بیلهر ، ریواس، کنگر، سیر ، موسیر، گل گاوزبان، ، پونه ، بن سرخ ، لیزک ، کارده ، تره و قارچ کوهی ، از جمله گیاهان کوهی کهگیلویه و بویراحمد است.

عزیزالله جعفری، گیاه‌شناس و عضو هیئت علمی دانشگاه یاسوج با اشاره به وجود بیش از ۲ هزار و ۱۰۰گونه گیاهی در کهگیلویه و بویراحمد، می‌گوید: از این تعداد ۴۲۵ گونه آن خاصیت دارویی دارد.

وی می افزاید: این میزان داروی گیاهی در کهگیلویه و بویر احمد در حالی است که تعداد گونه‌های گیاهان دارویی کل کشور ۷۲۶ و در اروپا ۸۰۰ گونه است و این نشان‌دهنده اهمیت این استان از نظر داشتن این‌گونه‌هاست.

جعفری می‌گوید: در هر هشت کیلومتر مربع این استان و در هر یک‌کیلومتر مربع در منطقه حفاظت شده دنا یک‌گونه گیاهی وجود دارد.

وی می افزاید: بیش از ۵۰ درصد گیاهان دارویی فرموله شده در صنعت دارویی کشور در این استان می‌روید.

این گیاه شناس و استاد دانشگاه می گوید : از ۲۵ گونه گیاه در معرض خطر نابودی در کشور، پنج گونه آن در کهگیلویه و بویر احمد است که زنگ خطری جدی برای مردم و مسئولان است. ‌

گروهی از مردم این دیار گیاهان کوهی را در بهار جایگزین برخی مواد غذایی می کنند و به همین منظور یا خود به کوه می روند و این گیاهان را از دامن طبیعت برداشت می کنند و یا به بازارها وجاده های حاشیه روستاها می روند تا از دست فروشان این گیاهان را خریداری کنند .

برداشت گیاهان دارویی و کوهی منبع درآمد مناسبی برای روستائیان این منطقه است، در این فصل سال گروه هایی از خانواده‌ها در کوهپایه‌ ها و دشتهای مناطق مختلف استان با جمع آوری و عرضه این گیاهان به بازار منبع درآمد خوبی برای خود فراهم می کنند غافل از اینکه این گیاهان رو به انقراض می روند .

مردی ۵۰ ساله یاسوجی که یک دسته گیاه دوست گرمی بن سرخ را به قیمت ۵ هزار تومان به فروش می رساند، می گوید: شغل من کارگری ساختمان است و ۲ ماه اول بهار را به این شغل روی می آوردم .

دیگری هم که برای فروش قارچ‌هایش به بازار آمده، می‌گوید: دیگر آنچنان قارچ یافت نمی‌شود، میزان آن نسبت به سال‌های گذشته به‌شدت کاهش یافته است و وقتی دلیلش را از او می‌پرسیم، می‌گوید: پارسال وقتی بیرون روستا می‌رفتم هر ۱۰متر یک نفر را می‌دیدم که مشغول جست‌وجوی قارچ است، پس امسال قارچی باقی‌نمانده که تخم‌افشانی صورت بگیرد و تکثیر شوند.

دیگر روستایی فروشنده گیاهان کوهی می گوید: روزانه بیش از ۳۰۰ هزار تومان از فروش گیاهان کوهی کسب می کنم .

هرساله به هنگام فصل بهار هزاران کیلوگرم انواع گیاهان کوهی استان وارد بازار محلی و استان‌های همجوار می ‌شود.

مدیر کل منابع طبیعی استان می گوید: هفته گذشته ۲ و نیم تن گیاه کوهی بیلهر توسط سودجیان از مراتع این استان چیده شد که در ورودی شهر بهبهان از توابع خوزستان کشف و ضبط شد.

بهشتی با بیان اینکه در این زمینه ۶ نفر دستگیر شدند، می افزاید: چیدن گیاه بیلهر از سوی منابع طبیعی قاچاق اعلام شده ولی برخی از راههای مختلف این گیاه را ریشه کن می کنند.

وی می گوید: گیاه بیلهر برای تولید ترشی نزد مردم اهمیت دارد.

با ورود به فصل بهار و افزایش جمع ‌آوری گیاهان ، مسئولان و کارشناسان منابع طبیعی و حفاظت محیط زیست نیز، نگرانی خود را از خطر تخریب طبیعت اعلام می‌کنند و خواستار حفاظت از منابع طبیعی می شوند.

بر اساس اعلام کارشناسان هم اکنون به دلیل چیدن گیاهان قبل از گل دهی ، گیاهان زرابی، ریزک، تره ‌کوهی و موسیر روی خط انقراض قرار گرفته ‌اند.

مدیر کل منابع طبیعی استان با بیان اینکه حفظ و نگهداری این نوع گیاهان بر عهده عموم مردم است و نباید برای رسیدن به سود ،این گیاهان را ریشه کن کرد، می گوید: رشد و تکثیر مجدد این گیاهان به کندی صورت می گیرد .

بهشتی آموزش صحیح چیدن این گیاهان را بهترین راهکار برای مقابله با انقراض آن بیان می کند و می افزاید: فرسایش خاک، آلودگی محیط‌ زیست و به‌ هم خوردن تعادل زنجیره غذایی برخی از پیامدهای جبران ‌ناپذیر از بین رفتن پوشش گیاهی است، هر گیاه اطلاعات ژنتیک بسیاری را به همراه دارد که می‌تواند پشتوانه ارزشمندی برای توسعه پایدار محیط‌ زیست باشد.

رئیس اداره منابع طبیعی و آبخیزداری شهرستان بویراحمد می گوید: ممکن است ۲ گونه گیاهی مهم استان شامل کرفس کوهی و بن سرخ بر اثر تخریب و استفاده بی‌رویه در این استان منقرض شود.

سعید نظری دلیل انقراض این ۲ گونه گیاهی که در بسیاری از رویشگاه‌های کهگیلویه و بویراحمد، دیگر یافت نمی‌شود، را سودجویی برخی افراد در چیدن زیاد آنها می‌داند.

وی می‌افزاید: رویشگاه گونه‌های گیاهی بیلهر و جاشیر نیز در کهگیلویه و بویراحمد در حال تخریب است و چنانچه وضعیت با این روند تداوم یابد با انقراض آنها مواجه خواهیم شد.

کارشناسان مهمترین راه برای جلوگیری از انقراض این گیاهان را آموزش از طریق رسانه های مکتوب و غیر مکتوب به ویژه صدا و سیما و فرهنگ سازی و آگاهی بخشی مردم درباره عواقب انقراض گیاهان در طبیعت می دانند .

ترغیب مردم به کشت این گیاهان و خرید تضمینی محصول آنها راهی دیگر برای احیاء گونه های گیاهی است چرا که این امر اشتغالزایی و افزایش صادرات غیرنفتی را به دنبال دارد .

برخی دیگر از کارشناسان ورود بخش خصوصی ، دعوت از متخصصان داروسازی برای ایجاد مراکز خرید محصول این گیاهان به قیمت های مناسب را راهی دیگر برای جلوگیری از انقراض این گونه ها می دانند .