به نقل از شبکه خبری آموزشی گیاهان دارویی ایرانیان در روزگار باستان برای هر ماه یا مناسبتی، جشنی و آیینی داشتند. یکی از این جشن‌ها که با دومین روز اردیبهشت گره خورده، «جشن گیاه‌آوری» است، جشنی که به شکرانه رویش گیاه و سبزی زمین برگزار می‌شده است؛ ایرانیان باستان به پاسداشت این آیین از شهرها خارج می‌شدند و روز را در دامان طبیعت سپری می‌کردند. جمع‌آوری گل‌های صحرایی و گیاهان دارویی، یکی دیگر از سنت‌های نیاکان ما در روزهای ابتدایی اردیبهشت بوده است. جالب‌تر این است که سازمان یونسکو با وام‌گرفتن از آیین باستانی ایرانی، این روز را در تاریخ با نام «زمین پاک» نام‌گذاری کرده است تا حفظ محیط زیست و اهمیت داشتن زمینی سبز و عاری از آلودگی را یادآور شود.
چه خوب است شما هم این روزها که هوای شهر را عطر بهشت پر کرده و زمین زیباترین نقش خود را پیش چشم تماشا کشانده است، از دیدن این همه زیبایی غافل نشوید و این ایام را به قول خواجه‌شیراز «غنیمت شمریدش صحبت» که به درنگی می‌آید و می‌رود. فرا‌رسیدن دومین ماه سال و «روز گیاه‌آوری و زمین پاک» سببی شد تا در سیاه‌قلم‌های بعدی به معرفی پوشش گیاهی خراسان به‌ویژه گیاهان دارویی بپردازیم.

پوشش گیاهی خراسان
بخش بزرگی از پوشش گیاهی استان خراسان را مراتع تشکیل می‌دهند. این مراتع به سه دسته غنی، متوسط و ضعیف تقسیم می‌شوند. نواحی سرخس، هزار‌مسجد و بینالود، از غنی‌ترین مراتع استان خراسان هستند و از دیگر مناطق شمالی با عنوان مراتع متوسط نام‌ برده می‌شود. مناطق شرقی، جنوبی و جنوب غربی استان نیز مراتع فقیر در این پهنه جغرافیایی هستند.
خراسان، سرزمین گون، کما، دِرمَنه و کتیراست. علاوه‌بر‌این کلاه میرحسن، چوبک، اشنیان، اسپرس، ارس، بنه، گز، زرشک و رز ایرانی، از مهم‌ترین گیاهان قد‌کشیده در اقلیم خراسان هستند. متأسفانه برخی از این گونه‌های متنوع گیاهی که دارای ارزش غذایی و دارویی هستند، به‌دلیل چرای بیش‌از حد و تخریب مراتع، در خطر انقراض و نابودی قرار گرفته‌اند؛ آنخ، آویشن، زیره و باریجه از‌جمله این گیاهان هستند.
گلمکان، یکی دیگر از مناطق گردشگری استان است. اگر این منطقه را به‌عنوان تقرجگاه و مقصد نهایی تفریح در یکی از روزهای اردیبهشت انتخاب کردید، از انواع گیاهان دارویی که در این منطقه رشد می‌کنند، غافل نشوید؛ گیاهانی مانند بادام کوهی، خار‌شتر، زیره‌، کاسنی و بابونه در این منطقه فراوان یافت می‌شود.
دشت‌های جنوب استان خراسان رضوی نیز رویشگاه انواع شورها، آتریپلکس، کوشیا، اشنیان، چرخه، عجوه، آفتاب‌پرست،گل‌حسرت، انواع لاله و اسکنبیل است. گیاهانی مانند تاغ، گز و قیچ، نیز در نواحی بیابانی غرب و جنوب استان می‌رویند.
دره ارغوان، یکی از مناطق ییلاقی اطراف مشهد است که به‌خاطر داشتن درختچه‌های صورتی‌رنگش شهره است، صورتی‌هایی که هر سال اردیبهشت، گردشگران زیادی را دوربین‌به‌دست به این منطقه می‌کشاند. اما ارغوان، تنها پوشش گیاهی این دره نیست. جالب است بدانید تاکنون در این دره ۱۹۷گونه گیاهی شناسایی شده است که ۲۵گونه آن را گیاهان دارویی تشکیل داده‌اند.

با خواص دارویی چند گونه از گیاهان خراسان آشنا شوید

هندوانه ابوالجهل
خاصیت: این گیاه قاتل دیابت است. در درمان درد‌های سیاتیکی و مفصلی نیز استفاده می‌کنند. این گیاه برای بهبود بیماری‌هایی مانند میگرن، صرع و التهابات پوستی نیز تجویز می‌شود. جلوگیری از سکته مغزی، قاعده‌آوری، بهبود کرم معده و کرم کدو و خاصیت پادزهری برای سم عقرب و مار، از دیگر کاربردهای دارویی این گیاه است. مصرف هندوانه ابوجهل برای خانم‌های باردار ممنوع است.
محل رویش: این گیاه را می‌توان در اغلب مناطق خراسان به‌ویژه مناطق جنوبی‌تر استان پیدا کرد.

کتیرا
خاصیت: از کتیرا در درمان بیماری‌های چشم، درمان اضافه‌وزن و چاقی بهره می‌گیرند. استفاده از این گیاه در رفع سرفه و بیماری‌های ریوی هم کارآمد است. گون کتیرا، از گیاهان بومی استان خراسان است که صمغ ساقه آن را کتیرا می‌نامند. کتیرا، جایگزینی مناسب برای ژل‌های موی شیمیایی شناخته می‌شود.
محل رویش: این گیاه را می‌توان در رشته‌کوه‌های هزار‌مسجد، بینالود و النگ‌قطار تا کوه‌های مرزی افغانستان پیدا کرد.

شقایق نعمانی
خاصیت: این گل در ایران به «لاله‌ کوهی» مشهور است و به‌دلیل داشتن خواص تخدیری، مسکن بسیار خوبی برای دردهای سیاتیک و مفاصل است. در طب سنتی از آن برای درمان سرفه، بی‌خوابی، تسکین دردهای شقیقه و مشکلات تنفسی استفاده می‌شود. همچنین استشمام عطر آن، خون بینی را بند می‌آورد.
محل رویش: شقایق نعمانی را می‌توان در اطراف نیشابور، کلات و مناطق کوهستانی خراسان مشاهده کرد.

کاکوتی
خاصیت: این گیاه خوش‌عطر را اغلب به‌عنوان طعم‌دهنده ماست و دوغ استفاده می‌کنند. کاکوتی دارای خاصیت ضد‌سرماخورگی، ضد‌باکتری، خلط‌آور و ضد‌عفونی‌کننده مجاری تنفسی و روده است. علاوه‌بر‌این در درمان اختلالات گوارشی، اسهال و دل‌پیچه، درمان تب مالت نیز کاربرد دارد. قاعده‌آور و مقوی معده است و روی جذب آهن غذا تأثیر منفی ندارد.
محل رویش: در اغلب کوه‌های هزار مسجد، طرقبه، شاندیز و کلات نادر رشد می‌کند.

باریجه (کُما)
خاصیت: از این گیاه در درمان بیماری‌های پوستی کمک می‌گیرند. باریجه در درمان خراش‌های پوستی، التهابات پوستی، سوختگی‌ها، زخم‌های سطحی و حتی سرطان پوست نقش مؤثری دارد. از دیگر خواص باریجه می‌توان به خرد‌کردن سنگ مثانه و کلیه، تسکین درد رحم و قاعده‌آوری اشاره کرد.
محل رویش: باریجه یا کما، گیاه خودرویی است که در کوه‌های به‌صورت محدود یافت می‌شود. فراوانی این گیاه را می‌توان در آب و هوای خراسان جنوبی مشاهده کرد.

زیره سبز
خاصیت: زیره سبز بی‌حس‌کننده‌ کانون درد، ضد‌باکتری، ضد‌تومور، تقویت‌کننده نیروی جنسی، قابض، ادرار‌آور، تقویت‌کننده‌ معده و هضم‌کننده غذا، مقوی رحم، ضد‌چسبندگی پلاکت‌ها، ضد‌صفرا، التیام‌دهنده‌ زخم‌ها و ضدعفونی‌کننده است.
محل رویش: این گیاه در ارتفاعات۹۰۰متری به‌صورت خودرو رشد می‌کند. سبزوار، علی‌آباد، اطراف مشهد و صالح‌آباد از مناطقی هستند که فراوانی زیره سبز در آن‌ها مشاهده می‌شود.

علف مار
خاصیت: این گیاه بزرگ و معطر اردیبهشت تا خرداد‌ماه گل می‌دهد وجزو جدا‌نشدنی آشپزی ایتالیایی است.. پوست این گیاه معرق، نرم‌کننده سینه، ضد‌سرفه و آرام‌کننده حملات آسم است. در درمان فلجی و بیماری‌های عصبی که به‌علت رطوبت و سردی پدید می‌آید، بسیار مؤثر است. همچنین ادرار‌آور و قاعده‌آور است و نیروی جنسی را افزایش می‌دهد.
محل رویش: این‌گیاه بیشتر در نواحى کم‌ارتفاع و گرم مى‌روید؛ بنابراین آن را در تمام نقاط خراسان می‌توان یافت.