به گزارش شبکه خبری آموزشی گیاهان دارویی به نقل از روزنامه گسترش صمت، بر اساس آخرین آمارهای اعلام شده، تولید گلاب در کشور سالانه حدود ۲۲ هزار تن است که با در نظر گرفتن متوسط قیمت ۸۰۰۰ تومانی برای هر کیلو از این محصول، گردش مالی سالانه بازار گلاب کشور به رقمی بیش از ۱۷۶میلیارد تومان می‌رسد. به گزارش صمت، از این میزان تولید گلاب در کشور، حدود ۴۰درصد به مصرف بازارهای داخلی رسیده و ۶۰ درصد مابقی به خارج از کشور صادر می‌شود. ایران همچنین با تولید حدود ۲ میلیارد شاخه گل، هفدهمین تولیدکننده گل در جهان است و با تولید حدود ۳۰هزار تن گل محمدی نخستین تولیدکننده این نوع گل به شمار می‌رود اما در زمینه صادرات گل در رتبه ۱۷۰ و در زمینه صادرات گل سرخ پس از مراکش در رتبه دوم قرار گرفته است. ایران به دلیل دارا بودن ماده اولیه مناسب از نظر کمیت و کیفیت محصول، یکی از بزرگترین تولیدکنندگان گلاب در جهان است. عطر و گلاب گل‌سرخ ایران به علت شرایط مناسب آب و هوایی از مرغوبیت خاص و شهرت جهانی برخوردار است و بیشتر کشورهای عربی حوزه خلیج‌فارس، انواع مختلف عرقیات و گلاب مورد استفاده خود را از ایران خریداری می‌کنند. هم‌اکنون بزرگترین بازارهای هدف گلاب ایران نیز در میان کشورهای آسیایی در خلیج‌فارس، بازار کشورهای امارت متحده عربی، بحرین، کویت و قطر بوده است و بیش از ۵۵درصد گلاب این کشورها متعلق به گلاب ایران است.

وضعیت صنعت تولید و فرآوری گلاب در ایران
اگر چه گل سرخ در سراسر جهان از جمله لهستان، بلغارستان، مالزی، مراکش و تونس و کشورهای اروپا کشت می‌شود اما ریشه آن به خاورمیانه برمی‌شود و نخستین زادگاه تولید گل محمدی و گلاب به ایران و عطر و اسانس آن به یونان باز می‌شود. ۶کشور دنیا تولیدکننده اصلی گلاب هستند اما خاک ایران و همچنین شرایط اقلیمی آن برای کاشت و تولید گل محمدی مناسب‌تر است؛ به طوری که می‌توان گفت کیفیت گل محمدی تولید شده در ایران در میان کشورهای لهستان، بلغارستان، مالزی، مراکش و تونس بهتر است. سازگاری مناسب گل محمدی با آب و هوای ایران و مناطق کوهستانی و مرتفع که جزو گیاهان با نیاز آبی‌کم است موجب توسعه گلستان‌ها و ایجاد کارگاه‌های گلاب‌گیری برای تولید و عرضه سایر فرآورده‌های حاصل به بازارهای داخلی و خارجی شده است. متاسفانه بیشتر فعالیت‌های مراکز و کارگاه‌های گلاب‌گیری کشور به صورت سنتی انجام می‌گیرد و کمتر تولیدکننده‌ای با شیمی ترکیب‌های مواد تولیدکننده آن آشنایی دارد. همچنین به علت مشکلات کیفی شامل یکنواخت نبودن رنگ، ترکیب‌های شیمیایی، ویژگی‌های بهداشتی و بسته‌بندی، بازار آن دچار نوسان شده است.
گلاب بیشتر در شهرهای کاشان و قمصر و نیاسر و چند شهر دیگر تولید می‌شود اما در هر مکانی که گل محمدی قابلیت پرورش داشته باشد می‌توان گلاب را تولید کرد. درحال‌حاضر گل محمدی به بیشتر مناطق ایران منتقل شده است به طوری که بالغ بر ۱۸ نوع گل محمدی در ایران وجود دارد که از نظر کیفیت گلاب‌گیری با یکدیگر متفاوت هستند. گل محمدی در شهر کاشان از کیفیت بالاتری برخوردار است چراکه به دلیل وجود شرایط اقلیمی مناسب می‌توان گلاب خالص‌تری را به‌دست آورد. بر اساس اعلام سازمان جهاد کشاورزی کاشان، به‌طور متوسط ۱۰ هزار نفر در این شهرستان به صنعت گلاب‌گیری، اشتغال دارند که این تعداد اشتغال به کار، در زمان کاشت، داشت و برداشت به بیش از ۲۲۰ هزار نفر افزایش می‌یابد. بر اساس همین آمار ۲۰ کارخانه صنعتی و نیمه صنعتی هم در کاشان، در زمینه فرآوری گل‌محمدی فعالیت می‌کنند. بیش از ۹۵۰ واحد گلاب‌گیری سنتی نیز در زمینه تولید گلاب در مناطق قمصر، جوشقان و کامو، برزک و نیاسر کاشان فعالیت دارند. به‌طور میانگین از هر هکتار از این باغات ۴ هزار کیلوگرم گل و سالانه بیش از ۶ هزار و ۲۰۰ تن گل محمدی برداشت می‌شود که با آموزش‌های ترویجی و رعایت مسائل زراعی به چندین برابر قابل افزایش است.
به دلیل نبود دانش کافی، ارزش‌گذاری، بازاریابی و فرآوری، گلاب کاشان نه‌تنها از نام و نشان تجاری بی‌بهره است بلکه به‌دلیل نبود پایگاه علمی توانمند و آگاه برای پشتیبانی علمی مناسب از مراحل تولید و فرآوری با مشکلات فراوانی هم دست و پنجه نرم می‌کند. متاسفانه کاشان با وجود داشتن توان بالقوه در صنعت گلاب‌گیری به‌دلیل به‌کار نگرفتن دانش و فناوری، پیشرفتی در این زمینه نداشته و این محصول مهم و استرات‍ژیک از بازارهای جهانی هم بهره کافی را نبرده است. درحال‌حاضر گلستان‌های گل محمدی در ۲۰ استان کشور با وسعت بیش از ۱۰ هزار هکتار سطح زیر کشت است. کارگاه‌های متعدد گلاب‌گیری سنتی و صنعتی گل محمدی با ایجاد اشتغال مولد در جهت تولید فرآورده‌های جانبی این گل برای عرضه به بازارهای داخلی و به‌ویژه صادرات به بازارهای جهانی فعالیت دارند. بیشترین سطح زیر کشت گل و تولید گلاب و صادرات آن مربوط به استان‌های فارس، کرمان و اصفهان است.

 صادرات گلاب ایرانی
یکی از اعضای اتحادیه تولیدکنندگان گلاب و عرقیات کاشان، به صمت گفت: کشورهای حوزه خلیج فارس به ویژه عربستان، امارات متحده عربی و کویت و همچنین کشورهای لبنان، بلغارستان، آلمان، ایتالیا و امریکا بزرگ‌ترین کشورهای هدف برای صادرات گلاب ایران هستند. مجتبی مرشدی، با اشاره به اینکه «بیش از ۴۵ درصد صادرات گلاب ایران به کشورهای حوزه خلیج فارس اختصاص دارد»، افزود: البته کشورهای دیگری چون ژاپن و فرانسه نیز عرقیات خام ایران را خریداری کرده و پس از فرآوری با قیمت‌های بالاتری مجدد می‌فروشند. به عنوان مثال کشور ژاپن، رزماری و کشور فرانسه هل و نعناع فلفلی کشورمان را پس از فرآوری با قیمت‌های گزافی به کشورهای دیگر صادر می‌کنند.
مرشدی با اشاره به وجود دلالان و واسطه‌ها در بازار گلاب کشور گفت: متاسفانه به علت برخی از ضعف‌های مدیریتی و مشکلاتی از قبیل فاصله بین فروشنده و خریدار، واسطه‌ها و دلالان این فاصله را پر کرده و هر کیلو اسانس گل محمدی را با قیمت پایین از تولیدکنندگان خریداری می‌کنند و با قیمت‌های گزافی به تولیدکنندگان عطر و ادکلن فرانسه و هلند می‌فروشند و از این طریق سودهای هنگفتی به جیب می‌زنند. از سوی دیگر، به گفته یکی دیگر از فعالان بازار گلاب، اسانس‌های مصنوعی بازارهای جهانی گلاب را از دست ایرانیان خارج کرده است. وی افزود: درحال‌حاضر حدود ۳۰ درصد از گلاب رایج در کشور از نوع صنعتی است که علاوه بر تحمیل ضررهای زیادی به کشاورزان، سبب از دست رفتن بازارهای هدف شده و باعث شده است تا صادرات گلاب کشور از سال ۸۳ به بعد روند رو به کاهشی را طی کند. وی تاکید کرد: ترسیم ذهنی کیفیت گلاب ایران در جهان به ویژه در سال ۸۳ که ارزش هر کیلو گلاب را به ۳/۲۴ دلار رسانده بود، با اختلاط گلاب مصنوعی به‌هم ریخته به طوری که در سال ۸۴ قیمت هر کیلو گلاب تا سقف ۱/۹۶ دلار سقوط کرد و ضربه سنگینی را بر تجار این محصول و تولیدکنندگان گل و کارخانجات فرآوری به ارمغان آورد. وی تصریح کرد: علت اصلی افول بازار گلاب کشور، وجود اسانس‌های مصنوعی ارزانقیمت و سهل‌الوصول و رغبت کارگاه‌های ناشناخته به تولید محصولات ترکیبی آن است.
وی افزود: ورود این اسانس‌ها به بازارهای مصرف سبب شده تا گل‌محمدی به عنوان ماده اولیه تولید گلاب کمتر مورد استفاده قرار گیرد و در نتیجه کاهش قیمت آن موجب رها کردن باغستان‌های گل شود.
فرشاد حقی، یکی دیگر از تولیدکنندگان گلاب، نیز در این رابطه به صمت گفت: روزگار نه چندان دوری گلاب ایران تنها گزینه پیش روی مصرف‌کنندگان از لحاظ کیفیت به شمار می‌آمد اما در یک دهه اخیر، ورود اسانس گلاب و تولید گلاب مصنوعی، صنعت گلاب‌گیری کشور را با تهدید جدی مواجه کرده است.
وی با اشاره به اینکه این اسانس‌های مصنوعی به صورت قاچاق وارد کشور می‌شود، افزود: اسانس‌های قاچاق به سفارش کارگاه‌های غیرمجاز کشور در کشورهای هند، چین و آلمان تولید شده و از طریق دوبی و ترکیه وارد کشور می‌شود.

انواع گلاب
گلاب در انواع مختلفی چون دو آتشه، ممتاز، اعلا و معمولی تولید می‌شود. عماد رسولی، یکی از فعالان بازار گلاب، ضمن بیان مطلب فوق به صمت گفت: گلاب دوآتشه از عرق‌کشی دوباره گلاب معمولی حاصل می‌شود که از لحاظ کیفیت، بالاترین جایگاه را به خود اختصاص داده است. وی اذعان کرد: گل محمدی در بیشتر مناطق کشور به خصوص آذربایجان، اصفهان، مرکزی، کرمان، فارس، چهارمحال‌وبختیاری، همدان، سمنان، گنبد، گرگان و یزد سابقه کشت دارد و از این گل، گل خشک، گلاب و اسانس تهیه می‌شود که مصارف خوراکی، دارویی و عطرسازی دارد. وی افزود: اگرچه گلاب‌گیری رایج امروزی، صنعتی ساده به حساب می‌آید و در اغلب نقاط کشور نیز انجام می‌شود، اما تهیه گلاب ناب مستلزم رعایت نکات زیادی است که در واقع نیاز به یادگیری هنر گلاب‌گیری دارد.
مصطفی رحیمی، یکی دیگر از تولیدکنندگان گلاب نیز در این رابطه به صمت گفت: اگرچه درحال‌حاضر در نقاط مختلف ایران گلاب‌گیری انجام می‌شود، اما مراکز اصلی تولید عطر و گلاب، قمصر کاشان و میمند فارس به شمار می‌آیند. وی با اشاره به اینکه گلاب تولید شده در قمصر از لحاظ کیفیت بهترین گلاب شمرده می‌شود، افزود: به عنوان مثال گلاب کرمان در بهترین حالت با اسانس ۱۳ تولید می‌شود در حالی که گلاب کاشان با اسانس ۳۶ نیز تولید می‌شود. وی افزود: همچنین از لحاظ رطوبت، رنگ، بو، تکثیر و تعداد گلبرگ‌ها می‌توان مرغوب‌ترین گل‌ها را در قمصر کاشان، نیاسر، آزران، کامو و جوشقان پیدا کرد. روغن گل سرخ نیز عموما به عنوان ملکه روغن‌ها شناخته شده و از نخستین روغن‌هایی است که در قرن دهم میلادی به وسیله ابوعلی‌سینا، طبیب ایرانی تقطیر شد. روغن گل سرخ یکی از گران‌ترین روغن‌هاست. هزاران کیلوگرم گل مصرف می‌شود تا مقدار کمی روغن حاصل شود ولی به سبب رایحه قوی و گل مانند می‌توان از روغن آن به مقدار کم مصرف کرد. روغن گل سرخ که روغنی بی‌رنگ، شیرین و ملایم است بیشتر در مراکش به وسیله تقطیر با بخار تهیه می‌شود. این روغن بیشتر در رایحه درمانی استفاده می‌شود و گلاب تولید جانبی آن است. در تولید روغن گل‌سرخ از دو گونه گل استفاده می‌شود. رز دمشق (گل محمدی) به رنگ صورتی پر رنگ که بیشتر در بلغارستان، ترکیه و ایران پرورش داده می‌شود و رز کلمی یا رز سنتیفولیا، صورتی کم رنگ که بیشتر در مراکش، تونس و فرانسه کشت می‌شود.

قیمت‌ها در بازار گلاب
کشورمان اگرچه در تولید گل سرخ و گلاب از نظر کیفیت محصول حرف اول را می‌زند اما قیمت گلاب ایران در مقایسه با گلاب کشور مراکش و تونس گران‌تر است به همین دلیل میزان تقاضا برای صادرات از کشور ایران نسبت به مراکش و تونس پایین‌تر است. گل محمدی درختچه کوچک با شاخه‌های زیاد و تیغ‌های ریز، برگ‌های آن روی سبز براق و پشت خزی دارند. گل‌های صورتی کم‌رنگ و بسیار معطر که تولید یک لیتر اسانس این گل نیازمند استفاده از ۴ تن گلبرگ است و به همین دلیل محصولی بسیار گرانبهاست و کیلویی ۲۵ میلیون تومان قیمت دارد.
باتوجه به اینکه شرایط تولید عطر گل محمدی بسیار سخت است و هر ساله بیش از ۳ تن عطر گل محمدی در ایران تولید می‌شود، این عطر بسیار گرانبهاست که بیشتر به کشورهای اروپای غربی صادر می‌شود. هر چه اسانس گلاب بیشتر باشد قیمت آن نیز بیشتر است. هم‌اکنون قیمت هر کیلوگرم اسانس گلاب که از آن عطر تولید می‌شود ۲۵ میلیون تومان است و در صورتی که خالص‌سازی شود قیمت هر کیلوگرم آن به ۳۰ میلیون تومان هم می‌رسد.
گلاب نیز بیشتر در مناطق غربی ایران در شهرهای کردستان و کرمانشاه به‌دست می‌آید و درحال‌حاضر، بیشترین متقاضیان گلاب ایران کشورهای عربی هستند. این کشورها گلاب ایران را با درجه پایین اسانس خریداری می‌کنند. قیمت گلاب بسته به میزان اسانس آن متفاوت است. هم‌اکنون گلاب مرغوب از هر کیلوگرم ۱۰ هزار تومان به پایین به صورت فله‌ای در بازار وجود دارد که اگر در بسته‌بندی شیشه‌ای باشد می‌توان آن را لیتری ۶۵۰۰ تومان خریداری کرد.
گلاب به صورت بسته‌بندی در بطری‌هایی به اندازه ۲۰۰ تا هزار سی‌سی صادر می‌شود. صادرات گلاب از کشور روز به روز رونق می‌گیرد. اما با افزایش قیمت گل محمدی پیش‌بینی می‌شود امسال نسبت به سال گذشته میزان صادرات کاهش پیدا کند. قیمت گلاب از سال گذشته تا امسال دو برابر شده است. سال گذشته قیمت گلاب ۵۰۰۰ تومان و امسال ۱۰ هزار تومان شده است که این مسئله تاثیر مستقیمی بر میزان صادرات گلاب می‌گذارد.