مقاله از: ناصر حسینی؛ جواد خلیلی محله، نواب حاجی حسنی اصل، حمید زمانلو
چکیده:
کاربرد گیاهان دارویی از دیر باز در ایران و دیگر کشورها بین مردم رایج بوده و در سال های اخیر رویکردی همه جانبه جهت استفاده از داروهای با منشا طبیعی و به ویژه گیاهی در بین مردم بوجود آمده است. زعفران با نام علمی (Crocus sativus) از تیره زنبقیان ،گیاهی پایا با ارتفاع تقریبا ۳۰ سانی متر که دارای برگ های دراز و سبز است. گل های زعفران ارغوانی،منظم و شامل لوله ای دراز است که به ۳ گلبرگ و کاسبرگ منتهی می شود. زعفران حاوی آلکالوئیدهای لیکوپن ،آلانین،کامفور و … بوده که قسمت مورد استفاده آن کلاله می باشد.
از نظر خواص درمانی ،گیاه زعفران برای دردهای عصبی ، کم خوابی ، تشنج،آسم ، روماتیسم و دردهای لثه مورد استفاده قرار می گیرد. مهمترین خواص دارویی گیاه زعفران در درمان سرطان پروستات است. این بیماری بر اثر تغییرات هورمونی حاصله نظیر کم شدن مقدار آندرسترون و یا افزایش مقادیر سرمی استروژن ،استرادیول و آندروژن بوجود می آید. آلکالوئید لیکوپن با کم کردن آندروژن ها منجر به آتروفی سلول های اپیتلیال آن شده و از تاثیر آندروژن بر روی بافت ها جلوگیری می کند و بدین ترتیب سرطان پروستات درمان می شود. هدف از این مقاله ، تحقیق و بررسی خواص دارویی گیاه زعفران در درمان سرطان پروستات است.
مقدمه:
طبیعت سرشار از زیبایی، اعجاز و سخاوت است. پروردگار طبیعت را به ما ارزانی داشت تا در آن زندگی کنیم و به بهترین وجه از آن بهره گیریم. تمام گیاهان موجود در طبیعت، از درختان سر به فلک کشده در جنگلها تا بوته های خار بیابان های تفتیده، از هر نظر مهم و با ارزش و آیت روشنی از دانش و عظمت خداوند هستند. انسان از بدو خلقت از گیاهان استفاده های متعددی می کرده و جهت بقای خود نیازمند به آنان بوده اند. آنان در تغذیه، تهیه پوشاک، ساخت مسکن و لوازم زندگی و بسیاری از موارد دیگر از گیاهان استفاده می کردند.
یکی از موارد مهم استفاده از گیاهان از دیر باز تا کنون، درمعالجه و درمان بیماری ها بوده است. طی سالیان متمادی داروهای گیاهی اساس درمان بیماریهای گوناگون محسوب می شد. قدیمیترین اطلاعات ثبت شده در مورد استفاده از گیاهان درعصر ساختن اهرام مصر یعنی حدود چهار هزار سال قبل است.
طبق اسناد به دست آمده، از سیر و پیاز در تغذیه کارگران سازنده اهرام استفاده می شده و برخی گیاهان هم درمداوای بیماریها به کارگرفته می شده است همچنین از گیاهان مختلف در حفظ اجساد و جلوگیری از فساد آنها، تهیه روغنهای طبی و مواد ضد سم، عطریات و لوازم آرایشی زنان استفاده می شده و استفاده از گیاهان دارویی در ایران قدمت بلند مدتی برخوردار است. در دوران هخامنشی طب گیاهی در ایران گسترش چشم گیری داشت و علاوه بر تجربیاتی که درکشور به دست آمده بود، از یافته های یونانیان هم استفاده می شد.
پس از ظهور اسلام و افزایش شوق آموختن در ایرانیان، دانش طب گیاهی نیز پیشرفت چشمگیری یافت. به عنوان مثال درکتاب “قانون” ابن سینا پزشک عالی قدر اسلامی که درعالم پزشکی شهرت جهانی دارد، بسیاری از گیاهان دارویی و نسخه های طبیعی آورده شده است و این کتاب نزدیک به چهارصد سال در دانشکده های پزشکی اروپا تدریس می شد. در اوایل قرن بیستم پیشرفت علم شیمی منجر به توسعه صنعت داروسازی و تهیه داروهای شیمیایی گشت و از آن زمان به بعد هر روزه داروهای شیمیایی جدیدی به وسیله دانشمندان ساخته و به بازار عرضه می شود.
اگرچه داروهای شیمیایی به نسبت داروهای گیاهی، بیماریها را سریعتر درمان کرده و اثر قویتری دارند اما پیامدهای سوء ناشی از مصرف آنان نیز بیشتر از داروهای گیاهی است. مصرف طولانی و برخی موارد مقطعی داروهای شیمیایی عوارض خاصی در بدن بر جای می گذارد که عوارض جانبی نامیده می شوند و ممکن است ناراحتیهای تازه ای برای بیمار ایجاد کند.
به همین جهت امروزه بسیاری ازمتخصصان پزشکی و داروسازی معتقدند باید بیماران را به سوی مصرف گیاهان دارویی سوق داد و در راستای همین هدف دردهه اخیر، داروسازان از عصاره های گیاهی داروهای متنوعی را ساخته و به بازار عرضه کرده اند که اثرات مثبت آنها مورد تایید همه قرار گرفته است.
گیاهان دارویی حاوی روغنهای عطری، آلکالوئیدها مواد پروتئینی، ملاونوئیدها و مواد لعابدار است. گیاه زعفران به عنوان یک گیاه مهم درصنایع دارویی و آرایشی و بهداشتی مورد توجه قرار گرفته است. استفاده از زعفران در ایران در سده های اول تا چهارم هجری بر می گردد.
در آن زمان عوام از این گیاه در جشنها و سرورها و مجالس بزم و نشاط مانند عروسیها و اعیاد یا استقبال از بزرگان و زائران نثار قدمها می کردند و همچنین در نوشتن بعضی از ادعیه ها مورد اعتقاد مردم بر روی پوستهای مختلف و یا پارچه ها از آن استفاده می کردند و در گذشته زعفران را در تقویت معده، درمان دردهای لثه و دردهای عصبی، سرماخوردگی و … مصرف می کردند. به علت وجود آلکالوئیدهای ارزشمند در پیکره رویشی و ریشه زعفران در اکثر فارماکوپه ها به عنوان یک گیاه دارویی بسیار مهم معرفی وخواص آن نیز بیان شده است.
این گیاه به علت دارا بودن آلکالوئید های مهم نظیر “لیکوپن” و “کروسین” که هر دو اثر آنتی نئوپلازی (ضد تومور) دارند، اهمیت خاصی در داروسازی داشته و حدود ۳۰ سال است که دراین صنایع مورد استفاده قرار می گیرد. این مواد در شیمی درمانی برخی سرطانها نیز کاربرد دارند. لیکوپن جزء آن دسته از ترکیباتی است که با عنوان کاراتنوئیدها شناخته می شوند و در گیاهان به ایجاد رنگهای زرد، نارنجی و قرمز منجر می شوند. لیکوپن ترکیبی محلول در چربی بوده و دارای پیوند ضعیفی با فیبر موجود در سبزی است.
مشخصات گیاه زعفران:
زعفران با نام علمی (.Crocus Sativus L) از خانواده زنبقیان (Iridaceae) گیاهی علفی، چند ساله، بدون ساقه و پیازدار است. پیاز زعفران از نوع توپر و تقریبا کروی شکل با قطر ۳ تا ۵ سانتی متر و پوششی قهوه ای رنگ می باشد که در زیر خاک قرار می گیرد. هر پیاز ۶تا ۹ برگ باریک، نظیر برگ علفهای چمنی تولید می نماید. ریشه های زعفران ازنوع افشان هستند که از قــاعده پیازها و از روی دایــره محیطی آن می رویند.
گل زعفران اولین اندامی است که در اوایل پاییز ظاهر می شود. در سال اول کشت، به علت ضعف پیازها و عدم استقرار کامل آنها در خاک و کشت عمقی، جوانه های گل توان کافی برای رویش ندارند و حتی برگها در سال اول دیرتر از معمول ظاهر می شوند. پوشش گل از سه کاسبرگ و سه گلبرگ همرنگ بنفش تشکیل می شود، به طوریکه تشخیص کاسبرگها از گلبرگها مشکل می باشد.
تعداد پرچمها سه و طول میله پرچم دو برابر بساک است. بساک زعفران زرد رنگ می باشد. مادگی در مرکز گل قرار گرفته و دارای یک تخمدان است و از قسمت تخمدان خامه باریکی خارج می گردد. خامه طویل و کشیده بوده به رنگ زرد کمرنگ است که به یک کلاله شفاف قرمز نارنجی سه شاخه ای به طول ۳-۲ سانتیمتر ختم می شود. سه کلاله همراه با خامه پس از خشک کردن، زعفران تجارتی را تشکیل می دهند. تکثیر زعفران از طریق ایجاد پیازهای جدید که از پیاز مادر تولید می شود صورت می گیرد. پیاز زعفران در ماه های تابستان به صورت غیرفعال و راکد در زمین باقی می ماند و در رشد دوباره خود را در پایان تابستان شروع می نماید.
سابقه درمانی زعفران:
ایرانیان زعفران را به بسیاری از نقاط جهان باستان، خواص آن را به یونانیها، رومیها، چینیها و اقوام سامی از جمله عربها معرفی کردند و شیوه زراعت آن را در سده های اول تا چهارم هجری به امم اسلامی پیرامون مدیترانه آموختند. به این ترتیب که نخستین زعفران زارها به وسیله ایرانیان تبعید شده توسط معاویه در نواحی شام دایر شدند، سپس کاشت زعفران در شمال افریقا و اندلس (اسپانیای اسلامی) وصقلیه (سیسیل) رواج یافت و اقوام ایرانی همچون رستمیان و بنوطبری در انتقال فرهنگ زعفرانکاری مؤثر بودند.
درآن زمان عوام ازاین گیاه برای جلوگیری از خون ریزی ها ، درمان زخم و درد لثه ها و به عنوان یک گیاه آرام بخش و ضد افسردگی استفاده می کردند. به علت وجود آلکالوئیدهای ارزشمند در پیکر رویشی و ریشه ی زعفران در اکثر فارماکوپه ها،این گیاه به عنوان یک گیاه دارویی بسیار مهم معرفی و خواص آن نیز بیان شده است. این گیاه به علت دارا بودن آلکالوئید های مهم نظیر “لیکوپن“ که اثر نئوپلازی (ضد تومور) دارند، اهمیت خاصی در داروسازی داشته و حدود ۳۰ سال است که در این صنایع مورد استفاده قرار می گیرد.
معرفی بیماری سرطان پروستات و دلایل آن:
سرطان پروستات نوعی بیماری است که در آن سلولهای بدخیم از بافتهای پروستات نشات می گیرد و به طور نامنظم و فزایندهای تکثیر و منجر به افزایش حجم در هر یک از اجزای سلولی غده پروستات میشود .سرطان پروستات دومین سرطان شایع بعد از سرطان ریه در میان مردان است. اطلاعات آماری و علائم بالینی میزان مرگ و میر ناشی از سرطان پروستات مبین سه طیف گسترده روند رشد این بیماری است. سرطان پروستات میتواند دارای رشد آهسته بوده و زمانی طولانی تا بروز علائم بالینی آن داشته باشد. در مواردی دیگر تومور به سرعت رشد کرده و تهاجم تومور به بافتهای دیگر امکانپذیر می شود. در چنین مواردی مدت فاصله زمانی بین شروع بیماری و گسترش دامنه آن بسیار کوتاه است.
مابین این دو طیف رشد، تومورهایی وجود دارند که سرعت روند رشد آنها در حد متوسطی است .سرطان پروستات با نشانههای مرتبط با دفع ادرار و یا درد شکم تظاهر میکند. این نشانهها با علائم بیماریهای رایجی مانند عفونت و هیتروفی (بزرگی) خوش خیم پروستات (Benign Prostatic Hyperplasia) مشترک است. تحقیقات آماری و بالینی، روند بدخیمی بیماری سرطان پروستات را به سن، عوامل ژنتیکی، عوامل هورمونی و تغذیه ارتباط می دهند. این بیماری بر اثر تغییرات هورمونی حاصله نظیر کم شدن مقدار آندرسترون و یا افزایش مقادیر سرمی استروژن، استرادیول و آندروژن بوجود می آید. آلکالوئید لیکوپن با کم کردن آندروژنها منجر به آتروفی سلولهای اپیتلیال آن شده و از تاثیر آندروژن بر روی بافتها جلوگیری می کند و بدین ترتیب سرطان پروستات درمان می شود.
علایم سرطان پروستات و درمان گیاهی آن:
پروستات غدهای است که در زیر مثانه قرار داشته و مجرای دفع ادرار را در بر گرفته است. این غده عضلانی به اندازه یک گردو بوده و از طریق ترشح مایعی به هنگام انزال، تغذیه اسپرم را بر عهده دارد. این غده فقط در آقایان مشاهده میگردد و عمدتاً آقایان تا قبل از بروز اختلالی در آن، از وجود این غده بیاطلاع هستند.
از عوامل افزایش این بیماری میتوان به مصرف گوشتهای حاوی اسید آراشیدونیک و گوشتهای خام، رژیمهای غذایی حاوی اسید آلفالینولنیک و یا وجود سطح بالای این ماده در خون و مصرف زیاد گوشت قرمز اشاره کرد. افزایش ادرار پی در پی سخت، جاری شدن ضعیف ادرار، عدم توانایی در ادرار، سوزش و ناتوانی جنسی از مهمترین علایم این بیماری است. دارو درمانی مطالعات آندوکرینی نشان داده که کم کردن آندروژنها منجر به آتروفی سلولهای اپیتلیال آن میشود و آندروژن در بیضه و غدد فوق کلیوی تولید شده و درمانهای آندوکربنی به صورت زیر است:
حذف منبع تولید آندروژی، مهار گونادوترپین هیپوفیز، کاهش ساخت آندروژن، جلوگیری از تأثیر آندروژن بر روی بافتها، مصرف فلوتامید (اولکسین).
داروهای خوراکی مهار کننده آندروژن، جدیدترین درمان دارویی کانسر پروستات است. هورمون آزاد کننده گونادوتروپین (آنالوگهای لوپرولید، گاسرلین استات) نیز گاهی در درمان بکار میرود. این عوامل ترشح یا عملکرد آندروژنها را که سبب تحریک و رشد تومور است، مهار میکند. گاهی به بیمار استروژن میدهند (دی اتیل استیل بسترون) و با مهار آزاد سازی گونادوترپین هیپوفیز مقادیر سرمی تستوسترون را کاهش میدهند.
از داروهای شیمی درمانی میتوان به سیلکوفسفامید (سیستوکسان)، ۵ فلوئور و اوراسیل استراموستین فسفات، دوکسور و بی سین هیدروکلراید (آدریامایسین) و سیتومایسین c (موتامایسین) اشاره کرد.درمان جراحی شامل پروستاتکتومی ترانس یوترال و پروستاتکتومی رادیکال است. پروستاتکتومی ترانس یوترال برای تومورهای خوب دیفرانسیه با حجم کم یا به عنوان یک عمل تسکینی برای رفع انسداد انجام میشود و در واقع یک آدنکتومی است از بافت جدید و پروستات حقیقی و کپسول فیبروتیک آن را خارج نمیکنند.
پروستاتکتومی رادیکال از طریق پرینه یارتروپیک انجام میشود و محتویاتی مانند تمام غده پروستات، کپسول بیرونی، وزیکول سیمینالها، مقاطعی از وازود فرانها و قسمتی از گردن مثانه خارج میشود. سرطان پروستات با استفاده از لیکوپن موجود در گیاه زعفران قابل درمان است. آلکالوئید لیکوپن با کم کردن آندروژنها منجر به آتروفی سلول های اپیتلیال آن شده و از تاثیر آندروژن بر روی بافت ها جلوگیری می کند و بدین ترتیب سرطان پروستات درمان می شود.
نتایج و بحث:
سابقه درمان بیماری ها با گیاهان دارویی به قدمت تاریخ زیست انسان بر روی کره زمین است وانسان به کمک گیاهان دارویی خود را درمان کرده و می کند. انسان تنها با داروهای شیمیایی درمان نمی شود بلکه همه عوامل طبیعی نقش درمان را دارند و دارو نهایتا نقش پیشگیری را در برابر بیماری ها ایفا می کند. وجود گیاهان در طبیعت یکی از نعمتهای بزرگ الهی محسوب می شود این بیماری بر اثر تغییرات هورمونی حاصله نظیر کم شدن مقدار آندرسترون و یا افزایش مقادیر سرمی استروژن، استرادیول و آندروژن بوجود می آید. آلکالوئید لیکوپن با کم کردن آندروژنها منجر به آتروفی سلولهای اپیتلیال آن شده و از تاثیر آندروژن بر روی بافتها جلوگیری می کند و بدین ترتیب سرطان پروستات درمان می شود. هدف از این مقاله، تحقیق و بررسی خواص دارویی گیاه زعفران در درمان سرطان پروستات است.
منابع:
۱٫ گیاهان دارویی- سید هادی صمصام شریعت- انتشارات مانی- -چاپ سال ۱۳۸۳
۲٫ درمان بیماری ها به کمک داروهای گیاهی – میترا قاسمی – نشر تیهو – چاپ ۱۳۸۱
۳ . معارف گیاهی – حسین میر حیدر – دفتر نشر فرهنگ اسلامی – چاپ ۱۳۷۳
۴٫ گیاهان دارویی ، جلد سوم – دکتر علی زرگری – نشرموسسه انتشارات تهران – چاپ ۱۳۷۳
۵٫ بی نام – ۸۴/۵/۶ – شبکه تحقیقات گیاهان دارویی – You can see links before reply
۶ . بی نام – ۸۵/۸/۱۰ – شبکه ملی رشد – You can see links before reply
۷٫ بی نام – ۸۶/۹/۵ – مقالات کشاورزی و گیاهان دارویی – You can see links before reply biology.com
۸٫ بی نام – پایگاه الکترونیکی خدمات پزشکی ایران – You can see links before reply
۹٫ بی نام – بانک اطلاعات داروهای گیاهی و گیاهان دارویی ایر طب – You can see links before reply
۱۰٫ Eisenberg D, Kessler RC, Foster C, Norlock FE, Calkins DR, Delbanco TL. Unconventional medicine in the United States: prevalence, cost and patterns of use. N Engl J Med 328:246–۲۵۲, ۱۹۹۳٫
۱۱٫ Abdullaev FI. Biological effects of saffron. BioFactors 4(2):83–۸۶, ۱۹۹۳٫
۱۲٫ Gainer JI, Jones JR. The use of crocetin in experimental atherosclerosis. Experienta 31:548–۵۴۹, ۱۹۷۵٫
۱۳٫ Wuthrich B, Schmid-Grendelmeyer P, Lunberg M. Anaphylaxis to saffron. Allergy 52(4):476–۴۷۷, ۱۹۹۷٫
۱۴٫ Tarantilis PA, Polissiou M., Manfait M. Separation of picrocrocin, cis-trans-crocins and safranal of saffron using high-performance liquid hromatography with photodiode-array detection. J Chromatogr A 664:55–۶۱, ۱۹۹۴٫
۱۵٫ Tarantilis PA, Tsoupras G, Polissiou M. Determination of saffron (Crocus sativus L.) components in crude plant extract using high-performance liquid chromatography-UV-visible photodiode-array detection-mass spectrometry. J Chromatogr A 699(1–۲):۱۰۷–۱۱۸, ۱۹۹۵٫
۱۶٫ Alonso GL, Salinas MR, Garijo J. Method to determine the authenticity of aroma of saffron (Crocus sativus L.). J Food Prot 61(11):1525–۱۵۲۸, ۱۹۹۸٫
۱۷٫ Li N, Lin G, Kwan YW, Min D. Simultaneous quantification of five major biologically active ingredients of saffron by high-performance liquid chromatography. J Chromatogr A 849(2):349–۳۵۵, ۱۹۹۹٫
۱۸٫ Lozano P, Delgado D, Gomez D, Rubio M, Iborra JL. A non-destructive method to determine the safranal content of saffron (Crocus sativus L.) by supercritical carbon dioxide extraction combined with high-performance liquid chromatography and gas chromatography. J Biochem Biophys Methods 4328513-N (1–۳):۳۶۷–۳۷۸, ۲۰۰۰٫
۱۹٫ Nair SC, Kurumboor SK, Hasegawa JH. Saffron chemoprevention in biology and medicine: a review. Cancer Biother 10(4):257–۲۶۴, ۱۹۹۵٫
https://medplant.ir/?p=2153
- دیدگاه های ارسال شده توسط شما، پس از تایید توسط تیم مدیریت در وب منتشر خواهد شد.
- پیام هایی که حاوی تهمت یا افترا باشد منتشر نخواهد شد.
- پیام هایی که به غیر از زبان فارسی یا غیر مرتبط باشد منتشر نخواهد شد.
باسلام – باتوجه باینکه psa من بین ۶و ۸ در نوسان است و هیچگونه مشکل ارداری هم ندارم و فقط در زمستان حساس میشوم آیا به نظر شمابهتر است برای پیشگیری احتمالی و کاهش پی اس ا زعفران مصرف نمایم ؟
با سلام خدمت شما دوست عزیز
شما ابتدا باید به صورت حضوری معاینه شوید تا پزشک بعد از معاینه شما بتواند بهترین تصمیم را بگیرد.
برای این کار می توانید به یکی از درمانگاههای طب سنتی مورد تأیید دانشگاه علوم پزشکی مراجعه کنید.
در سایت جستجو کنید آدرس و تلفن این درمانگاهها وجود دارد.
موفق باشید