×

منوی بالا

منوی اصلی

دسترسی سریع

اخبار سایت

آخرین اخبار

امروز : پنج شنبه, ۹ فروردین , ۱۴۰۳  .::.  اخبار منتشر شده : 0 خبر

نام علمی: Mentha piperita

نام انگلیسی: Peppermint

 

تاریخچه

نعناع از جمله گیاهان دارویی است که به واسطه اثرات دارویی و استفاده غذایی از دیرباز مورد توجه محققان بوده و از دو هزار سال قبل تاکنون به عنوان ادویه و دارو استفاده می شود. اما استفادۀ انسان از نعناع فلفلی به ۲۵۰ سال قبل باز می گردد. از برگ ها، پیکر رویشی و اسانس این گیاه در اکثر فارماکوپه های معتبر به عنوان دارو یاد شده است. مواد موثرۀ نعناع فلفلی در صنایع غذایی، بهداشتی و آرایشی، شیرینی سازی، نوشابه سازی و صنایع ادویه ای مورد استفاده قرار می گیرد (امیدبیگی، ۱۳۸۴). امروزه در کشورهای مختلف جهان متجاوز از یک میلیون کیلوگرم اسانس در سال از این گیاه تهیه می شود و این خود درجه اهمیت و توسعه کشت آن را در نقاط مختلف کره زمین نشان می دهد (بقالیان و نقدی بادی، ۱۳۷۹).

خاستگاه و پراکنش

در مورد منشأ نعناع فلفلی اختلاف نظرهایی وجود دارد. عده ای از گیاهشناسان آسیا را منشأ نعناع می-دانند. در حالی که برخی دیگر منشأ آن را انگلیس دانسته و معتقدند که این گیاه در قرن هفدهم در انگلیس بوجود آمده است. نعناع در نواحی معتدل اروپا، آسیا، شمال آمریکا و استرالیا در سطوح وسیعی می¬روید. مهمترین کشور تولید کننده این گیاه، آمریکا است. از کشورهای دیگر تولید کنندۀ نعناع فلفلی می¬توان روسیه، بلغارستان، فرانسه و مجارستان را نام برد. همچنین اخیراً در کشور ایران توجه ویژه ای به تولید این گیاه می شود (امید بیگی، ۱۳۸۴).

 

رده بندی و گیاهشناسی

خانواده نعناعیان، گیاهانی عموماَ علفی هستند و به¬ندرت دارای نمونه¬های رونده یا بوته¬ای می¬باشند. دارای ساقه چهار گوش، معطر با برگ¬های متقابل، گل¬های پنج پر و نامنظم که خامه از قاعده تخمدان منشأ می¬گیرد. وجود خطوط برجسته روی کاسه گل و ظاهر جام گل، کمک مؤثری در تشخیص این گیاهان می¬نماید. گل در این خانواده دارای پنج عدد کاسبرگ پیوسته، دو یا چهار عدد پرچم و تخمدان میانی دو برچه¬ای است. جام گل دراغلب گیاهان این خانواده دو لپی بوده و گلبرگ¬ها دارای دو زبانه است. نعناع گیاهی از شاخه اسپرماتوفیتها، رده دولپه ای ها زیر رده ماگنولیده ، راسته لامیالها، خانواده نعناعیان، جنس نعناع و گونه Piperita می باشد. نام علمی این گیاه، Mentha piperita L. است (امید بیگی، ۱۳۸۴ و ۱۳۸۸).

در جنس نعناع تاکنون ۵۰ گونه شناسایی شده اند که از بین این گونه ها تعداد کمی ارزش دارویی دارند و توسط انسان استفاده می شوند. نعناع گیاهی است دورگ که به صورت خود به خودی در طبیعت بوجود آمده است. برخی از محققان معتقدند که نعناع فلفلی از تلفیق گونه های آکواتیکا (Mentha aquatic) و اسپیکاتا(Mentha spicata) به وجود آمده است (امیدبیگی، ۱۳۸۴).

نعناع، گیاهی علفی و چندساله می باشد که اندام های هوایی آن در زمستان تحت تأثیر سرما خشک می شود ولی اندام¬های زیرزمینی (استولون ها و ریزوم ها)، زنده بوده و فعالیت خود را بعد از سپری شدن سرما شروع می کنند. ضخامت ریشۀ این گیاه ۳ تا ۴ میلی متر می باشد. ماده ی تکثیر این گیاه ریزوم های آن است که به رنگ سفید، نازک و به طول ۵ تا ۲۰ سانتی متر می باشد. ریشۀ نعناع فلفلی چندان عمیق نمی باشد و به صورت پراکنده در سطح خاک قرار دارد. این گیاه دارای ساقه های چهارگوش می باشد که به علت وجود آنتوسیانین ها در آن، به رنگ بنفش هستند. طول ساقه براساس شرایط اقلیمی محل رویش گیاه متفاوت می باشد و بین ۳۰ تا ۱۰۰ سانتی متر است (امیدبیگی، ۱۳۸۴).

برگ ها بیضی شکل، پهن و بلند، به طول ۳ تا ۹ و به عرض ۱ تا ۳ سانتی متر که در کناره ها دندانه دار و به رنگ سبز تیره در بعضی قسمت ها بنفش رنگ مشاهده می شود. حفره های محتوی اسانس در هر دو طرف برگ وجود دارند و اسانس در این حفره های زیر کوتیکول ساخته شده و ذخیره می شوند. گل¬های نعناع فلفلی، بنفش رنگ و به صورت خوشه های مجتمع می باشد. عمر گل¬ها بسیار کوتاه بوده و سریعاً بعد از تشکیل از گیاه جدا می شوند. میوه کپسولی، کوچک و به رنگ قرمز تیره است. بذر این گیاه فاقد قوه رویشی است. به واسطه وجود اسانس در پیکر رویشی، از بویی مطبوع و مزه ای خنک و تند برخوردار است. اسانس در ابتدای رویش گیاهان، در پیکر رویشی ساخته و ذخیره می گردد. با رشد گیاه، سرعت سنتز اسانس افزایش می یابد. برگ¬ها ۲ تا ۷/۲ درصد و گل¬ها ۴ تا ۶ درصد اسانس دارند و ساقه ها معمولاً فاقد اسانس می باشند (امیدبیگی، ۱۳۸۴ (Clark and Cameron, 2002;.

 

چرخه حیاتی

روش عمدۀ تکثیر نعناع فلفلی به وسیله تقسیم ریزوم می باشد. دوره رویشی نعناع از بدو رویش تا مرحله گلدهی ۸۰ تا ۱۰۰ روز به طول می انجامد. ابتدا رویش گیاهان به کندی صورت می گیرد، در حالی که پس از ۲ تا ۳ هفته رشد آن¬ها سرعت می یابد (امیدبیگی، ۱۳۸۴).

اندام های زیرزمینی گیاه سطحی اند و انشعاب¬های حاصل از آن به اطراف پراکنده می شوند. گل¬ها اوایل تابستان (تیر) به وجود می¬آیند. پس از اولین برداشت، چنانچه شرایط اقلیمی مناسب باشد، گیاهان دوباره به گل خواهند رفت. نعناع فلفلی را می توان در اکثر نقاط کشت نمود، اما مناطق خیلی سرد برای کشت این گیاه مناسب نیست (امیدبیگی، ۱۳۸۴).

نعناع در طول رویش و تولید مواد موثره، به مقدار زیادی مواد و عناصر غذایی نیاز دارد. تحقیقات نشان می دهد که مقادیر مناسب ازت، به میزان قابل توجهی باعث افزایش اسانس آن می شود(Hornok, 1974) .

ترکیبات شیمیائی و مواد مؤثره گیاه نعناع فلفلی

مادۀ مؤثره نعناع فلفلی از نوع اسانس است. اسانسها اغلب از دو گروه ترکیب شیمیایی عمده تشکیل شده¬اند که عبارتند از: ترپن ها و فنیل پروپن ها. از بین این دو گروه، ترپنها فراوانتر و رایجتر هستند، ولی در صورت حضور فنیل پروپن ها، باید آنها را عامل اصلی طعم و عطر دانست (بقالیان و نقدی بادی، ۱۳۷۹).

نعناعیان تولید کننده ترپن¬ها و انواع ترکیبات دیگری هستند که این ترکیبات را عمدتاً در غدد و کرکهای اپیدرمی برگها، ساقه و اندامهای زایشی خود ذخیره می کنند (بقالیان و نقدی بادی، ۱۳۷۹).

به طور متوسط مقدار اسانس در اندام¬های هوایی گیاه نعناع فلفلی، ۱ تا ۵/۱ درصد گزارش شده است. ترکیبات تشکیل دهنده اسانس به بیش از ۲۰ نوع می رسد که مهمترین آنها منتول (۴۰ تا ۶۰ درصد) می-باشد. بیشترین مقدار منتول در برگ های جوان گیاه وجود دارد. اسانس گلها مقدار کمی منتول دارد و مهمترین ترکیب آن را منتوفوران (۱۰ تا ۲۰ درصد) تشکیل می دهد.

از مواد دیگر اسانس نعناع، می توان از منتون ، پیپریتون ، پولگون ، پینن ، سابینن ، سینئول و متیل استات را نام برد (امیدبیگی، ۱۳۸۴).

 

موارد استفاده گیاه نعناع فلفلی

کاربردهای دارویی متعددی برای نعناع فلفلی گزارش شده است (امید بیگی، ۱۳۸۴). این گیاه از جمله گیاهان دارویی ارزشمندی است که طبق تحقیقات اخیر اثرات مصرف آن در پیشگیری و معالجه سندرم روده تحریک پذیر به اثبات رسیده است. گیاه مذکور دارای اثرات ضد التهاب، ضد درد، ضد نفخ، قاعده آور، تب بر و ضدعفونی کننده نیز می باشد. همچنین اسانس گیاه دارای اثرات ضد باکتریایی و میکروبی است (ایزدی و همکاران، ۱۳۸۸).

نعناع فلفلی در درمان بیماری های التهابی روده، نارسایی های کیسه صفراوی و مشکلات کبدی نیز استفاده می شود(Fleming, 2004) . عمده ترین ترکیب تشکیل دهنده اسانس نعناع فلفلی منتول است و منتول در تهیه انواع شیرینی، صنایع غذایی، لوازم آرایشی، عطرسازی، تولید خمیر دندان ها، دهان شویه ها و فرآورده های دارویی مورد استفاده قرار می گیرد (Keville, 2000). همچنین منتول به عنوان یک ترکیب ضدعفونی کننده قوی می باشد(Awang, 1998) .

با توجه به ۱) اهمیت بسیار زیاد گیاه نعناع فلفلی در تولید دارو و نیز در صنایع غذایی، آرایشی و بهداشتی، ۲) امکان کشت این گیاه در اکثر شرایط اقلیمی ایران ۳) به منظور افزایش درآمد زارعان ۴) استفاده بهینه از پتانسیل¬های آب و خاک، برای رسیدن به تولید منطقی و مناسب این گیاه، تحقیق حاضر با هدف بررسی تاثیر نوع و میزان کودهای نیتروژنی بر میزان رشد و عملکرد و تولید اسانس نعناع فلفلی اجرا گردید.

  • دیدگاه های ارسال شده توسط شما، پس از تایید توسط تیم مدیریت در وب منتشر خواهد شد.
  • پیام هایی که حاوی تهمت یا افترا باشد منتشر نخواهد شد.
  • پیام هایی که به غیر از زبان فارسی یا غیر مرتبط باشد منتشر نخواهد شد.