نشست خبری نخستین همایش ملی طلای سبز، با حضور مسئولان حوزه غذا و دارو و جمعی از خبرنگاران برگزار شد.

این نشست که در تاریخ بیست و هفتم آذر ماه در سازمان غذا و داروی وزارت بهداشت برگزار شد، بهانه­ای بود برای طرح فرصت ها و چالشهای پیش رو در حوزه گیاهان دارویی و داروهای گیاهی.

دکتر محمد رضا شانه­ساز، معاون سازمان غذا و دارو، دکتر سعدالله پرویزی، مدیرکل دفتر ریاست سازمان غذا و دارو، دکتر امیر حسین جمشیدی، ریاست گیاهان دارویی ایران، دکتر جعفر میرفخرایی،رئیس شورای سیاست گذاری اولین همایش طلای سبز، از جمله حاضران این جلسه بودند.

دکتر محمد رضا شانه‌ساز اولین سخنران نشست بود که به بیان موانعی که بر سر راه تولید و مصرف گیاهان دارویی قرار دارد پرداخت. او با بیان اینکه امروزه پشتوانه علمی بسیار قوی در طب اسلامی و طب ایرانی داریم گفت:« جدا کردن مرز طب سنتی و طب اسلامی، کار آسانی نیست. درحالی که قبل از اسلام هم طب ایرانی فعالیت گسترده‌ای داشت، اما نباید فراموش کنیم که بعد از اسلام این دو با هم آمیخته شدند و با تبادلاتی که میان متخصصان این حوزه‌ها وجود داشت، بر سرعت پیشرفت و کیفیت فعالیت در این زمینه افزوده شد.»

شانه‌ساز اعلام کرد:« در سال ۸۵ ، کمتر از ۱۴۰ پروانه برای ساخت داروهای طبیعی صادر شده بود و قبل از انقلاب هم صدور پروانه برای ساخت این داروها، تقریبا نزدیک به صفر بود. گرچه شاید در آن زمان موارد استثنایی در این زمینه وجود داشت اما توجه خاص و دقیقی به این حوزه نمی‌شد. با این وجود در سال ۱۳۸۵، ۱۳۹ پروانه برای ساخت این داروها صادر شد و در حال حاضر،نزدیک به ۸۴۰ پروانه در این زمینه صادر شده است و تعدادی پروانه در دست اقدام قرار دارد که امیدواریم تا پایان سال جاری، نزدیک به هزار پروانه ساخت داروهای طبیعی را صادر کنیم.» معاون سازمان غذا و دارو با اشاره به اینکه حتی این آمارها هم به هیچ وجه برای ما راضی کننده نیستند و انتظارات‌مان را برآورده نمی‌کند افزود:«این آمارها نشان دهنده سیر سعودی قابل توجهی در صدور پروانه‌ها و افزایش تعداد کارخانه‌های تولید داروهای طبیعی و گیاهی در این چند سال است؛ در عین حال دولت دهم هم در این راستا با جدیت ویژه‌ای به این موضوعات توجه کرد و با تشکیل کمیسیون‌ها و کمیته‌های تخصصی، برای بالا بردن آمار تجویز و مصرف این داروها تلاش کرده است.»

او با بیان این خبر که درحال حاضر، برای اولین بار موفق به قرار دادن ۶۵محصول در پوشش بیمه‌ها شده‌ایم، اعلام کرد که این تلاش‌ها درحالی انجام شده است که پیش از این سازمان‌های بیمه‌گر، هیچ داروی گیاهی را تحت پوشش قرار نمی‌دادند. شانه ساز گفت:« با وجود موفقیت‌هایی که به دست آمده، نباید از مشکلاتی که در این زمینه با آن روبرو هستیم قافل شویم. متاسفانه این داروها که اثر بخشی‌شان در یافته‌های امروز دنیا ثابت شده است، هنوز در قلم تجویز اطبای ما قرار نگرفته‌اند. شاید نبودن آموزش‌های کافی یکی از دلایل این اتفاق باشد. گرچه دانشجویان داروسازی با گیاهان دارویی در دروس اصلی‌شان آشنا می شوند و به آن اعتقاد دارند، اما هنوز دانشجویان پزشکی آنطور که باید با این مباحث و اهمیت‌شان آشنا نمی‌شوند. با این وجود باید در حوزه پزشکی و ارائه آموزش به متخصصان، به این موضوع توجه بیشتری نشان داده شود و بحث‌های تخصصی در اختیار پزشکان و دانشجویان پزشکی قرار بگیرد تا خواص داروها طبیعی را همراه با اثرات علمی ثابت شده‌شان بشناسند و در فعالیت‌های خود، آنها را در گروه داروهای تجویزی قرار دهند.»

«در حال حاضر تنها هشت درصد از نسخ تجویزی به گیاهان دارویی اختصاص دارد و متاسفانه این رقم در سال ۸۵ تنها سه درصد بوده است.» این آماری بود که معاون سازمان غذا و دارو در نشست خبری همایش طلای سبز به آن اشاره کرد و در ادامه گفت:« گرچه در گسترش این موضوع به پیشرفت‌هایی دست یافته‌ایم اما هنوز هم این سهم پایین است انتظارات ما را برآورده نمی کند. در کشور آلمان حدود ۴۰ درصد نسخ، داروهای گیاهی و طبیعی است. اما درحالی که داروهای گیاهی در کشور ما ۴ برابر کل قاره اروپا تنوع دارند، هن وز نتوانسته‌ایم به چنین آماری دست پیدا کنیم. در کشور ما با آمدن طب جدید از زمان قاجار روند مصرف این داروها به شدت افت کرد اما خوشبختانه در سال‌های اخیر با اقدام‌هایی از قبیل تاسیس دانشکده‌های طب سنتی و تربیت متخصص در این زمینه طب سنتی فضا را برای پذیرش این حوزه آماده‌تر کرده‌ایم. امیدواریم همایش ملی طلای سبز بتواند قدم موثری در فرهنگ‌سازی مصرف داروها گیاهی بردارد و معتقدیم یکی از راهکارهایی که در این زمان در برخورد با تحریم های احتمالی دشمنان می‌توانیم از آن بهره بگیریم، استفاده از ظرفیت های بومی است و داروهای طبیعی هم بخشی از این ظرفیت‌ها به شمار می‌آیند.»

شانه‌ساز معتقد است:« ما در این زمینه از پتانسیل‌های بسیار خوبی برخورداریم و مشاهده می‌کنیم که کشور‌هایی مانند چین و هند که از نظر پیشینه تاریخی وضعیت مشابه ما را دارند، وضع بهتری در تجویز نسخ طبیعی دارند. باید از پتانسیل‌هایی که در دانشگاها وجود دارد استفاده کنیم و به مردم نشان دهیم که داروهای گیاهی در درمان بسیاری از بیماری ها مفید بوده و اثربخشی لازم را با عوارض جانبی کمتر دارند. درحالیکه عوارض جانبی یکی از چالش‌های جدی دنیای پزشکی است، این نکته که عوارض داروهای طبیعی بسیار کمتر از داروهای شیمیایی است، قابل توجه است.»

او افزود:« علیرغم پتانسیل‌های خوبی که در این زمینه داریم، متاسفانه داروهای گیاهی و داروهای طب سنتی بسیار بد معرفی شده‌اند. شاید یکی شکاف میان این حوزه و مردم به دلیل عملکرد بدی بسیاری از واحد‌های صنفی به وجود آمده باشد. برخی واحدها که بدون برخورداری از دانش و تخصص کافی، عمدتا با اهداف مادی و واقتصادی بدون داشتن اطلاعات کافی داروهای گیاهی و گیاهان دارویی را به اشتباه تعریف کرده‌اند. برخی افراد داروهای گیاهی را با قیمت بالا و بدون استانداردهای داروسازی تجویز کرده‌اند و یا بدون دانش کافی و مجوز‌های قانونی، در تشخیص بیماری‌ها دخالت کرده‌اند. تجویز گیاهان دارویی، کار پزشک است و افراد غیر متخصص با تشخیص نادرست، داروهای گیاهی را تجویز کرده اند و باور مثبتی که در جامعه نسبت به مصرف داروهای گیاهی و سنتی وجود داشته را مخدوش کرده‌اند و فرهنگ سازی و ایجاد باور صحیح در مسوولان و افراد یکی از مهم‌ترین اهداف ما از برگزاری این همایش است.»

معاون سازمان غذا و دارو در پاسخ به خبرنگارانی که در خصوص اقدامات انجام شده برای جلوگیری از فروش محصولات ماهواره‌ای و غیرمجاز در این حوزه می‌پرسیدند گفت:«ما در این زمینه چند محور برخورد داریم. بخشی از آن مربوط به عرضه محصولات غیرمجاز، تقلبی و قاچاق است که ستاد مبارزه با قاچاق کالا و ارز با مصوباتی وظیفه پیگیری این موضوع و ابلاغ آن به استان‌ها را برعهده دارد و بر اساس آن این موضوع جزو اولویت‌های کاری استان‌ها و دانشگاه‌های علوم پزشکی قرار می‌گیرد. کارگروه سلامت و امنیت غذایی استان با بازرسی‌های مشترکی که با وزارت بهداشت دارد هم این موضوع را پیگیری می‌کند. یکی از موضوعاتی که در اولویت آنهاست برخورد با فروشگاه‌های غیر مجاز گیاهان دارویی و داروهای گیاهی است. پرونده‌های زیادی در این زمینه به مراجع غذایی معرفی شده و در حال پیگیری است و ما با کسب مجوز های قانونی لازم با برخی مراکز برخورد کرده‌ایم. اما اقدامات ما در این زمینه ضعیف نبوده است، و تاکنون با ۱۱۰۰ تا ۱۲۰۰ شماره‌ای که در تبلیغات ماهواره اعلام شده برخورد کرده‌ایم اما نباید فراموش کنیم که تنها با فرهنگ‌سازی قوی در کنار این اقدامات می‌توانیم در مقابل هجمه‌ای که از سوی رسانه‌های بیگانه وجود دارد بایستیم.»

دکتر جعفر میرفخرایی،رئیس شورای سیاست گذاری اولین همایش طلای سبز هم در پاسخ به خبرنگاران گفت:« سند ملی گیاهان دارویی که مدتها بود در وزارت علوم متوقف مانده بود، دو هفته قبل براساس آمار‌های گرفته شده در سراسر کشور، در ستاد انقلاب فرهنگی تصویب شد. براساس مذاکره‌ای که با دانشگاه علمی کاربردی انجام شده‌است، در آینده نزدیک عطاری‌ها موظف به گذراندن دوره‌ای خواهند شد و باید پس از طی این دوره‌ها، برای ادامه فعالیت گواهی آنرا از دانشگاه علمی کاربردی دریافت کنند.»

دکتر امیر حسین جمشیدی، ریاست گیاهان دارویی ایران در این زمینه توضیح داد:« ما به عنوان بخشی از وزارت بهداشت اجازه اقدام قضایی نداریم و در حال حاضر فوریت مقابله با تبلیغات ماهواره‌ای به وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی اعلام شده است. نباید فراموش کنیم که عطاری ها بخشی از فرهنگ ما هستند و درحالیکه نمی‌خواهیم آنها را حذف کنیم، می خواهیم به قانونمند کردن و تقویت آنها بپردازیم. جنس ماهواره، جنس فرهنگی است و باید از رسانه ها پرسید که چرا اقدام مناسبی برای مقابله با این جریان فرهنگی نمی‌شود. ما وظیفه کنترل و نظارت داروخانه‌ها را برعهده داریم و امکان نظارت و برخورد با فروشگاه، سوپر مارکت‌ها و فروشگاه‌های عرضه لوازم آرایشی بهداشتی را نداریم.» او در ادامه گفت:« وزارت بهداشت سلامت فراورده‌ هایی که خودش عرضه می‌کند را تضمین می‌کند. این فراورده‌ها از آزمایش‌های مختلف عبور کرده‌اند و استانداردشان از رده بالایی برخوردار است و درست مثل داروهای شیمیایی مورد آزمایش و بررسی قرار گرفته‌اند. گذشته از اینکه در همه جای دنیا امکان شکایت و یا گزارش عوارض جانبی محصولات مجاز وجود دارد در مورد داروهای طبیعی و گیاهی هم مسئولان وزارت بهداشت، به طور مرتب بخشی از محصولات مختلف را برای نمونه برداری از داروهایی که مجوز دارند، به صورت رندم انتخاب می‌کنند و اگر این محصولات مشکلی داشته باشند گزارش آزمایشگاهی طی نامه‌ای به همه استان‌ها فرستاده شده و محصولات جمع‌آوری می‌شوند. اما ما در مورد فراورده‌هایی که در داروخانه‌ها نیست نمی‌توانیم به مردم اطمینانی بدهیم و مردم باید بدانند که وجود یک محصول در بازار، به معنای مجاز بودن آن نیست. ما می‌خواهیم به سمتی برویم که مردم بازرس خود و خانواده خود باشند و زمانیکه به فراورده ماهواره‌ای نگاه می‌کنند، این نکته به ذهنشان بیاید که اگر این فراورده خوب بود، برای گرفتن مجوز از وزارت بهداشت اقدام می‌کرد. البته بسیاری ازفراورده‌های ماهواره‌ای چند بار درخواست واردات‌شان را به ما ابلاغ کرده‌اند اما به دلیل نداشتن استاندارد‌های لازم درخواست‌شان رد شده‌است.»

جمشیدی در پاسخ به این سوال که آیا شعاری برای برگزاری اولین دوره این همایش در نظر گرفته شده‌است بیان کرد:« شعار نهایی همایش در روز برگزاری رونمایی می‌شود اما بحث اصلی ما ایجاد اعتماد نسبت به داروهای طبیعی است. اعتماد به این دلیل که داروی طبیعی هم اگر مثل دیگر داروها استاندارد شود، می‌تواند منشا خیلی از درمان‌ها باشد.»

او در خصوص نظارت بر فعالیت عطاری‌ها در آینده گفت:« عطاری‌ها زیر نظر اصناف هستند و از سه بعد می‌توان بر آنها نظارت داشت. اول اینکه باید با عرضه داروها چه به صورت مجاز و چه غیر مجاز در این محل‌ها برخورد شود. چون عطاری‌ها داروی مجوز‌دار هم نباید عرضه کنند. بحث بهداشتی و درمانی و دخالت در امور پزشکی هم از موارد دیگری است که باید مورد توجه قرار گیرد.»

ریاست گیاهان دارویی ایران با بیان خبر تاسیس داروخانه‌های طبیعی و سنتی در آینده نزدیک گفت:« یکی از راه های بسیار خوب برای نظام‌مند کردن عرضه داروهای طبیعی، ارائه فضای موازی است. ایجاد داروخانه داروهای طبیعی و سنتی راهکار موثری در این زمینه بود که در آئین نامه‌ای تدوین و به وزیر بهداشت ارسال شد و در حال حاضر، مراحل آخر را برای تصویب اجرایی شدن طی می‌کند. در این داروخانه‌ها ما می‌توانیم مطابق با استانداردهای خودمان بر عرضه این داروها کنیم و در این زمینه خدماتی را ارائه دهیم. البته عطاری‌ها هم می‌توانند گیاهان دارویی را به صورت فله بفروشند، اما وقتی گیاه دارویی به داروی گیاهی تبدیل می شوند باید در داروخانه‌ها عرضه شوند. عطاری‌ها هم اگر شرایط لازم را داشته باشند و بتوانند با تغییرات مورد نظر این آیین‌نامه سازگار شوند، می‌توانند به این داروخانه‌های طبیعی تبدیل شوند.»

جمشیدی در پایان افزود:« ما در حال حاضر در چندین دانشگاه رشته طب سنتی را داریم. در حدود ۲۰۰ نفر از سری اول دانشجویان این تخصص، فارغ شده‌اند و قرار است تا پایان برنامه پنجم، کلیه داشنگاه‌های تیپ یک، رشته طب سنتی را به رشته‌های خود اضافه کنند.»

دکتر عبدالعزیر جمشیدزهی ، مشاور سازمان غذا و دارو در پایان این نشست اعلام کرد:« در طرحی که به اداره قوانین مجلس تحویل دادیم، تلاش کردیم تا در خصوص برخورد با تبلیغات ماهواره‌ای قانونی تدوین شود و خوشبختانه با گسترش فضای علمی در دانشگاه‌ها، به توسعه فعالیت طب سنتی و گیاهان دارویی هم در وزارت بهداشت و هم وزارت علوم توجه شده است و این رشته از مقطع کاردانی تا دکترا آماده پذیرش دانشجویان است. اما در خاتمه به یک نکته باید توجه داشته باشیم. داروی شیمیایی و طبیعی معنی ندارد و ما تنها بین داروهای دست ساز و داروهایی که کشت می شود تفکیک قائل می‌شویم.»

اولین همایش تخصصی طلای سبز، از تاریخ ششم تا هشتم دی ماه، در مرکز همایش­های بین المللی دانشگاه شهید بهشتی، با حضور صنایع فعال در این حوزه و جمعی از متخصصان برگزار خواهد شد.