طبق گزارش بانک جهانی اکنون بازار تولید و مصرف گیاهان دارویی جهان در سه دهه اخیر از کمتر از پنج میلیارد دلار به بیش از ۱۰۰ میلیارد دلار رسیده است. این رقم تا سال ۲۰۵۰ به ۵۰۰ میلیارد دلار خواهدرسید.

این آمار حاکی از افق روشن گیاهان دارویی در صنعت داروسازی جهان است.

ایران ، با دارا بودن آب و هوای مختلف و رویشگاه های گیاهی متفاوت، کشوری غنی از نظر تنوع گونه ای و بهرمندی از موقعیت استثنایی از منظر جغرافیای طبیعی با حدود هشت هزار گونه گیاهی است.

بر اساس پژوهش های موسسات علمی در سال های اخیر، از کل گونه های شناخته شده ایران بیش از ۲۱۰۰ گونه واجد خواص دارویی است که می تواند در صنایع داروسازی، عطری، آرایشی- بهداشتی، مکمل غذایی، رنگ دهنده، طعم دهنده، آفت کش، ادویه جات و سایر صنایع قابل استفاده باشد.

در کشور رویکرد در حوزه سلامت در حال تغییر است و برغم اینکه پزشکی نوین توانسته است خدمات ارزشمند، بی بدیل و غیر قابل انکاری را برای تشخیص و درمان بسیاری از بیماری های بشر ارایه کند با این وجود طب رایج با چالش های مهم و پیچیده ای روبروست.

پیدایش بیماری های نوظهور و عدم درمان قطعی در برخی از بیماری های مزمن، در نتیجه افزایش سرسام آور هزینه های تشخیصی و درمانی برای دولت ها و ملت ها ، ممنوع شدن مکرر و مداوم داروها و ترکیبات شیمیایی بدلیل عوارض ایجاد شده در بیماران، افزایش محدودیت قانونی و مشخص شدن مضرات استفاده ازترکیبات شیمیایی بخصوص افزودنی ها و رنگ ها و اسانس های مصنوعی مواد غذایی ، باعث گرایش مردم جهان به استفاده بیشتر از ترکیبات طبیعی و بخصوص داروها و فراورده هایی با منشاء گیاهی شده است.

به عقیده محمد حسن عصاره رییس ستاد گیاهان دارویی معاونت علمی و فناوری رئیس جمهور، بسیاری از گیاهان دارویی در شمار گیاهان انحصاری است که فقط در سرزمین ایران رویش دارند و در مواردی صنعت داروسازی به آن ها وابسته است ودر صورت طی مراحل شناخت و استخراج مواد موثره با استفاده از فناوری های جدید و سرمایه گذاری در جهت اهلی سازی و کشت آن ها در خارج از عرصه های طبیعی، براحتی می توانند ایران را در حجم عظیم تجارت جهانی داروها و فراورده های با منشاء گیاهی به جایگاه شایسته ای ارتقا دهند.

طب سنتی ایران و یا مکتب پزشکی ایران یکی از قدیمی ترین ، غنی ترین و کامل ترین مکاتب طبی دنیا است و با تلاش دانشمندانی مانند ابن سینا و رازی به درجات بالایی از تکامل و شکوفایی رسیده است، به طوری که شش قرن کتب این فرزانگان مرجع اصلی پزشکی غرب بوده است.

دبیر ستاد توسعه علوم و فناوری گیاهان دارویی و طب سنتی در گفت و گو با خبرنگار علمی ایرنا با اشاره به این که طب سنتی ایران مکتبی با نگرشی سلامت محور و کل نگر است می افزاید: این میراث گرانبها دارای پشتوانه علمی در قالب بیش از ۱۴ هزار جلد کتاب یادگار مانده از مفاخر و پزشکان این سرزمین و نیز هزاران نسخه تجویز شده است که خواص شفابخش آن ها طی قرن ها به اثبات رسیده و در بیش از ۸۵ درصد این نسخه ها ، از گیاهان دارویی تجویز شده است.

به گفته وی،برغم مزیت های ذکر شده به دلیل پراکندگی وظایف در دستگاه های مختلف و ماهیت چند وجهی حوزه گیاهان دارویی، داروسازی گیاهی واستفاده از آن در طب رایج و سنتی متاسفانه کشور نتوانسته به جایگاه مناسبی در نظام ملی و بین المللی نایل شود.

برای رسیدن به نقطه مطلوب و تحقق انتظارات مسوولان لاجرم باید یک مرکز هماهنگ کننده فرابخشی برای پیوست حلقه های مختلف بین بخش های متعدد دولتی و خصوصی ایجاد شود تا بتواند همگرایی و تعاملات لازم را در مراحل مختلف از انجام پروژه های هدفمند گرفته تا کشت ، تولید و فرآوری، صادرات، بازاریابی را هماهنگ و مدیریت کند.

عصاره با اشاره به جایگاه توسعه گیاهان دارویی و طب ایرانی در برنامه ریزی ملی بر اساس سند چشم انداز ۲۰ ساله جمهوری اسلامی ایران در افق ۱۴۰۴ توضیح داد: این سند ایران را کشوری توسعه یافته و پیشرفته توصیف کرده که توانسته است با تکیه بر منابع ملی در عرصه طب و ایجاد زیرساختهای مناسب، ضمن ارتقای سطح سلامت و کیفیت زندگی مردم، جایگاه شایسته ای در حیطه آموزش، پژوهش، خدمات رسانی در منطقه و دنیا بدست آورده و با بهره گیری از ارزش افزوده به سهم قابل توجهی از تجارت جهانی را کسب کند.

او تحقق این چشم انداز را مستلزم تدوین راهبردهای همه جانبه از جمله درمورد گیاهان دارویی به عنوان یکی از منابع دارای مزیت رقابتی نام برد. درواقع با انجام اقدامات راهبردی در این حوزه می توان از این صنعت حفاظت و برای توسعه آن گام برداشت.

عصاره گفت: بازنگری، اصلاح، ساده سازی و روزآمد کردن قوانین، مقرات و استانداردهای مربوط این حوزه و فرآورده های گیاهی،ساماندهی نظام آموزش، پژوهش و توسعه فناوری و نوآوری، ترویج، اطلاع رسانی و فرهنگ سازی، ایجاد انسجام و همکاری های مستمر و مؤثر میان مؤسسات، شرکت ها و تشکل های مرتبط دولتی یا خصوصی، گسترش همکاری های بین الملی در علوم و فناوری های حوزه گیاهان دارویی ساماندهی فرآیندها و ساختارهای نظارت و ارزیابی بر تمام فعالیت ها در حوزه گیاهان دارویی از جمله اقدامات لازم دراین زمینه است.

به گفته وی، همچنین ساماندهی تولید و توزیع، بازار و صادرات محصولات و خدمات در این حوزه و نیز تجاری سازی از مهمترین اقدامات راهبردی دراین حوزه است.

عصاره تاکید کرد: در شرایط کنونی که دیگر کشورها از این صنعت در دو بعد ایجاد اشتغال و درآمد های هنگفتی کسب می کنند، حفاظت از گونه های گیاهی انحصاری کشور بسیار ضروری است و باید از خروج نمونه و یا اطلاعات مربوط به این گونه ها از کشور هم جلوگیری کرد.

وی ابراز امیدواری کرد: با رفع مشکلات در صنعت گیاهان دارویی در آینده ای نه چندان دور این صنعت به عنوان یک علم ، سرمایه ای بی پایان و تمام نشدنی برای کشور و پدیده ای درون زا، برای رسیدن به نقطه های اوج علمی و رفع وابستگی های دارویی مورد استفاده قرار گیرد.