کم‌کم فصل بهار جلوه‌های زیبای خود را به نمایش می‌گذارد و رفته‌رفته با سپری شدن ماه ابتدایی و ورود به اردیبهشت‌ماه زیبایی‌هایش دوچندان می‌شود.

بهار در استان همدان و به‌ویژه شهر همدان زیبایی‌های خاص خود را دارد چراکه قرار گرفتن کوه الوند در فاصله کمی از شهر و نمایان بودن چهره سبزرنگ آن از فرسنگ‌ها فاصله شادابی و سرزندگی را به انسان القا می‌کند.

سبزرنگی کوه زیبای الوند در ماه‌های میانی بهار به‌واسطه پوشش گیاهی آن است که همین ویژگی سبب شده از همان روزهای ابتدایی بهار برخی مردم رهسپار دامنه آن شوند تا از گیاهان کوهی استفاده کنند.

درست است که استفاده متعادل از گیاهان کوهی و مصرف آن در برنامه غذایی به‌خودی‌خود سبب سرزندگی مردم می‌شود اما متأسفانه گاهی آن‌چنان در مصرف یک یا چند گیاه زیاده‌روی می‌شود که درزمانی اندک چیزی از چهره سبزرنگ کوه الوند باقی نمی‌ماند.

این فقط یک روی قضیه است و اگر سری به خیابان منتهی به بازار همدان بزنیم دیده می‌شود که شماری از افراد با فروش گیاهانی که از کوه چیده‌اند به کسب درآمد می‌پردازند و جالب‌تر اینکه در روزهای منتهی به اردیبهشت‌ماه رفته‌رفته بر شما کاسبان افزوده می‌شود.

خیابان باباطاهر همدان را که قدم می‌زنی به فاصله کمتر از دو متر از یکدیگر کاسبانی کنار هم نشسته‌اند که هر یک فروشنده نوعی از گیاهان کوهی است به‌طوری‌که چنین متصور می‌شود گیاهی بر روی کوه باقی نمانده باشد.

یکی از فروشندگان گیاهان کوهی بابیان اینکه اشتیاق مردم همدان به استفاده از گیاهان کوهی زیاد است، عنوان کرد: در فصل بهار و بیشتر در ایام تعطیلات به همراه خانواده خود به دامنه کوه‌های اطراف همدان می‌روم و با چیدن گیاهان؛ آن‌ها را برای فروش به بازار می‌آورم.

تمام گیاهانی که برای فروش آورده‌ام خریداری‌شده است

محسن البرزی بابیان اینکه در همدان و با شروع شدن فصل بهار گیاهان کوهی کم‌کم رشد می‌کنند، عنوان کرد: مردم همدان در تهیه برخی غذاها از این گیاهان استفاده می‌کنند و خوشبختانه تاکنون تمام گیاهانی که برای فروش آورده‌ام خریداری‌شده است.

وی بابیان اینکه به‌طور میانگین هر بار که به کوه می‌رویم ۲۰ تا ۳۰ کیلو گیاه کوهی برای فروش می‌چینیم، گفت: شغل اصلی من کارگری است اما درآمد از این طریق در فصل بهار بیشتر از درآمد حاصل از کارگری است.

یکی دیگر از فروشندگان گیاهان کوهی که پسربچه‌ای به نسبت خردسال است نیز بابیان اینکه جمعه‌ها به همراه پدر و خانواده‌ام برای چیدن گیاهان کوهی به دشت و صحرا می‌رویم، گفت: من و مادرم بیشتر برای چیدن شنگ و گیلاغه با پدرم همراه می‌شویم چون مابقی گیاهان را به‌درستی نمی‌شناسم.

محمد سالی بابیان اینکه مادر من هم هر هفته با استفاده از همین گیاهان کوهی غذاهای خوشمزه درست می‌کند، ادامه داد: هر بار که در روزهای تعطیل به کوه می‌رویم جمعیت زیادی از مردم در دامنه کوه حضور دارند اما شاید تعداد کمی از آن‌ها فروشنده گیاهان کوهی باشند و مابقی افراد مردم عادی هستند.

استقبال مردم از این نوع گیاهان بی‌نظیر است

یکی دیگر از دست‌فروشان  گیاهان کوهی نیز بابیان اینکه استقبال مردم از این نوع گیاهان بی‌نظیر است، گفت: چند سال است که در فصل بهار به فروش گیاهان کوهی روی آورده‌ام.

اکبر تمیاسی بابیان اینکه از دوران کودکی به یاد دارم که مادرم در فصل بهار برای تهیه غذا از گیاهان کوهی استفاده می‌کرد، گفت: به نظر می‌رسد سلیقه مردم همدان تغییر کرده و نسل جوان کمتر به‌سوی خوردن این گیاهان می‌روند درحالی‌که افراد مسن بیشترین خریداران این گیاهان هستند.

یک بانوی همدانی نیز که مشغول خرید گیاه کوهی از فروشندگان این گیاهان بود بابیان اینکه خاصیت دارویی این گیاهان فراوان است و بسیاری از پزشکان برای دردهای معده، ‌ کلیه، روده و دیگر بیماری‌ها این گیاهان را تجویز می‌کنند، گفت: فصل بهار با آش‌های خوشمزه آن معنا پیدا می‌کند چراکه در تهیه آن‌ها از گیاهانی که در دل کوه رشد کرده‌اند استفاده می‌شود.

اکرم عابدی بابیان اینکه گیاهان بهاری به‌صورت خودرو در کوهپایه‌ها رشد می‌کند و دارای تنوع بسیاری هستند، افزود: کنگر، شنگ، گیلاغه، قازیاغی، ریواس، کاسنی ازجمله گیاهان پرمصرف هستند.

زیاده‌روی در چیدن گیاهان کوهی

همین صحبت‌ها کافی است تا مطمئن شویم منابع طبیعی و ذخایر گیاهی کوه‌های همدان در معرض تهدید است و باید مانع از زیاده‌روی در چیدن گیاهان شد.

معاون محیط‌زیست طبیعی حفاظت محیط‌زیست استان همدان در همین خصوص اظهار داشت: به استناد بند «د» ماده ۱۰ قانون شکار و صید از بین بردن رستنی‌ها، خار زنی، بوته کنی و تعلیف غیرمجاز در مناطق حفاظت‌شده جرم تلقی شده و مستلزم پرداخت جزای نقدی و یا حبس است.

مهدی صفی خانی تأکید کرد: سازمان محیط‌زیست در محدوده مناطق حفاظت‌شده با هر اقدامی که موجب از بین رفتن گونه‌های گیاهی شود برخورد قانونی خواهد داشت

وی افزود: برخی گونه‌های خاص که در رده‌بندی‌ها در معرض تهدید هستند به‌صورت ویژه‌تر مورد پایش قرار دارند.

متخلفین به مراجع قضایی هدایت می‌شوند

معاون محیط‌زیست طبیعی حفاظت محیط‌زیست استان همدان تأکید کرد: هرساله و در فصل بهار افرادی سودجو و گاها ناآگاه اقدام به برداشت گونه‌های گیاهی مانند انواع لاله‌ها (لاله واژگون) از مناطق می‌کنند که در صورت مشاهده متخلفین به مراجع قضایی هدایت می‌شوند.

صفی خانی اضافه کرد: در همین راستا طی چند روز گذشته دو گروه غیربومی که برای برداشت کنگر به میزان زیاد در مناطق تحت مدیریت اقدام به برداشت کرده بودند دستگیر و برابر قوانین با آن‌ها برخورد شد.

وی با تأکید بر اینکه پوشش گیاهی مبنای حیات است و از بین رفتن گیاهان کوهی خشکسالی، سیل، پدیده ریز گردها، فرسایش خاک را در پی خواهد داشت، گفت: محیط‌زیست سالم در گروی غنی‌سازی پوشش گیاهی است.

کارشناس کشاورزی استان همدان نیز در این خصوص بابیان اینکه بیشتر افرادی که نسبت به چیدن و فروش سبزی‌های کوهی در استان همدان اقدام می‌کنند، افرادی هستند که به حاشیه شهرها مهاجرت کرده‌اند و به دلیل بیکاری و برای امرارمعاش، به این کار روی آورده‌اند، گفت: مناطقی که دارای پوشش گیاهی و نزدیک به جاده اصلی هستند مورد هجوم افراد و برداشت‌های بی‌رویه قرار می‌گیرند.

نسرین دانشمند بابیان اینکه برداشت‌های زودهنگام از مراتع آن‌ها را با خطر روبروی می‌کند، گفت: مسئولان تاکنون اقدامات قابل‌توجهی برای جلوگیری از انقراض گیاهان انجام نداده‌اند و تنها در چند مورد برداشت غیرقانونی اعلام‌شده است.

ضرورت آموزش صحیح برداشت

وی اعمال جریمه، کشت و توسعه گیاهان در مناطق دیگر، آموزش صحیح برداشت و بازگو کردن اهمیت گیاهان برای مردم منطقه و نیز اطلاع‌رسانی از طریق رسانه‌ها را راهکارهایی برای جلوگیری از انقراض گیاهان برشمرد.

دانشمند بابیان اینکه سال‌به‌سال مراتع استان همدان فقیرتر می‌شود، ادامه داد: برداشت بی‌رویه و نامناسب از این گیاهان باعث شده علاوه بر اینکه شماری ازاین‌گونه‌ها در معرض تهدید و حتی انقراض قرار گیرند، آسیب‌های جدی نیز به زیست‌بوم منطقه وارد شود.

۱۵۰۰ گونه گیاهی در استان همدان وجود دارد

معاون فنی اداره کل منابع طبیعی و آبخیزداری استان همدان نیز در همین خصوص  بابیان اینکه در استان همدان بیش از ۱۵۰۰ گونه گیاهی وجود دارد، گفت: تعدادی ازاین‌گونه‌های گیاهی برای خوراک به‌خصوص در ایام فصل بهار استفاده می‌شود.

عیسی بختیاری با اشاره به اینکه این گیاهان بیشتر در اراضی آیش و کشاورزی روییده می‌شود که ازجمله آن‌ها شنگ، گیلاغه، قاریاغی و کنگر و غیره است، گفت: این گیاهان بیشتر در آبراه‌ها و سراب‌ها دیده می‌شود.

وی بابیان اینکه برخی گونه‌ها ازجمله آویشن در مراتع رشد می‌کند، ادامه داد: آویشن گیاهی است که بیشتر برگ‌های آن مورداستفاده قرار می‌گیرد و اگر مردم اطلاع داشته باشند و به ریشه گیاه آسیب وارد نکنند و برداشت را اصولی انجام دهند مشکلی ایجاد نخواهد شد.

بختیاری با تأکید بر اینکه بر اساس مقررات قانونی مردم اجازه دارند به‌اندازه میزان مصرف خود از این گیاهان برداشت داشته باشند، گفت: اگر در برداشت گیاهان به ریشه، ریزوم و غده گیاه آسیب وارد شود با متخلفین برخورد خواهد شد.

معاون فنی اداره کل منابع طبیعی و آبخیزداری استان همدان بابیان اینکه برداشت موسیر و شیرین‌بیان و گل لاله سرنگون از مراتع همدان ممنوع است، ادامه داد: به‌مرورزمان برخی از گونه‌های گیاهی اهلی‌شده و مردم نسبت به کشت آن‌ها اقدام می‌کنند که ازجمله آن گیاه موسیر قابل‌ذکر است.

بختیاری به فروش گیاهان کوهی در بازار همدان اشاره کرد و بابیان اینکه افرادی و بیش از نیاز خود از گیاهان برداشت می‌کنند و برای فروش آن را به بازار می‌آورند، گفت: گیاهانی که در بازار فروخته می‌شود بیشتر در اراضی آیش و زراعی کشت می‌شود تا مراتع و جنگل‌ها اما بازهم باید در برداشت گیاهان ملاحظه داشت.

مجوز برداشت کتیرا از مراتع استان همدان صادر نمی‌شود

وی همچنین بابیان اینکه امسال برای سومین سال متوالی به علت کاهش بارندگی‌ها مجوز برداشت کتیرا از مراتع استان همدان صادر نمی‌شود، گفت: کمیته فنی منابع طبیعی و آبخیزداری استان همدان برداشت کتیرا را ممنوع کرده است.

معاون فنی اداره کل منابع طبیعی و آبخیزداری استان همدان با اشاره به اینکه ممنوعیت برداشت برای گیاهانی که ریشه و ریزوم و غده آن‌ها آسیب ببیند همچنان وجود دارد، گفت: حدود ۳۰ گونه گیاهی در استان همدان ممنوعیت برداشت دارند و با متخلفان برخورد می‌شود.

وی بابیان اینکه سال گذشته چند مورد قاچاق موسیر کشف و به دستگاه قضایی اعلام و رای صادر شد، گفت: همین امر سبب شده فعالیت‌ها برای زراعی شدن موسیر انجام شود به‌طوری‌که هم‌اکنون در سطح بیش از ۴۰ تا ۵۰ هکتار موسیر کشت شده است.

اما آنچه در این میان مد نظر است اینکه نباید اجازه داد تا عده ای به بهانه فروش سبزیجات گیاهی و تامین نیاز مردمی به تخریب دامنه کوه ها بپردازند و باید توجه داشت که فرزندان ما نیز از این دنیا سهم دارند و باید به فکر آینده نیز بود.