جمهوری ازبکستان کشوری محصور در خشکی است که در آسیای مرکزی واقع شده است. این کشور از غرب و شمال با قزاقستان، از شرق با قرقیزستان و تاجیکستان و در جنوب با افغانستان و ترکمنستان هم مرز است. پایتخت این کشور شهر تاشکند است. مساحت خاک ازبکستان ۴۴۸۹۷۸ کیلومتر مربع است و جمعیت این کشور حدود ۳۳ میلیون نفر می باشد. ازبکستان در آسیای مرکزی و در کنار جاده ابریشم، شامل شهرهای باستانی و تاریخی زیادی است و سمرقند، بخارا، خیوه، ترمذ و شهر سبز از مهمترین و قدیمیترین شهرهای این سرزمین هستند.
از آنجایی که دریاچه آرال دریایی درونبوم است و به اقیانوسها راه ندارد، ازبکستان یکی از دو کشور محصور دوگانه در خشکی در جهان است، یعنی همه همسایگان آن هم به دریاهای آزاد راه ندارند و هیچ یک از رودخانههای ازبکستان نیز به دریا نمیریزند. ازبکستان از تولیدکنندگان عمده پنبه در جهان است. بزرگترین معدن طلای رو باز جهان نیز در این کشور مورد بهرهبرداری قرار دارد. آب و هوای ازبکستان قارهای و میانگین بارش سالانه آن بین ۱۰۰ تا ۲۰۰ میلیمتر است. میانگین دمای تابستان نیز حدود ۴۰ درجه سانتیگراد است در حالیکه میانگین دما در زمستان ۲۳- درجه سانتیگراد میباشد. این کشور از کمترین پوشش های جنگلی در میان کشورهای مجاور خود برخوردار است و در حدود یک بیستم مساحت این کشور پوشش جنگلی دارد. گیاهان دارویی و معطر با دیگر محصولات جنگلی توسط مردم بومی از طبیعت برداشت می شوند.
منابع گیاهان دارویی و معطر
۴۰۰۰ گونه گیاهی در این کشور وجود دارد و حدود ۴۰۰ گونه آن برای استحصال روغن مورد استفاده قرار می گیرد. در منطقه ای از ازبکستان گیاهان دارویی در مزارع با مقیاس صنعتی کشت می شود از جمله این گیاهان؛ همیشه بهار، بابونه رومی، گونه هایی از نعناع، نسترن کوهی و سنبل الطیب هستند.
سیستم های طب سنتی
داروهای گیاهی بیشتر در مناطق روستایی مورد استفاده قرار می گیرد که در آن مناطق، خدمات بهداشتی به راحتی در دسترس عموم نیست. همچنین استفاده از طب سنتی و گیاهان دارویی به دلیل کمتر بودن مضرات آن بیشتر از داروهای مدرن در این کشور مورد استفاده قرار می گیرد و لذا در سال ۱۹۹۷ آیین نامه استفاده از داروهای گیاهی تنظیم شد. این قانون با همان قوانین و مقررات استفاده از داروهای معمولی اجرا می شود.
تلاش های دولت در توسعه طب سنتی
این کشور تمام سیاست های بهداشتی را پس از عضویت در سازمان بهداشت جهانی در سال ۱۹۹۲ پذیرفت. وزارت کنترل تجهیزات پزشکی و دارویی مسئول کنترل کیفیت استاندارد و صدور گواهینامه داروها، مواد غذایی و تجهیزات است. تعدادی از سازمان های دارویی بر روند تولید داروهای گیاهی در این کشور نظارت دارند.
فعالیت های تحقیقی و توسعه ای
کمیته جنگلداری (Goskomles) و سازمان Uzfish (Uzryba) نقش مهمی در حفاظت از تنوع زیستی ازبکستان دارند. این کمیته همچنین برای جمع آوری و کشت گیاهان دارویی فعالیت می کند. در طول ۲۰ سال گذشته مطالعاتی در مورد گیاهان دارویی از جمله گونه های محلی و غیربومی انجام گرفته است. توجه زیادی به معرفی گونه های بومی، نادر و در حال انقراض در آسیای مرکزی شده است. حدود ۴۰۰ گونه جدید گیاهی از جمله زینتی، چوبی، درختان میوه و دارویی شناسایی و معرفی شده اند. برنامه هایی برای تولید ۶۲ نوع ترکیب از گیاهان دارویی توسط کمیته علوم و فنون موسسه تحقیقات آکادمی وزارت بهداشت ازبکستان و سازمان های دیگر انجام شده است. یک پروژه مشترک بین دانشگاه راتگرز، نیوجرسی ایالات متحده آمریکا و کشاورزی دانشگاه دولتی ازبکستان و آکادمی ملی علوم قرقیزستان انجام شده است که در آن بیش از ۱۰۰ گونه گیاهان دارویی ازبکستان جمع آوری و مورد بررسی قرار گرفتند. هدف از این مطالعه جمع آوری اطلاعات پایه و اساسی در مورد رشد، عملکرد و محتوای این گونه ها بوده است. برخی از گیاهان دارویی ازبکستان نیز توسط دانشکده علوم دارویی دانشگاه توکوشیما ژاپن برای ترکیبات جدید مورد بررسی قرار گرفته است.
مشکلات و محدودیت
مهمترین مشکلات گیاهان دارویی و معطر در کشور ازبکستان، در معرض خطر انقراض قرار گرفتن آن ها به دلیل چرای بی رویه دام، برداشت بیش از اندازه، عدم کشت، عدم حفاظت و تحقیقات ناکافی در این زمینه است. همچنین یکی از مشکلات تولید کنندگان دارو، نبود مواد اولیه گیاهی است. کشور ازبکستان دارای پتانسیل بسیار زیادی برای بهره برداری تجاری از گیاهان دارویی و معطر می باشد. تحقیقات علمی، حفاظت مناسب از منابع طبیعی، بازاریابی و تجارت در بهره برداری و توسعه کشت های گیاهان دارویی و معطر بسیار مهم است.
https://medplant.ir/?p=32974