فاکتورهای کلیدی در صنعت دمنوش های گیاهی:
در هر صنعتی، تکنولوژی های مختلف مورد استفاده قرار می گیرند که قرار گرفتن این تکنولوژی ها در کنار هم می تواند زنجیره تولید آن صنعت را فراهم آورد. در صنعت تولید دمنوش های گیاهی، گستره وسیعی از تکنولوژی های مختلف به کار گرفته می شود که از بیولوژی و کشاورزی شروع و تا صنایع بسته بندی ادامه می یابد.
بخش های قبلی این مطلب را مطالعه کنید: (بخش اول – بخش دوم)
۲٫ بخش فرآیندهای پس از برداشت گیاهان دارویی
شامل: نظارت بر برداشت، خشک کردن، ضدعفونی سازی، سورتینگ و انبارداری گیاهان دارویی
یکی از مهمترین بخش های صنعت گیاهان دارویی، فرآیندهای پس از برداشت گیاهان دارویی می باشد. این فرآیندها شامل پاکسازی، خشک کردن بسته بندی، انبارداری و … می باشد.
با توجه به اینکه کیفیت و اثرگذاری گیاهان دارویی رابطه مستقیمی با مواد مؤثره (Secondary metabolites) موجود در آنها دارد، بطور معمول شستشوی گیاهان دارویی پس از برداشت رایج نیست. چرا که این شستشو در اغلب موارد می تواند منجر به از دست رفتن عطر و مواد مؤثره گیاه گردد. بدین دلیل رعایت نکات بهداشتی در هنگام برداشت گیاهان دارویی بسیار ضروری است. این مورد می تواند منجر به کنترل آلودگیهای میکروبی در محصول گردد. استفاده از ماشینهای اختصاصی و مکانیزه برداشت، آموزش اصول بهداشتی به کارگران برداشت و … مواردی هستند که می بایست در این زمینه رعایت گردد.
فرآیند خشک کردن نیز که معمولا بلافاصله بعد از برداشت صورت می گیرد، نقش بسیار مهمی در حفظ کیفیت گیاهان دارویی دارد. در این فرآیند، آب گیاه خارج می شود و گیاه آماده انبارداری یا سورتینگ و استفاده می شود. استفاده از شرایط بهینه خشک کردن، مهمترین عاملی است که می تواند حفظ کیفیت گیاه دارویی و مواد مؤثره آنرا تضمین نماید. چرا که خشک کردن در شرایط نامناسب (مثلا کنار مزرعه و…) می تواند منجر به رشد آلودگیهای میکروبی و همچنین از بین رفتن مواد مؤثره آن در اثر تابش آفتاب گردد. بدین سبب، گیاهان دارویی الزاما می بایست تحت نظر کارشناسان خبره و با دستگاههای با قابلیت تنظیم دقیق دما و زمان خشک شوند تا علاوه بر جلوگیری از رشد آلودگیهای میکروبی (به دلیل استفاده از دمای پایین و ماندن رطوبت در گیاه در مدت بالا) از تحلیل مواد مؤثره و افت کیفیت گیاه (به دلیل استفاده از دمای بالا و داغی بیش از حد جهت خشک کردن) نیز جلوگیری شود.
سورتینگ و جداسازی شاخه ها و چوب های موجود در محصول برداشت و خشک شده نیز می بایست در این صنعت به دقت انجام گیرد. در بسیاری موارد وجود ناخالصی در محصول کشاورزی برداشت شده می تواند علاوه بر کاهش کیفیت محصول، منجر به تغییر طعم و عطر دمنوش شده و آنرا برای استفاده مصرف کننده با مشکل مواجه سازد. جداسازی شاخ و برگ و مواد خارجی گیاهان دارویی می بایست توسط ماشین های مکانیزه صورت پذیرد و استفاده از نظرات مهندسان مکانیک و مکانیزاسیون کشاورزی در این زمینه ضروری است.
انبارداری از جمله مواردی است که در بحث گیاهان دارویی می تواند اهمیت فوق العاده ای داشته باشد. شرایط نامناسب انبارداری گیاهان تا زمان ورود به خط تولید می تواند منجر به رشد حشرات و قارچها در گیاه شده و گیاه را دچار انواع آلودگیهای میکروبی نماید.
استفاده از انبارهای با قابلیت کنترل نور، دما، ترکیب هوای کنترل شده و … می تواند نقش بسزایی در حفظ کیفیت محصولات در طول دوره انبارداری داشته باشد.
با توجه به اینکه گیاهان دارویی بطور معمول پس از برداشت به سرعت خشک می شوند و قبل از خشک کردن ضدعفونی نمی شوند، ضدعفونی سازی گیاهان دارویی پس از خشک کردن باید انجام پذیرد. از سویی استفاده از روشهایی همچون پرتوتابی و یا سموم تدخینی در گیاهان دارویی به شدت منع می شود. لذا می بایست از روشهای ایمن تر جهت ضدعفونی این گیاهان استفاده نمود.
تزریق گاز ازن – در مقدار دقیقا کنترل شده- در فضای انبارهای نگهداری گیاهان دارویی و یا استفاده از روشهای پیشرفته و جدید ضدعفونی گیاهان خشک به وسیله بخار آب داغ (Steam lab) از جمله روشهایی است که می بایست توسط شرکتهای تولیدکننده دمنوشهای گیاهی مورد استفاده قرار گیرد تا از سلامت محصول از نظر میکروبی و ارائه محصولی سالم به جامعه اطمینان حاصل گردد.
مجموعه موارد مذکور که به عنوان فرایندهای پس از برداشت گیاهان دارویی شناخته می شوند، نقش کلیدی و مهمی را در صنعت تولید دمنوش های گیاهی ایفا می کنند که می بایست توسط واحدهای تأمین مواد اولیه این صنایع به دقت مورد ارزیابی قرار گیرند.
https://medplant.ir/?p=23535