به گزارش شبکه خبری آموزشی گیاهان دارویی، جداسازی و درجه بندی یک مرحله ی رایج در تمامی زنجیره های تولید مواد غذایی است. حذف تمام یا اکثر قسمت های نامطلوب گیاه مانند سورت کردن براساس برخی ویژگی های آنها یکی از مهمترین مراحل خالص سازی و تمیزکردن مواد گیاهی است که در گذشته بصورت دستی انجام می شد.

امروزه عملیات پاک کردن دستی منسوخ شده است و فقط در برخی مناطق مشخص و برای بعضی گیاهان خاص انجام می شود. در حال حاضر هنوز هم بازرسی دستی حتی در صورت وجود ابزار آلات پیشرفته، در جایی که میزها و نوارهای بازرسی وجود دارند یک عمل رایج است. جداسازی و درجه بندی مکانیزه معمولا بر اساس تفاوت در یکسری از خصوصیات ویژه ی محصول انجام می گیرد. پیش نیاز جداسازی کارآمد مواد مطلوب یا نامطلوب این است که برخی از خصوصیات آنها به خوبی از قسمت های دیگر متمایز باشد.

قبل از انتخاب عملیات جداسازی و درجه بندی باید یکسری از اطلاعات پایه ای درباره ی اجزای مواد گیاهی داشته باشیم. اگر بعضی از خصوصیات اجزاء نامطلوب با خصوصیات اجزاء مطلوب تفاوت داشته باشند، احتمال موفقیت در عملات جداسازی وجود دارد. البته نتیجه ی حاصل از عملیات جداسازی وابسته به کیفیت ابزار آلات و روشی دارد که استفاده می شود. اگر خصوصیات اجزای محصول که باید از هم جدا شوند تا حدودی همپوشانی داشته باشند ، حتی اگر بهترین دستگاه ها و روش کار هم به کار برده شوند، جداسازی کامل امکان پذیر نیست. در این مورد باید انتخاب شود که  قسمتی از محصول مطلوب از دست داده شود و یا اینکه در محصول مطلوب ناخالصی هایی وجود داشته باشد. اگر همپوشانی خصوصیات مواد گیاهی در حد بالایی باشد، جداسازی براساس تفاوت در این خصوصیات نمی تواند انجام شود. بعنوان مثال اگر سرعت بحرانی جریان هوا برای جداسازی برگ ها ۳/۳ تا ۴/۲ متر بر ثانیه و برای ساقه ها ۷/۸ تا ۸/۷ متر بر ثانیه باشد، آنگاه جداسازی با استفاده از جریان هوا بطور موفقیت آمیزی امکان پذیر خواهد بود. اگر سرعت بحرانی جریان هوا برای دانه ها ۷/۵ تا ۸/۹ متر بر ثانیه و برای ناخالصی های موجود در دانه ها ۸/۱ تا ۹/۲ متر بر ثانیه باشد، جداسازی به وسیله ی جریان هوا ممکن نخواهد بود.

خصوصیات فیزیکی مختلفی را می توان برای انجام عملیات جداسازی مکانیزه استفاده نمود. برخی از این خصوصیات به ترتیب اهمیت و میزان استفاده در زیر آمده اند:

1. اندازه و ابعاد
2. مقاومت در برابر جریان هوا
3. شکل، نسبت طول به عرض
4. ضریب اصطکاک
5. مقاومت به لغزیدن
6. چگالی
7. خصوصیات الکتریکی
8. رنگ

منبع:

نجفی، فرزاد.، عبادی، محمدتقی.، عباسیان، جلال. ۱۳۹۰. فرایندهای برداشت، خشک کردن و فرآوری گیاهان دارویی و معطر. انتشارات دانشگاه شهید بهشتی تهران. ۳۸۰ ص