به گزارش شبکه خبری آموزشی گیاهان دارویی به نقل از ایرنا، مصرف گیاهان دارویی در ایران سابقه ای بیش از پنج هزار سال دارد که توجه دانشمندان بزرگ ایران همچون ابوریحان بیرونی، ابوعلی سینا و زکریای رازی، گواهی بر پیشینه طولانی مصرف گونه های گیاهان دارویی است، ایران بدلیل شرایط مساعد اقلیمی بیش از هشت هزار گونه گیاهی تولید می کند که بخشی از آن به مصرف داخلی و بخشی از آن صادر می شود.
به گفته یک پژوهشگر گیاهان دارویی، در استان خراسان جنوبی بیش از یکهزار و ۳۰۰ نوع گیاه خودرو وجود دارد که ۸۰ گونه آن بومی کمیاب و مزیت دار ست.
در خراسان جنوبی استفاده از گیاهان دارویی در طب سنتی رواج داشته و با فرهنگ مردم عجین بوده و تهیه عرقیات از گیاهان دارویی مرسوم است و تنوع زیاد گونه های گیاهی ناشی از شرایط مناسب اقلیمی منطقه است و خانواده های زیادی از جمع آوری و فروش آن می توانند درآمدی داشته باشند.
اغلب مواد مؤثر داروهایی که در حال حاضر برای بیماران تجویز می شود از گیاهان دارویی استخراج می شود، از طرفی بدلیل اینکه عوارض جانبی این قبیل داروها کمتر مورد توجه قرار می گیرد.
خراسان جنوبی یکی از قطب های تولید گیاهان دارویی کشور است که محصولات آن به دلیل شرایط جوی و کویری از کیفیت ممتازتری نسبت به دیگر مناطق برخوردار است.
گیاهان دارویی با مزیت های بسیار عالی در صورت توجه می تواند در رونق اقتصادی منطقه مفید واقع شود و همه ساله با آغاز فصل بهار به خصوص در ماه اردیبهشت و خرداد، شاهد حضور گیاهان دارویی در بازارهای محلی خراسان جنوبی هستیم که از جمله آن می توان به آویشن ، مستار و کاکوتی، گل بومادران و سایر گیاهان دارویی اشاره کرد.
یک محقق و پژوهشگر گیاهان دارویی در خراسان جنوبی گفت: بیش از یکهزار و ۳۰۰ گیاه خودرو در این استان وجود دارد که ۶۰ درصد آنها پتانسیل تولید داروی گیاهی را دارند اما متاسفانه از این پتانسیل هیچ بهره برداری نمی شود.
محسن پویان، نبود هماهنگی در مدیریت گیاهان دارویی را یکی از مشکلات موجود در استان ذکر کرد و افزود: طی ۳۵ سال کار پژوهشی که در ارتباط با گیاهان دارویی انجام دادم لیستی از گیاهان دارویی این استان را بدست آوردم اما به دلیل اینکه مسئولان هیچ ارزشی برای کارهای پژوهشی قائل نیستند حاضر به انتشار آن نیستم.
وی که مولف ۳۶ جلد کتاب در زمینه گیاهان دارویی است گفت: امروز به علت نبود هماهنگی مدیریت گیاهان دارویی در استان بطور مثال گیاه اجغون که از محصولات استراتژیک استان است بازار آن توسط استانی دیگر تامین می شود
وی از شناسایی ۸۰ گونه گیاه مزیت دار و کمیاب در خراسان جنوبی خبر داد و افزود: گیاه مزیت دار استان گیاهی است که فقط در این منطقه وجود دارد و یا جزء گیاهای کمیاب در ایران است لذا نیاز است که در مورد این گیاهان کارهای تحقیقاتی انجام شود.
این پروهشگر گیاهان دارویی، با بیان اینکه پایان نامه ها دانشجویان ارشد و دکترای گیاهان دارویی در دانشگاه های استان به هرز می رود گفت: این پایان نامه ها باید به سمت گیاهان دارویی مزیت دار استان سوق داده شود.
* خراسان جنوبی جزو پنج استان برتر کشور در فرایند گیاهان دارویی است
پویان یادآور شد: خراسان جنوبی جزو پنج استان برتر کشور در فرآیند گیاهان دارویی است اما هیچ سرمایه گذاری در زمینه مطالعات گیاهان دارویی نشده که این یک ضعف محسوب می شود.
وی با اشاره به وجود شش مرکز تحقیقاتی گیاهان دارویی در استان گفت: نتیجه تعدد این مرکز جز تقسیم شدن بودجه ثمری دیگری ندارد.
وی ادامه داد: با اینکه خراسان جنوبی در رده استانهای تراز اول ایران در بحث گیاهات دارویی است اما در بخش تجارت آن هیچ کاری در استان انجام نشده است.
وی گفت: گیاهان دارویی در این استان هنوز به شکل ۲۰۰ سال قبل توسط افرادی از روستاها جمع آوری می شود و کم کم به بازار تزریق می شود که نه چیزی عاید جمع آوری کننده و نه چیزی عاید اقتصاد استان می شود.
محقق و پژوهشگر گیاهان دارویی افزود: در ایران از صنعت گیاهان دارویی آنطور که شاید و باید استفاده نمی شود این درحالی است که تجارت گیاهان دارویی در سال ۲۰۵۰ به پنج تریلیون دلار خواهد رسید که در این میان سهم ایران به عنوان کشوری که در گیاهان دارویی قدمت آن بسیار زیاد است، چقدر خواهد بود.
پویان گفت: صادرات کشور هند از یک نوع گیاه دارویی به اروپا که ما آنرا به عنوان هل سبز می شناسیم طی شش ماه به میزان ۴۰۰ میلیون دلار بوده اما در ایران صادرات گیاهان دارویی به صورت رسمی اندک است.
وی افزود: تا زمانی که مطالعات گیاهان دارویی فقط در قالب کتاب ارائه شود هیچ سود اقتصادی از آنها بدست نمی آیند و تنها عملیاتی شدن این مطالعات می تواند سودآور و مفید واقع شود.
* توجه به صنعت گیاهان دارویی یکی از راههای تکیه به اقتصادی غیر وابسته به نفت است
وی یادآور شد: کارخانجات فرآوری گیاهان دارویی در استان یکی پس از دیگری در حال تعطیلی است که مهمترین علت آن کند بودن فرایند حمایتی مدیریتی و مالی از گیاهان دارویی است.
وی با اشاره به اینکه این استان با دارا بودن بیش از یکهزار و ۳۰۰ گونه گیاهی، پتانسیل تاسیس کارخانه داروسازی گیاهی را دارد افزود: توجه به صنعت گیاهان دارویی یکی از راههای تکیه به اقتصادی غیر وابسته به نفت است.
پویان با اشاره به اینکه راه اندازی شهرک گیاهان دارویی در خراسان جنوبی بهترین راهکار برای استفاده از ظرفیت گیاهان دارویی است گفت: این شهرک می تواند با حمایت مراکز دولتی راه اندازی و در زمینه فرآیندهای تولید، عرضه و صادرات گیاهان دارویی فعالیت کند و گلخانه های تولید در آن ایجاد شود.
وی اضافه کرد: در این شهرک باید بسته بندی های قابل قبولی بین المللی از گیاهان دارویی برای صادرات به سایر کشورهای دنیا پیش بینی و راه اندازی شود و در مجموع از مرحله تولید تا صادرات را در بر گیرد.
وی با اشاره به اینکه طرح احداث این شهرک آماده است اما نیاز به حمایت مسئولان دارد گفت: امروز بازارهای عربی طالب محصولات گیاهان دارویی هستند اما باید عرضه و صادرات آن به روش بین المللی باشد.
* گیاهان دارویی یکی از پایه های پیشرفت خراسان جنوبی است که نیازمند توجه و حمایت است
رئیس پارک علم و فن آوری خراسان جنوبی هم در این باره گفت: گیاهان دارویی یکی از پایه های پیشرفت این استان که نیازمند حمایت و توجه ویژه است.
محمد رضا دوستی با بیان اینکه متاسفانه اقداماتی که تاکنون در استان انجام شده در زمینه گیاهان دارویی محدود است و تنها مربوط به تهیه عرقیات این گیاهان است افزود: این درحالی است که بسیاری از گونه های مفید گیاهان دارویی می توانند شرایط اقتصادی خوبی را برای استان فراهم کنند.
وی با اشاره به اینکه صنعت ما در حوزه گیاهان دارویی به هیچ وجه توسعه نیافته گفت: تنها راه توسعه اقتصادی و ثروت آفرینی از طریق گیاهان دارویی توجه به شرکت های دانش بنیانی است که در حوزه گیاهان دارویی فعالیت می کنند.
* باید به سمت تولید داروهای گیاهی از گیاهان دارویی برویم
وی با تاکید بر اینکه گیاهان دارویی نیازمند دانش فنی و تخصصی است تا بتوانیم این گیاه را از حالت صرف تبدیل به گیاه قابل عرضه با بازار تبدیل کنیم افزود: گیاهان دارویی از حال خام آن تا تبدیل شدن به گیاهان دارویی قابل عرضه به بازار است اما ارزش افزوده آن زمانی اتفاق می افتد که حداکثر تغییراتی را در گیاهان دارویی بدهیم که به داروی گیاهی نزدیک شویم.
رئیس پارک علم و فناوری خراسان جنوبی گفت: در حال حاضر تهیه اسانس های مختلف از گیاهان دارویی استان صورت می گیرد اما این کافی نیست لذا باید به سمتی برویم که داروهای گیاهی را از گیاهان دارویی داشته باشیم که در این زمینه اقداماتی توسط دانشگاه ها و پارک علم و فن آوری در حال انجام است.
وی اظهار امیدواری کرد با همت مردم بزودی باید به سمتی برویم که فن آوری های توسعه یافته ای در زمینه گیاهان دارویی و داروهای گیاهی داشته باشیم و بتوانیم صنایع مرتبط با آن را در استان خود مستقر کنیم.
دوستی با تاکید بر اینکه بیشتر از حمایت نیاز به فرهنگ فن آوری در زمینه گیاهان دارویی داریم گفت: حمایت مالی برای توسعه صنعت و اقتصاد امری لازم است اما کافی نیست لذا صنعتی رشد می کند که بتواند در ابتدای کار با کمکی محدود روی پای خودش بایستد و سریعا به سود دهی برسد.
وی با بیان اینکه بین تحقیق دانشگاهی و فن آوری تفاوت است اظهار کرد: تاکنون کار دانشگاهها تحقیقات بنیادی بوده که این امر باید به سمت تحقیقات کاربردی سوق داده شود که تحقق این مهم نیاز به حمایت دولت و دستگاههای اجرایی دارد.
*برای کاربردی شدن تحقیقات وجود مجموعه ای که کارهای تحقیقاتی پژوهشگران را خریداری و حمایت کند امری ضروری است
رئیس پارک علم و فن آوری خراسان جنوبی افزود: باید مجموعه ای در استان وجود داشته باشد تا تحقیقات را خریداری و حمایت کنند تا آنها به مرحله تولید برسند و این کار نیز می تواند مستقیم توسط دستگاهها یا بخش خصوصی انجام شود.
وی نبود صنعت گیاهان دارویی در استان را یکی از کمبود ها ذکر کرد و گفت: از آنجایی که این صنعت در استان وجود ندارد نیاز به دانشگاهها برای انجام تحقیقات کاربردی آن ارائه نمی شود و از طرفی دانشگاه ها نیز با بودجه اندک خود نمی توانند این کار را انجام دهند.
دوستی یادآور شد: مردم و مسئولان باید برای استقرار صنایع گیاهان دارویی در استان تلاش کنند تا بعد از آن پژوهش های کاربردی در این زمینه شکل گیرد.
* اصول طب سنتی بر پیشگیری از بیماری هاست
یک پزشک و محقق طب اسلامی هم بر فرهنگ سازی برای توجه مردم به گیاهان دارویی تاکید کرد و گفت: داروهای گیاهی مواد طبیعی هستند که با بدن انسان سازگاری دارد و اگر صحیح استفاده شوند می توانند کابردی، مفید و موثر باشد ولی اگر همین داورهای گیاهی نابجا و با مقدار زیاد استفاده شود و یا در شرایط استاندارد نگهداری نشوند می تواند مشکل ساز باشد.
دکتر مریم نواب زاده افزود: انتخاب درست گیاه دارویی می تواند برای درمان انواع بیماری ها انسان مفید و موثر باشد.
وی با اشاره به اینکه اصول طب سنتی بر پیشگیری از بیماری هاست گفت: اگر مردم با غذاهای شان یکسری از گیاهان دارویی را به عنوان چاشنی یا به اصطلاح طب سنتی که به آن مصلحات غذا گفته می شود استفاده کنند ضرر و زیان آن غذا به حداقل می رسد به عنوان مثال مصلح گوشت، چاشنی سماق است که از بالا رفتن اوره خون و بیمار نقرس جلوگیری می کند.
وی یادآور شد: اگر افراد آداب غذا خوردن را رعایت کنند بسیاری از مشکلات گوارشی همچون نفخ یا سوزش سر معده را نخواهند داشت که برای رفع این مشکل بهتر است همراه غذاهای خود زیره، بادایان یا رازیانه مصرف کنند.
وی اضافه کرد: طب سنتی بر اساس مزاج و طبع افراد کار می کند و گیاهان دارویی بر این اساس برای پیشگیری و یا درمان تجویز می شود.
نواب زاده با اشاره به اینکه چاشنی افراد با مزاج گرم و سرد تفاوت است یادآور شد: اگر افراد از مزاج خود اطلاع داشته باشند و در خصوص خواص گیاهان دارویی مطلع باشند می توانند از داورهای گیاهی به درستی استفاده کنند.
به گفته این محقق طب اسلامی، در بخش درمان بیماریها بهتر است افراد با کارشناس با پزشک طب سنتی مشورت کرده تا بتوانند با کسب اطلاعات درست از گیاهان دارویی استفاده کنند.
وی ادامه داد: بسیاری از داروهای شیمیایی که امروزه استفاده می شود پایه گیاهی دارند همچون سیاه دانه که برای کاهش فشار خون و گزنه و شنبلیله که برای کاهش قند خون موثر است.
نواب زاده گفت: داروهای گیاهی برای استفاده درمانی باید توسط پزشک طب سنتی طی یک برنامه مورد استفاده قرار گیرد تا برای فرد بیمار خط ساز نشود.
نواب زاده با بیان اینکه گیاهان داوریی که در هر منطقه رویش می کند برای درمان بیماری های آن منطقه موثرتر است یادآور شد: استان خراسان جنوبی دارای گیاهان دارویی منحصر بفرد و نایاب در کشور است که می تواند در درمان بسیاری از بیمارهای از آن استفاده کرد.
مدیرکل منابع طبیعی و آبخیزداری خراسان جنوبی گفت: این استان دارای گونه های گیاهی متنوع و با ارزش دارویی فراوان است که یکی از آن گیاهان « آنغوزه» است.
حبیب الله شریفی ادامه داد: برای گیاهان دارویی که ارزش اقتصادی بیشتری دارند طرح های بهره برداری توجیهی تهیه می شود که با اجرای آن به احیای منطقه، حفظ گونه های گیاهی کمیاب و بهره بردار بومی از مرحله کاشت تا برداشت، کمک شود.
وی یادآور شد: در اجرای این طرح ها که از سالهای گذشته آغاز شده و هنوز ادامه دارد مساحت کاشت گیاه مشخص و میزان برداشت آن پیش بینی شده و نیز به ازای آن به بهره بردار بومی مجوز حمل گیاه داده می شود.
وی گفت: امسال طرح های بهره برداری از گیاه انغوزه در استان در مساحت ۹۲ هزار و ۱۷۸ هکتار انجام شده که تعداد آن در شهرهای طبس ۱۱ طرح، بشرویه هفت طرح، و قاین و فردوس هر کدام یک طرح با مشارکت مردم بوده است.
مدیرکل منابع طبیعی و آبخیزداری خراسان جنوبی با اشاره به اینکه برداشت از این طرح به علت خشکسالی در سال گذشته انجام نشده یادآور شد: امسال پیش بینی می شود حدود ۶۰ تن انغوزه ( شیره و کشته) از این گیاه در استان توسط بهره برداران بومی برداشت شود که ارزش آن چهار میلیارد و ۸۹۰ میایون و ۲۰۰ هزار تومان است.
شریفی یکی دیگر از گیاهان با ارزش دارویی را گیاه « وشاء» در استان ذکر کرد و گفت: طرح بهره برداری از گیاه وشا ( کندل ) امسال فقط مربوط به محدوده بیرجند به مساجت ۱۴ هزار و ۶۸۰ هکتار است که ۹ تن وشاء به ارزش ۷۲۰ میلیون تومان از این گیاه برداشت شده است.
وی گفت: در سال جاری به میزان دو هزار ۴۴۰ هکتار بذرپاشی گیاه انغوزه و ۳۰۰ هکتار کشت وشا در استان به همکاری بهره برداران بومی انجام شده است.
وی از انواع گیاهان دارویی در استان به کلپوره، آویشن، خطمی، شقایق نعنایی، بومادران، شاهتره، کاسنی، سریش، شیرین بیان، اسطخودوس، کاکتی کوهی، اروانه، تاجریزی سیاه، هندوانه ابوجهل، علف مار، باریجه و بادام کوهی اشاره کرد.
رئیس سازمان جهاد کشاورزی خراسان جنوبی هم گفت: این استان با داشتن بیش از ۸۰۰ نوع گیاه دارویی و قدمت طولانی در تولید و استفاده از فرآورده های گیاهان دارویی از جایگاه ویژه ای در کشور برخوردار است.
هاشم ولی پور مطلق ادامه داد: در حال حاضر حدود ۳۰ گونه گیاه دارویی در سطح حدود هشت هزار و ۹۷۰ هکتار شامل آویشن، خاکشیر، زیره سبز، زیره سیاه، کلپوره، نعناع، زنیان، آلوئه ورا، به لیمو، مریم گلی و نعناع فلفلی در استان کشت می شود.
وی گفت: از این میزان سطح زیر کشت برداشت حدود یکهزار و ۷۵۰ تن با ارزش ریالی ۱۳۵ میلیارد ریال برآورد می شود.
وی یادآور شد: علاوه بر این، گیاهان دارویی از حدود ۱۰۰ هزار و ۳۸۱ هکتار از عرصه های منابع طبیعی استان برداشت می شود و بیشترین اراضی در شهرستان های طبس و بشرویه وجود دارد.
وی با بیان اینکه به دلیل خشکسالی میزان تولید گیاهان دارویی از عرصه های منابع طبیعی کاهش یافته است افزود: گیاهان دارویی خراسان جنوبی به استان های سیستان و بلوچستان، خراسان رضوی و تهران صادر می شود.
ولی پور، با اشاره به اینکه بیش از یکهزار و ۲۰۰ نفر در زمینه کشت گیاهان دارویی و فرآوری آن در استان فعالیت دارند یادآور شد: خشکسالی، نبود تسهیلات کم بهره، نبود تشکل گیاهان دارویی، کمبود بذور گواهی شده و مورد اطمینان، کمبود نشاء قلمه و دیگر اندام گیاهی مورد اطمینان جهت توسعه، عدم انجام طرح های تحقیقاتی و عدم ثبات بازار و دسترسی به بازار دائمی از مشکلات موجود در حوزه گیاهان دارویی است.
https://medplant.ir/?p=24864