لزوم توجه به منابع طبیعی و گیاهان دارویی جهت سلامتی و تداوم نسل بشر

دکتر ابولقاسم متین (پژوهشگر و استاد دانشگاه)

.

به نقل از مستند ویژه سومین جشنواره گیاهان دارویی، فرآورده های طبیعی و طب سنتی ایران – ۱۵ تا ۱۸ شهریورماه ۱۳۹۵ (به کوشش تیم پژوهشی شبکه خبری آموزشی گیاهان دارویی)

(توجه: متن کامل این مقاله در فایل مستند موجود می باشد. با کلیک نمودن بر روی گزینه بالا می توانید آن را دانلود نمایید.)

.

برگزاری سومین جشنواره و نمایشگاه ملی گیاهان دارویی، فرآورده های طبیعی و طب سنتی ایران را به همه علاقه‌مندان تبریک می‌گویم و از برگزارکنندگان آن صمیمانه تشکر می‌کنم. در کشور عزیز ما با تصویب سند ملی گیاهان دارویی و طب سنتی که با کوشش و ابتکار عمل معاونت علمی و فناوری ریاست جمهوری انجام شد، اکنون شاهد توسعه روز به روز تولید، فرآوری و تجارت این میراث ملی به‌جامانده از نیاکان خود می‌باشیم. استقبال چشمگیر غرفه‌داران و عرضه فرآورده ها، خود گواه بر این مدعاست.

در سطح جهان ۷۲۰۰۰ گونه گیاهان دارویی در درمان بیماری‌های گوناگون مصرف و نقش انکارناپذیری را دارند. ۹۰ درصد این گیاهان دارویی از رویشگاه‌های طبیعی برداشت می‌شوند. متأسفانه بیش از ۱۵۰۰۰ گونه گیاهان دارویی در حال حاضر در معرض انقراض می‌باشند. از اواسط قرن بیستم تاکنون بسیاری از گونه‌های خوراکی و دارویی از سفره غذایی انسان‌ها حذف شده و آثاری از آنها در طبیعت باقی نمانده است. برای نمونه روزگاری در قاره آمریکا، مردم بیش از ۴۰ هزار گونه سیب‌زمینی کشت و مصرف می‌کردند. همچنین بیش از ۱۰۰ هزار نوع برنج در قاره آسیا خوراک روزانه مردم را تأمین می‌کرد و امروز با گذشت زمان از دسترس مردم خارج شده‌اند.

۷۰۰ میلیون سال از عمر جامعه گیاهی بر روی کره زمین می‌گذرد، بدون حضور گیاهان نه خوراکی و نه اکسیژنی برای تنفس و زیستن وجود دارد. در گذشته‌ای نه چندان دور بیش از ۴۵۰ نوع نژاد گاو انطباق یافته با تنوع آب و هوایی و شرایط اکوسیستم، به علت تولید هرچه بیشتر گوشت و لبنیات تکثیر و جز چند نوع گاو، بقیه نژادها از روی کره زمین برداشته و یا محو شده‌اند که امروزه به نام فاجعه اوایل قرن بیستم نامیده می‌شود.

در آمریکا سالانه ۳۰۰ هزار نفر با مصرف داروهای شیمیایی به کام مرگ فرو می‌روند که سومین عامل مرگ و میر در آمریکا است. سال ۱۹۹۲ میلادی در آلمان ۱۱ هزار تن داروی تولید شده وارد سطل زباله‌ها شد که بیش از ۲ میلیارد یورو ارزش داشته است.

اکنون ۲۷۰ نوع ماده مؤثره گیاهان دارویی غیر قابل جایگزین، بیش از ۹۵ درصد داروهای ضروری را تشکیل می‌دهند. جامعه جهانی باید درصدد حفاظت و تکثیر این گونه‌های ضمانت کننده تندرستی انسان‌ها باشد. متأسفانه بانک ژن‌های طبیعی اکوسیستم‌ها روز به روز فقیرتر می‌شوند و کشور ما هم در معرض همین فاجعه طبیعی قرار گرفته است.

چنانچه اقدامی جدی در این باره صورت نگیرد، بدون تردید نسل آینده با بحران‌هایی بیش از آنچه که ما گرفتاریم مواجه خواهند بود. تمام پیش‌بینی و بررسی‌های دانشمندان حکایت از آن دارد که در صد سال آینده قسمت عمده‌ای از اراضی کشاورزی جهان تبدیل به کویرها خواهد شد. تغییرات آب و هوایی، جابه‌جایی رژیم‌های بارانی و اغلب خارج از فصل همراه با سیلاب‌ها شتاب بیشتری خواهند گرفت. مرکز تحقیقات آب و هوایی آلمان، وضعیت جوی ایران و شمال آفریقا را از هم‌اکنون تا ۱۵ سال آینده تدریجاً بحرانی گزارش کرده است.

مدیریت نزولات جوی، تغییر کشت و زرع محصولات کشاورزی و غرس درختان کم نیاز به جای چمن کاری و گلکاری از هم اکنون در کلیه استان ها باید اجباری گردد. توجه جدی و اقدام به ایجاد کشت و صنعت فرامرزی اعم از مالکیت اراضی یا مشارکت در کالاهای استراتژیک کشور باید به مرحله اجرا درآمده و پیش‌بینی‌ها را باید جدی گرفت. هم اکنون چین در اروپا به‌ویژه فرانسه اقدام به خرید اراضی کشاورزی کرده و مدت‌هاست که جای پای خود را در آفریقا تثبیت کرده است. حدود ۱۰۰ هزار سال مداوم، بشریت از غله ارزان تغذیه می‌کرده است و امروزه ۷۰ درصد جمعیت بیش از هفت میلیاردی جهان از برنج تغذیه می‌کند. گندم در قرن ۱۶ میلادی وارد اروپا شده است. تا اوایل قرن بیستم انسان‌ها بر روی کره زمین از ۷۰۰۰ گونه گیاهی تغذیه می‌کردند ولی متأسفانه امروزه به ۳۰ گونه و در بعضی کشورها به ۱۵ گونه گیاهی خوردنی تقلیل یافته و در مقابل بیماری‌ها و مرگ و میر ناگهانی بیشتر شده، اگرچه به طور نسبی به طول عمر انسان‌ها اضافه گردیده است. با از بین رفتن گونه‌های مفید خوراکی و دارویی، بسیاری از حیوانات اهلی شده و حتی آبزیان از زنجیره غذایی و هرم حیاتی کره زمین محو و نابود شده اند.

متأسفانه کره زمین قدرت باروری خود را تدریجاً از دست داده و بخش عظیمی از آن تبدیل به شوره زارها و کویرها شده است. خاک زراعی آلوده و مملو از سموم و فلزات سنگین و کشنده گردیده است. با افزایش متوسط درجه حرارت جو کره زمین، از مقدار محصولات کشاورزی چه کمی و یا کیفی کاسته شده و می‌شود. ثابت شده تنها با افزایش یک درجه حرارت جو تا ۶ درصد از کل محصولات کاسته می‌شود. گیاهان اصلاح شده و مهندسی شده پرمحصول بدون کاربرد وسیع کودهای شیمیایی، آبیاری بی‌رویه و تکرار سم‌پاشی ها رشد متعادل و باصرفه نخواهند داشت.

در آمریکا ۷۷۰۰۰ ماده شیمیایی تولید می‌شود که هر سال ۱۰۰۰ ماده جدید معرفی و وارد چرخه غذایی می‌گردد. صنایع غذایی به تنهایی بیش از ۳۰۰۰ مواد اضافی در خوراکی‌ها به کار می‌برند که مصرف طولانی مدت آنها آسیب فراوان به تندرستی آدم‌ها می‌رساند. هنگام تغییر، تبدیل و زیباسازی مواد اولیه به خوراکی‌ها بیش از ۱۰ هزار ماده شیمیایی به عنوان حلال، نرم کننده، مواد کنسروی، تغییر ذائقه و غیره به کار می‌برند. باقیمانده این مواد، خاک و آب را آلوده کرده است.

… (متن کامل این مقاله در مستند ویژه سومین جشنواره و نمایشگاه گیاهان دارویی، فرآورده های طبیعی و طب سنتی ایران منتشر شده است که فایل کامل آن را می توانید از اینجا دانلود نمایید).