اثرات برخی از تیمارهای پیش رویشی بر شکستن خواب، جوانه زنی بذر و رشد گیاهچه های دو توده زیره سیاه
نفیسه نیکخواه۱*، علی سلیمانی۱
۱*دانشگاه آزاد اسلامی، واحد خوراسگان (اصفهان)، گروه زراعت و اصلاح نباتات، اصفهان، ایران.*
چکیده
به منظور بررسی اثرات برخی از تیمارهای پیش رویشی بر صفات اولیه و صفات جوانه زنی دو توده زیره سیاه آزمایشی به صورت اسپلیت فاکتوریل در قالب طرح پایه کاملاً تصادفی در ۴ تکرار در آزمایشگاه بذر، دانشکده کشاورزی دانشگاه آزاد اسلامی واحد خوراسگان در سال ۱۳۹۰ انجام گردید. سرمادهی تأثیر معنی داری بر طول ساقه چه، طول ریشه چه، طول گیاهچه، درصد جوانه زنی، متوسط زمان لازم برای جوانه زنی، سرعت جوانه زنی و شاخص بنیه بذر داشت. رقم تأثیر معنی داری بر طول ساقه چه، طول ریشه چه، طول گیاهچه، درصد جوانه زنی، سرعت جوانه زنی و شاخص بنیه بذر داشت. تمامی صفات آزمایشی به طور معنی داری تحت تأثیر تیمار هورمونی قرار گرفتند. بیشترین طول ساقه چه، ریشه چه، طول گیاهچه، درصد جوانه زنی، سرعت جوانه زنی و شاخص بنیه بذر در تیمار ۴۵ روز سرمادهی حاصل شد. همچنین رقم اصفهان بالاترین طول ساقه چه و ریشه چه، طول گیاهچه، درصد جوانه زنی، سرعت جوانه زنی و شاخص بنیه بذر را به خود اختصاص داد. با توجه به نتایج بدست آمده، استفاده از ۴۵ روز پیش سرمادهی مرطوب همراه با استفاده از تیمارهای جیبرلین+کیتین و بنزیل آدنین+ کیتین در رقم اصفهان جهت شکست خواب بذر زیره سیاه مناسب می باشد.
واژگان کلیدی: خواب بذر، رشد گیاهچه، زیره سیاه.
مقدمه
بهادری و جوانبخت (۱۳۸۵) گزارش دادند که پیش تیمارهای توأم جیبرلین و کینتین باعث رفع خفتگی و القای جوانه زنی در بذرهای زیره سیاه شده و صفات درصد جوانه زنی و شاخص بنیه بذر را افزایش داد. در این آزمایش اثرات تیمار سرمادهی مرطوب و تعدادی از ترکیبات شیمیایی بر جوانه زنی و صفات اولیه رویشی دو توده زیره سیاه بررسی می گردد.
مواد و روش ها
این تحقیق به صورت اسپلیت فاکتوریل در قالب طرح پایه کاملاً تصادفی در ۴ تکرار در آزمایشگاه بذر، دانشکده کشاورزی دانشگاه آزاد اسلامی واحد خوراسگان در سال ۱۳۹۰ انجام گردید. بذرها تحت تیمار سرمادهی مرطوب به مدت ۱۵، ۳۰ و ۴۵ روز قرار می گیرند، به این صورت که ابتدا بذرها را به مدت ۴ ساعت در آب قرار داده و سپس بذرهای مرطوب را داخل کیسه های نخی استریل شده و مرطوب به طور جداگانه قرار می دهند و در محیطی ایزوله و تاریک در دمای ۴ درجه سانتی گراد در یخچال نگهداری می شوند و بذرها پس از گذراندن این دورهای سرمایی، ۱۰ تیمار پیش جوانه زنی روی آن اعمال می شود. تیمارهای هورمونی عبارت بودند از جیبرلیک اسید با غلظت (۱۰۰ میلی گرم در لیتر)، بنزیل آدنین با غلظت (۵-۱۰ مولار)، کیتین با غلظت(۵-۱۰ مولار)، ترکیب جیبرلیک با بنزیل آدنین با همان غلظت، جیبرلیک با کیتین با همان غلظت، بنزیل آدنین با کیتین با همان غلظت، جیبرلیک با بنزیل آدنین با کیتین با همان غلظت، اسید سولفوریک غلیظ ۹۰ درصد به مدت ۱۵ ثانیه، نیترات پتاسیم ۴/۰ درصد و آب مقطر به عنوان شاهد. درصد جوانه زنی از حاصلضرب تعداد بذور جوانه زده در ۱۰۰ بدست می آید. سرعت جوانه زنی نیز با استفاده از فرمول مایگور حاصل می گردد. در این آزمایش یکنواختی جوانه زنی، متوسط زمان لازم برای جوانه زنی (MTG) و شاخص بنیه بذر محاسبه گردید. کلیه محاسبات آماری با نرم افزار SAS و مقایسه میانگین با آزمون دانکن در سطح احتمال ۵ درصد انجام می شود.
نتایج و بحث
بیشترین طول ساقه چه و طول ریشه چه در تیمار ۴۵ روز سرمادهی حاصل شد. همچنین بیشترین طول گیاهچه و درصد جوانه زنی به ترتیب به میزان ۹۹۴/۲ میلی متر و ۷۱ درصد در تیمار ۴۵ روز سرمادهی حاصل شد که اختلاف معنی داری با سایر تیمارهای آزمایشی داشت. کمترین مدت زمان لازم برای جوانه زنی و بیشترین سرعت جوانه زنی در تیمار ۴۵ روز سرمادهی مرطوب حاصل شد که در هر دو صفت آزمایشی، اختلاف معنی داری میان این تیمار و سایر تیمارهای آزمایشی مشاهده شد. کلیه اختلاف های آزمایشی در رابطه با یکنواختی جوانه زنی بین ارقام آزمایشی معنی دار نبود. بالاترین و کمترین شاخص بنیه بذر به ترتیب در تیمارهای ۴۵ و ۰ روز سرمادهی بدست آمدند. رقم اصفهان بالاترین طول ساقه چه، طول ریشه چه، طول گیاهچه، درصد جوانه زنی را به خود اختصاص داد که با رقم مشهد اختلاف معنی داری داشت. بالاترین سرعت جوانه زنی و شاخص بنیه بذر نیز در رقم اصفهان حاصل شد که با رقم مشهد اختلاف معنی داری داشت. بیشترین طول ساقه چه و ریشه چه به ترتیب در تیمار جیبرلین + کیتین و بنزیل آدنین بدست آمد. بالاترین طول گیاهچه نیز به میزان ۵۸۵/۲ میلی متر در تیمار جیبرلین + کیتین حاصل گشت. بالاترین درصد جوانه زنی به میزان ۴۲/۶۷ درصد در تیمار بنزیل آدنین+ کیتین بدست آمد که با همگی تیمارها به غیر از بنزیل آدنین اختلاف معنی داری داشت. بیشترین متوسط زمان لازم برای جوانه زنی و سرعت جوانه زنی به ترتیب در تیمارهای جیبرلین+بنزیل آدنین و بنزیل آدنین+کیتین حاصل شد. تیمار جیبرلین+کیتین بالاترین یکنواختی جوانه زنی را به خود اختصاص داد که با سایر تیمارهای آزمایشی اختلاف معنی داری داشت. همچنین تیمار جیبرلین+بنزیل آدنین+کیتین بالاترین شاخص بنیه بذر را به خود اختصاص داد (جدول ۱).
جدول ۱- مقایسه میانگین صفات آزمایشی.
منابع تغییر |
طول ساقه چه (میلی متر) |
طول ریشه چه (میلی متر) |
طول گیاهچه (میلی متر) |
درصد جوانه زنی |
متوسط زمان لازم برای جوانه زنی |
سرعت جوانه زنی |
یکنواختی جوانه زنی |
شاخص بنیه بذر |
سرمادهی (روز) |
|
|
|
|
|
|
|
|
۰ |
a7563/0 |
bc6809/0 |
c434/1 |
d13/14 |
a19/11 |
d3727/0 |
a2174/0 |
d3298/0 |
۱۵ |
c000/1 |
c5635/0 |
c564/1 |
c19/36 |
a00/11 |
c478/1 |
a1184/0 |
c6339/0 |
۳۰ |
b350/1 |
ab7725/0 |
b122/2 |
b84/54 |
b808/7 |
b367/3 |
a1446/0 |
b240/1 |
۴۵ |
a136/2 |
a8595/0 |
a994/2 |
a00/71 |
c628/5 |
a956/5 |
a1370/0 |
a255/2 |
رقم |
|
|
|
|
|
|
|
|
اصفهان |
a556/1 |
a88/82 |
a384/2 |
a36/55 |
a802/8 |
a441/3 |
a1366/0 |
a579/1 |
مشهد |
b064/1 |
b94/60 |
b673/1 |
b72/32 |
a009/9 |
b146/2 |
a1721/0 |
b6491/0 |
تیمار هورمونی |
|
|
|
|
|
|
|
|
جیبرلین |
bc363/1 |
abc8222/0 |
b184/2 |
d91/38 |
a45/10 |
d43/2 |
b1481/0 |
c066/1 |
بنزیل آدنین |
abc430/1 |
bcd7122/1 |
bc142/2 |
a22/64 |
a87/9 |
a83/3 |
b1056/0 |
ab377/1 |
کیتین |
ab527/1 |
ab8678/0 |
ab394/2 |
c33/46 |
a58/9 |
b25/3 |
b1513/0 |
ab360/1 |
جیبرلین+بنزیل آدنین |
ab352/1 |
cd6925/0 |
bc045/2 |
b36/53 |
a70/10 |
bc00/3 |
b1484/0 |
bc255/1 |
جیبرلین+کیتین |
a671/1 |
a9144/0 |
a585/2 |
cd33/41 |
a06/10 |
cd67/2 |
a4122/0 |
ab496/1 |
بنزیل آدنین+کیتین |
abc430/1 |
be7359/0 |
bc165/2 |
a42/67 |
a84/9 |
a10/4 |
b1025/0 |
ab470/1 |
جیبرلین+بنزیل آدنین+ کیتین |
abc543/1 |
abc8041/0 |
ab347/2 |
b00/55 |
a37/10 |
b182/3 |
b1103/0 |
a536/1 |
نیترات پتاسیم (۲/۰) |
d7247/0 |
e5197/0 |
d243/1 |
e45/24 |
b403/6 |
e844/1 |
b1159/0 |
de4772/0 |
سولفات سدیم |
c247/1 |
de5584/0 |
c805/1 |
e69/24 |
b276/6 |
e613/1 |
b1253/0 |
d6953/0 |
آب مقطر |
d8113/0 |
de5638/0 |
d375/1 |
e69/24 |
b494/5 |
e978/1 |
b1238/0 |
e4087/0 |
میانگینهای هر ستون که دارای حرف مشترک هستند، با هم اختلاف معنیدار ندارند.
نتیجه گیری کلی
با توجه به نتایج بدست آمده، استفاده از ۴۵ روز پیش سرمادهی مرطوب همراه با استفاده از تیمارهای جیبرلین+کیتین و بنزیل آدنین+ کیتین جهت شکستن خواب بذر زیره سیاه مناسب بوده و رقم اصفهان، رقمی مناسب از نظر داشتن کمترین خواب بذر می باشد.
منابع
۱- بهادری ف. جوانبخت آ. ۱۳۸۵٫ بررسی اثر تیمارهای پیش رویشی بر جوانه زنی بذر و رشد گیاهچه های زیره سیاه (persicum Bunium) در سمنان. فصلنامه علمی-پژوهشی تحقیقات ژنتیک و اصلاح گیاهان مرتعی و جنگلی ایران. ۱۴(۳): ۱۶۹-۱۶۳٫
برای دریافت اصل مقاله اینجا کلیک کنید.
https://medplant.ir/?p=2969