×

منوی بالا

منوی اصلی

دسترسی سریع

اخبار سایت

آخرین اخبار

امروز : جمعه, ۱۶ آذر , ۱۴۰۳  .::.  اخبار منتشر شده : 0 خبر
خطر انقراض بسیاری گیاهان دارویی در اثر برداشت قاچاق

استان های آذربایجان، کرمان، خراسان، فارس، مازندران ، لرستان ،… برخی استان های کشور از منابع غنی گیاهان دارویی برخوردارند که مورد تهدید قاچاقچیان واقع می شوند، به طوری که مسئولان به صراحت اعلام می کنند که ۱۰ برابر میزانی که از مبادی رسمی گیاهان دارویی صادر می شود از طریق قاچاق از کشور خارج می شود و اغلب توسط قاچاقچیان به کشورهای حاشیه خلیج فارس برده می شود با این حال چرا باید منابع غنی گونه های گیاهی مورد تعرض و قاچاق قرار گیرد، دلیل اصلی این مسئله چه می تواند باشد.

حضور دلالان

یک کارشناس منابع طبیعی کرمان در خصوص قاچاق گیاهان دارویی این منطقه می گوید: طبیعت کرمان به خصوص در جنوب استان مملو از گیاهان دارویی منحصر به فردی است که اخیرا و با آغاز فصل برداشت مورد سوء استفاده قاچاقچیان برای فروش در کشورهای حاشیه خلیج فارس قرار گرفته است.
وی می افزاید: دلالان، مردم مناطق مختلف کرمان را که به دلیل خشکسالی با مشکلات مالی مواجه شده اند فریب می دهند و با پرداخت مبالغ بسیار اندک منابع گیاهی استان را به یغما می برند.

چندی پیش نیروی انتظامی هم از کشف ۱۸ تن گیاه دارویی خبر داد این محموله نیز پس از جمع آوری و دپو در بم به وسیله دو کامیون در حال انتقال به استان های مرکزی بود که در محور کرمان -بم متوقف شد.

همچنین رئیس اداره منابع طبیعی منوجات از توابع جیرفت نسبت به ورود افراد سودجو و برداشت غیراصولی گیاهان دارویی از استان های همجوار و کشورهای حاشیه خلیج فارس در مناطق کوهستانی منوجات هشدار می دهد. محسن نوشادی به مهر می گوید: با توجه به رویش ۱۰ نمونه از گیاهان دارویی در مناطق کوهستانی منوجات به ویژه آویشن، زیره و آلوئه ورا افراد سودجو با سوء استفاده از مردم بومی منطقه و تشویق آن ها به برداشت غیراصولی و غیرقانونی گیاهان دارویی در قبال دریافت مبالغ ناچیز اقدام به تخریب این منابع ارزشمند می کنند.

وی با اشاره به شرایط مناسب آب وهوایی و احیای گونه های ارزشمند گیاهان دارویی به واسطه بارندگی های ابتدای امسال در مناطق کوهستانی می گوید: ۵ نفر از دلالان گیاهان دارویی که قصد داشتند یک تن محموله آویشن را با ۵ دستگاه وانت و بدون مجوز حمل از این شهرستان خارج و به شیراز انتقال دهند توسط نیروهای یگان حفاظت اداره منابع طبیعی منوجات دستگیر و تحویل مقامات قضایی شد.

 

عوامل تهدیدکننده

گیاهان دارویی جزو ذخایر غنی منابع طبیعی هستند اگر به آن ها توجه نشود مورد تهدید قرار می گیرند به طوری که قاچاق آن ها یکی از مهم ترین عوامل تهدید است.

مهندس نصرتی رئیس هیئت مدیره جامعه جنگل بانی کشور در مورد قاچاق گیاهان دارویی می گوید: گیاهان دارویی دارای دو بخش است، بخش اصلی آن گیاهان دارویی که اغلب آن ها در عرصه های منابع طبیعی و مراتع یافت می شوند و بخش دیگر آن ها خیلی قابل دسترس نیستند و به آسانی نمی توان آن ها را برداشت کرد.

وی می افزاید: در واقع باید گفت گیاهان دارویی چون در جنگل ها، مراتع و رویشگاه های طبیعی هستند با مشکلات عدیده ای از قبیل تخریب مراتع، خشکسالی و تغییرات آب وهوایی و بهره برداری بی رویه مواجه هستند.

مهندس نصرتی تاکید می کند: سال هاست چندین میلیون راس دام مراتع را می جوند و از بین می برند و چون زندگی روستاییان و عشایر به دام هایشان و ابسته است آن ها گیاهان دارویی را آگاهانه یا ناآگاهانه به خورد دام هایشان می دهند و یا آن ها این گیاهان را برداشت و روانه بازار فروش می کنند و در بسیاری موارد بهره برداری به حدی زیاد است که رویشگاه آن ها بعد از چند بار برداشت تخریب و به کل نابود می شود و در واقع هیچ مدیریتی بر این منابع با ارزش حاکم نیست و روند تخریب رو به افزایش است.

اما مهندس فریبرز غیبی مدیر کل دفتر امور منابع جنگلی، سازمان جنگل ها و مراتع و آبخیزداری کشور در این خصوص می گوید: بیش از ۵میلیون هکتار طرح های اجرایی و بهره برداری گیاهان دارویی از سال۶۷ در دست اقدام است که هر سال یک پنجم این طرح ها اجرایی می شود.وی می افزاید: در این طرح ها علاوه بر این که حفاظت از رویشگاه ها مدنظر است، احیای توسعه آن ها جزو تعهدات بهره برداران می باشد.

مهندس غیبی به بحث قاچاق گیاهان دارویی اشاره می کند و می گوید: یکی از دلایلی که موجب می شود افراد سودجو دست به این کار بزنند این است که در بخش گیاهان دارویی جایگاه ویژه ای برای این گیاهان در گمرک وجود ندارد به طوری که اغلب ماموران گمرک، گیاهان دارویی را نمی شناسند و صادرکننده از این مسئله سوءاستفاده کرده و محصول خود را رد می کند.

وی خاطرنشان می کند: برای جلوگیری از قاچاق گیاهان دارویی باید با آموزش ماموران گمرک، مبادی خروجی را کنترل کنیم و جلوی سوءاستفاده ها را بگیریم.وی می گوید: قاچاق گیاهان دارویی موجب شده که این محصولات به صورت خام از کشور خارج شوند و از طرفی نبود فناوری فرآوری گیاهان دارویی این مسئله را برای صادرات آن به صورت خام فراهم می کند.

مدیر کل دفتر امور منابع جنگلی سازمان جنگل ها، مراتع و آبخیزداری کشور یادآور می شود: به دلیل نبود اعتبارات کافی نمی توانیم برنامه های درازمدت و کوتاه مدت برای احیای رویشگاه ها داشته باشیم زیرا یکی از مهم ترین مشکلات در این مورد بهره برداری بی رویه از رویشگاه هاست.

مهندس غیبی اظهار می دارد: یکی از اهداف ما ساماندهی بهره برداری از رویشگاه هاست اما با واگذاری امور مربوط به بهره برداری از رویشگاه ها از طریق مزایده فشار بیشتری به مرتع و جنگل وارد می شود زیرا کسی که مزایده را برنده می شود چون قیمت بالاتری پیشنهاد داده بهره برداری از رویشگاه در اختیار اوست و قطعا برای برداشت بیشتر بر مراتع و جنگل فشار می آورد که چنین رویه ای خواست ما نیست.مهندس غیبی می گوید: بهره برداری از رویشگاه های گیاهان دارویی اگر به مردم محلی واگذار شود قطعا این رویشگاه ها حفاظت خواهد شد چون آن ها می توانند از این رویشگاه های محل زندگی شان درآمد داشته و امرار معاش کنند.

 

قاچاق ۱۰برابر صادرات

صادرات گیاهان دارویی می تواند ارزآوری برای کشور به همراه داشته باشد.یک کارشناس هرباریوم (موزه گیاهی) سازمان حفاظت محیط زیست در این خصوص می گوید: متاسفانه سودآوری های کلان اقتصادی و توجه روزافزون به تجارت جهانی گیاهان دارویی، مشکلات و مسائل ناگواری را برای این منابع به وجود آورده و نسل گونه های گیاهی را با خطر انقراض مواجه کرده است که برداشت های بی رویه و غیراصولی گیاهان دارویی از جمله چنین مسائلی هستند که تخریب رویشگاه ها را دامن می زنند.وی می افزاید: طبق برآوردها، حدود ۸هزار گونه گیاهی در ایران وجود دارد به طور کلی این گیاهان در ۳گروه نهان دانگان ، باز دانگان و سرخس ها در ۱۶۷تیره و ۱۲۰۰ جنس در ۳ناحیه رویش اروپا، ایران و تورانی گسترش دارند، از میان گیاهان ایران، حدود ۱۸۰۰گونه بومی ایران است، یعنی تنها در ایران دیده می شوند.

وی با اشاره به برداشت از گیاهان دارویی متذکر می شود: در استفاده از محصولات فرعی جنگل و مرتع مانند گیاهان دارویی نباید گیاه به طور کامل از بین برود، باید فرصت ادامه چرخه زندگی را به گیاه داد به عنوان مثال برای برداشت شیره باریجه که مصرف عمده آن در صنایع عطرسازی است از تیغه گیاه برش طولی می دهند. آن قدر این برش عمیق است که گیاه در سال اول زندگی از بین می رود و به گل دهی هم نمی رسد.

وی در مورد صادرات غیررسمی گیاهان دارویی از کشور می گوید: بخش اعظم گیاهان دارویی از مبادی غیررسمی و به صورت دلالی به کشورهای حوزه خلیج فارس قاچاق شده و از آن جا به کشورهای اروپایی صادر می شود.

این کارشناس هر باریوم محیط زیست تاکید می کند: ایران در زمینه تولید گیاهان دارویی سابقه ای بسیار طولانی دارد و در حال حاضر نیز برخی از محصولات گیاهی ایران در کشورهای اروپایی طرفداران زیادی را به خود اختصاص می دهند.وی می افزاید: با وجود پیشینه طولانی در زمینه تولید فرآورده های گیاهی ایران، متاسفانه در این زمینه بسیار ضعیف عمل می شود، لذا وزارت کشاورزی باید در این زمینه تمهیداتی برای افزایش تولید گیاهان دارویی بیندیشد چرا که توسعه و افزایش تولیدات گیاهی در رونق اقتصادی کشور بسیار تاثیرگذار خواهد بود.

مهندس فریبرز غیبی مدیرکل دفتر امور منابع جنگلی، سازمان جنگل ها و مراتع و آبخیزداری کشور در خصوص صادرات گیاهان دارویی می گوید: قبلا به طور متوسط ۴هزار تن گیاهان دارویی از منابع طبیعی برداشت می شد اما با توجه به شرایط اقلیمی و خشکسالی های پیاپی که در چند سال اخیر داشتیم برداشت از این منابع به ۷۰۰ تا ۸۰۰ تن رسیده است که این میزان از گیاهان دارویی ارزش صادرات دارند.

وی می گوید: همیشه ۱۰ برابر میزانی که به طور قانونی و مجوزدار از عرصه های طبیعی گیاهان دارویی برداشت می شود قاچاق صورت می گیرد و به دست دلالان می افتد در حالی که برای افرادی که تمایل به برداشت از این عرصه ها دارند تعدادی مجوز صادر شده است.

مهندس غیبی یادآور می شود:ارزش تجارت جهانی گیاهان دارویی حدود ۱۰۰ میلیارد دلار است که از این رقم حدود ۶۰ میلیون دلار سهم ایران است که زعفران و زیره نقش اساسی در این امر دارد و درصد کمی از سهم جهانی را برای گیاهان دارویی کشورمان باید در نظر گرفت.وی تاکید می کند: برخی از این گیاهان توسط روستاییان و افراد محلی و به دور از چشم ماموران حفاظتی جمع آوری می شود و به بازار می آورند که این گیاهان یا به مصرف داخلی می رسد و یا صادر می شود. باید گفت از لحاظ قانونی به محصولاتی مجوز صادرات می دهیم که پروانه و مجوز بهره برداری از منابع طبیعی داشته باشند.

مهندس غیبی می گوید: صدور مجوز به این صورت است که باید افراد در مزایده سازمان شرکت کنند و منطقه و بخشی که بناست مورد بهره برداری واقع شود مشخص کنند بعد از این که محصول برداشت می شود مجوز حمل داده می شود.وی اظهار می دارد: ما اعلام کرده ایم تا پایان سال ۹۰تمام محصولاتی که در انبارها هستند و مجوز منابع طبیعی را ندارند می توانند با پرداخت ۱۵ درصد بهره مالکانه محصولات را به خارج کشور صادر کنند، اما اگر اقدام نکنند مجوز صادرات نمی دهیم و با دارندگان این محصولات طبق قانون قاچاق برخورد می کنیم.

مهندس نصرتی رئیس هیئت مدیره جامعه جنگل بانی کشور تاکید بر صادرات قانونی دارد و می گوید: اگر صادرات از طریق قانون انجام شود قطعا کنترل صورت می گیرد وقتی قاچاق خود را نشان می دهد کنترلی بر خروج محصولات نمی شود از این رو همین مسئله باعث شد بسیاری از گونه های گیاهان دارویی در حال انقراض باشند.وی می افزاید: وقتی که برداشت ها بی رویه باشد و به گیاه فرصت برگ دهی، گل دهی و تجدید حیات داده نشود، خود به خود بعد از یکی دو دوره از بین می رود در حالی که ایران به دلیل وسعت و تنوع آب و هوایی متنوع ترین گونه های گیاهی را دارد لذا وقتی بیشترین تنوع گیاهی در کشور وجود دارد قطعا تنوع در گونه های گیاهان دارویی هم مشاهده می شود اما متاسفانه شاهد روند تخریبی و انقراضی در گونه های گیاهی هستیم.

 

طرح ملی گیاهان دارویی

طرح ملی کاشت گیاهان دارویی به زودی اجرا می شود این خبری است که فریبرز غیبی مدیرکل دفتر منابع جنگلی سازمان جنگل ها و مراتع کشور می دهد. او می گوید: با اجرای این طرح ۱۰ میلیون هکتار از عرصه های منابع طبیعی کشور به زیر کشت گیاهان دارویی می رود.

وی می افزاید: طرح ملی کاشت گیاهان دارویی کشور توسط سازمان جنگل ها و مراتع کشور تهیه شده است و منتظر تصویب معاونت راهبردی رئیس جمهور است. اگر می خواهیم به وضعیت گیاهان دارویی سروسامان بدهیم و عرصه های منابع طبیعی را مدیریت کنیم راهی جز تصویب این طرح و تلاش برای حفظ داشته هایمان نداریم.مهندس غیبی تاکید می کند: اگر این طرح تصویب شود، صادرات خام گیاهان دارویی محدود می شود چون قرار است واحدهای فرآوری ایجاد شود و ارز آوری گیاهان دارویی تقویت شود.

وی اظهار می دارد: اگر به طرح ملی کاشت گیاهان دارویی بودجه سالانه ۶۸ میلیارد تومان تخصیص داده شود و این طرح در طول ۱۰ سال به ثمر بنشیند تولید سالانه گیاهان دارویی به ۳۹۰ هزار تن، توسعه سطح ۷۲۰ هزار هکتار، اشتغال زایی ۴۸۰ هزار نفر و میزان صادرات به ۲۹۴ هزار تن خواهد رسید.

مهندس غیبی به حفاظت از رویشگاه و عرصه های گیاهان دارویی اشاره می کند و می گوید: با توجه به سطح و وسعت رویشگاه ها نیروی حفاظتی کم است زیرا برای هر ۴۰ هزار هکتار و در برخی مناطق ۲۵هزار هکتار یک نفر به حفاظت از عرصه های گیاهان دارویی می پردازد که قطعا حفاظت از آن ها نمی تواند انجام شود زیرا تناسبی با توان اجرایی ما ندارد. مدیرکل دفتر منابع جنگلی سازمان جنگل ها به نحوه برخورد سازمان با قاچاقچیان اشاره می کند و می گوید: اگر محصولات برداشته شده بدون مجوز حمل شود و پروانه حمل نداشته باشند محصول ضبط می شود و به صورت مزایده به فروش می رسد.

وی می افزاید: علاوه بر این مسئله برای متخلف پرونده تخلف تشکیل می شود و او به مراجع قضایی معرفی می شود که هم باید جرایم نقدی بپردازد و هم حبس و زندان شامل او می شود.

 

چکیده گزارش

۸ هزار گونه گیاهی در ایران وجود دارد که ۱۸۰۰ گونه آن گیاهان دارویی بوده و بخش عمده ای از آن بومی ایران است و در دیگر مناطق قابلیت رویش ندارد سودآوری کلان و توجه روزافزون به تجارت گیاهان دارویی روند قاچاق آن را تشدید کرده است و همین امر تخریب و نابودی رویشگاه ها را به همراه دارد. به طوری که مسئولان اعلام می کنند، قاچاق گیاهان دارویی ۱۰ برابر صادرات آن از مبادی رسمی است و نبود قانون محکم و متولی واحد این مسئله را دامن می زند.«کاشت گیاهان دارویی» طرحی ملی است که سازمان جنگل ها و مراتع کشور آن را تهیه کرده اما هنوز منتظر تصویب آن توسط معاونت راهبردی رئیس جمهور است اگر این طرح تصویب شود و سالانه ۶۸ میلیارد تومان به این طرح اختصاص یابد امید است بعد از ۱۰ سال میزان صادرات از ۸۰۰ تن به ۲۹۴ هزار تن برسد.

 

مریم خدیوی-هموطن آنلاین-۳۰/۶/۹۰

برچسب ها :

این مطلب بدون برچسب می باشد.

  • دیدگاه های ارسال شده توسط شما، پس از تایید توسط تیم مدیریت در وب منتشر خواهد شد.
  • پیام هایی که حاوی تهمت یا افترا باشد منتشر نخواهد شد.
  • پیام هایی که به غیر از زبان فارسی یا غیر مرتبط باشد منتشر نخواهد شد.