چالش های موجود بر سر راه توسعه فناوری گیاهان دارویی و داروهای گیاهی
.
دکتر زین العابدین بشیری صدر
عضو هیات علمی پژوهشکده فناوری های شیمیایی، سازمان پژوهش های علمی و صنعتی ایران
.
به نقل از مستند مکتوب دومین جشنواره گیاهان دارویی، فرآورده های طبیعی و طب سنتی ایران – ۷ تا ۱۰ مهرماه ۱۳۹۳
(به کوشش تیم پژوهشی شبکه خبری آموزشی گیاهان دارویی)
..
.در سال های اخیر استفاده از داروهای گیاهی و گیاهان دارویی در جهان توسعه یافته و رواج این صنعت در بین کشورهای پیشرفته و در حال توسعه امری تردیدناپذیر تلقی می شود. اقبال مردم به استفاده از گیاهان دارویی و داروهای گیاهی و کاهش وابستگی به داروهای شیمیایی، هویت بخشیدن به چرخه تولید، فرآوری و مصرف گیاهان دارویی را طلب میکند. علیرغم ظهور تمدن غرب با اتکا به دانش نوین، هنوز دستاوردهای علما و دانشمندان بنام ایرانی بویژه بوعلی سینا، از منابع معتبر علمی در کشورهای پیشرفته محسوب می شود. با وجود چنین پیشینه علمی در امر طب سنتی و گیاهان دارویی، چرخه تولید، فرآوری و مصرف گیاهان دارویی در کشور ما با موانع زیادی مواجه است. بنظر می رسد که شناسایی چالش های واقعی بر سر راه صنعت گیاهان دارویی مهمترین قدم به سمت رفع موانع می باشد. در کشورهایی که سیاست گذاری بهداشتی آنها بر رواج دادن طب مکمل و جایگزین (CAM = Complementary and Alternative Medicine) مبتنی است، تطبیق مطب ها، بیمارستان ها و داروخانه های موجود با شرایط جدید، در دستور کار می باشد. پزشک ها و داروساز های کشورهای غربی به کشورهایی مثل چین و کره جنوبی سفر می کنند تا با انواع طب های سنتی موجود در این کشورها آشنا شوند و پس از آشنایی با طیفی وسیعی از روش های درمانی جدید، بر مبنای نیاز بیمار، تلفیقی از روش های درمانی (طب گیاهی، طب سوزنی، گفتار درمانی و …) را به اندازه لازم، استفاده می کنند.
تفکیک داروخانه های موجود از داروخانه های گیاهی ضروری بنظر نمی رسد زیرا هر فرآورده دارویی (با منشاء شیمیایی، گیاهی و یا حیوانی) پس از اخذ مجوزهای لازم می تواند در سیستم پخش دارو، که آخرین حلقه زنجیره آن همان داروخانه است، وارد شود.
در مورد صنعت گیاهان دارویی یکی از مهمترین چالش ها مقررات موجود در ارگان های نظارتی می باشد. مقررات فعلی، موجب شده است که تحقیقات متخصصین گیاهان دارویی و داروهای گیاهی از چند گیاه محدود تجاوز نکند. مقررات فعلی، هرگونه نوآوری از طریق انتخاب گیاه جدید یا ساخت داروی جدید را با موانع جدی مواجه کرده است ولی با طرح هایی که مربوط به گیاهان دارویی “تکراری” یا داروهای گیاهی که “مشابه خارجی” داشته باشند، راحت تر برخورد می شود.
سخت گیری در امر غذا و دارو امری کاملا موجه است ولی در همه جوامع پیشرفته تعامل بین اعضای جامعه بر تقابل ترجیح داده می شود و برای اینکه قصه سه نفر کارگر که هر کدام عهده دار یک مسئولیت بود (یک نفر چاله کندن، نفر دوم گذاشتن لوله در داخل چاله و نفر سوم وظیفه پر کردن چاله) تا ابد تکرار نشود (روزهاییکه نفر دوم غائب بود …) باید چاره ای اندیشید. اگر قرار باشد ارگان های نظارتی فقط به وظایف تعریف شده خود عمل کنند و هیچ تلاشی برای نوآوری و گشودن افق های جدید صورت نگیرد، نتیجه این خواهد بود که تاریخ درخشان دانشگاه علوم پزشکی جندیشاپور برای همیشه دفن خواهد شد و از ملّت پیشرو در علوم پزشکی به کشور دنباله رو تبدیل خواهیم شد.
از طرفی دیگر فقدان شاخص های ارزش گذاری مطابق با استانداردهای روز در بخش عرضه محصولات دارویی چه در بخش عطاری ها و چه بصورت ماده خام برای شرکت های دارویی آشکارا به چشم میخورد. اعتماد شگفت انگیز مردم به استفاده از گیاهان دارویی سبب سوء استفاده برخی افراد در عرضه گیاهان دارویی می شود که اغلب تجویزهای نابخردانه گیاهان دارویی را نیز به همراه دارد. عدم استانداردسازی گیاهان دارویی زمینه ی چنین فعالیت های غیرعلمی را دو چندان می کند.
علاوه بر موارد ذکر شده، مشخص نبودن اولویت های اکولوژی و اقتصادی اغلب منجر به انجام فعالیت هایی می شود که فاقد انسجام کافی در زمینه تولید گیاهان دارویی و داروهای گیاهی می باشند. عدم وجود سیاست های هدفمند و تمرکز بر تحقیقاتی که صرفا جنبه کتابخانه ای دارند، ناهماهنگی های این امر را دو چندان می کند.
چاره چیست؟
پاسخ این است که مجموعه ای از اقدامات نسبتا ساده و جهادی باید صورت بگیرد:
- تمرکز زدایی و اعتماد به نیروهای تحصیل کرده و متخصص در رشته های علوم پزشکی، داروسازی، فیتوشیمی، میکروب شناسی، داروسازی با تخصص بالینی، داروسازی با تخصص سم شناسی، … در سرتا سر کشور ایران
- ایجاد مراکز غیردولتی برای جمع آوری اطلاعات و احیای گنجینه طب اصیل سنتی در تمام سرزمین ایران
- استفاده از نیروهای متخصص بومی جهت تنظیم استانداردهای لازم و انجام آزمایشات مورد نیاز
- تعامل این مراکز با ارگان های نظارتی منطقه خودشان و تدوین استاندارد نهایی برای ارزیابی هر فرآورده
- هویت بخشیدن به تمام فرآورده های سنتی که در طی قرن ها مصرف توسط افراد جامعه امتحان خود را پس داده اند.
- تسهیل قوانین ثبت و پذیرش داروهای گیاهی
- شناسنامه دار کردن گیاهان دارویی
https://medplant.ir/?p=17708