مسمومیت های شیمیایی شده اند استفاده می شود.





و ادامه دارد …




تصاویر این گیاه


مقالات علمی انگلیسی در مورد این گیاه




از دوست گرامی ام جناب آقای مهندس ابوالفضل علیرضالو بابت ارسال این مطلب صمیمانه تشکر و قدردانی می نمایم. در صورت نیاز به هرگونه راهنمایی می توانید ازطریق پست الکترونیک a.alirezalu@gmail.com  با ایشان ارتباط برقرار نمایید.



منبع: علیرضالو، ابوالفضل. ۱۳۸۸٫ اثر اقلیم بر خصوصیات مورفولوژیکی، فیزیولوژیکی و فیتوشیمیایی گیاه دارویی کرچک. پایان نامه مقطع کارشناسی ارشد علوم باغبانی گرایش گیاهان دارویی، ادویه ای و نوشابه ای. دانشگاه تربیت مدرس تهران. استاد راهنما: مرحوم دکتر رضا امیدبیگی – استاد مشاور: دکتر قاسم کریم زاده.




محمدتقی عبادی


 


 

برچسب ها :

این مطلب بدون برچسب می باشد.