×

منوی بالا

منوی اصلی

دسترسی سریع

اخبار سایت

آخرین اخبار

امروز : دوشنبه, ۱۲ آذر , ۱۴۰۳  .::.  اخبار منتشر شده : 0 خبر
آشنایی با صمغ های دارویی

صمغ های دارویی

.

نویسندگان:
دکتر شهره فتاح پور
دکتر سعیدرضا شیخی

.

صمغ های دارویی ترکیبات هیدروکلوئیدی گیاهی هستند که بی شکل و نیمه شفاف بوده و به وسیله ی خراش دادن گیاهان عالی به وجود می آیند بعضی از هیدروکلوئیدی های مفید نیز در جنین دانه یا قسمتهای دیگر گیاه به حالت پکتین وجود دارند که Agar و Algin و Carageenan مثالهایی از این نوع می باشند.
صمغ های دارویی موارد استعمال مختلفی در طب سنتی و در پزشکی دارند به عنوان مثال در دندانپزشکی از خاصیت چسبندگی آنها استفاده می شود و در پزشکی از خاصیت مسهلی و در داروسازی به عنوان عامل به هم چسباننده ی قرص ها، امولسیون کننده، ژلاتین کننده، سوسپانسیون کننده، پایدار کننده و ضخیم کننده به کار برده می شوند. مهمترین صمغ های دارویی و موارد استعمال آنها در طب سنتی عبارتند از:

۱) صمغ کتیرا (Tragacanth) صمغی است که در اثر شکاف دادن ساقه های بعضی از Astragalus ها (گونها) از تیره ی Leguminosae (نخود) به دست می آید Tragacanth یک لغت یونانی است که از دو قسمت تشکیل شده یکی Tragos به معنی بز و دیگری Akantha به معنی شاخ و ظاهراً این اصطلاح به این منظور انتخاب شده که محصول کتیرا شبیه به شاخ بز است. بیشتر گونهایی که از آنها صمغ کتیرا به دست می آورند در ارتفاعات ۱۲۰۰ تا ۳۱۰۰ متر می رویند. در یک باور قدیمی برای اینکه گیاه صمغ بیشتری تولید کند بعد از شکاف دادن تنه ی گون مقداری گیاه در بالای سر درختچه می سوزانند و معتقدند گیاه به علت دیدن این منظره متألم می شود و اشک می ریزد که این اشک همان محصول کتیرا می باشد.
کتیرای نوع مرغوب را در داروسازی به عنوان عامل سوسپانسیون کننده گردهای غیر محلول به کار می برند علاوه بر این از آن در فرآورده های مختلف دارویی برای امولسیون کردن روغنها و رزینها نیز استفاده می کنند. صمغ کتیرا را در صنعت قرص سازی و حب سازی به عنوان به هم چسباننده و در صنایع آرایشی بالاخص در لوسیونها، کرمهای دست و کرمهای بدون چربی به عنوان نرم کننده و امولسیون کننده به کارمی برند. همچنین ازآن به عنوان ماده ی چسباننده برای دندان مصنوعی استفاده به عمل می آید. نوع مرغوب کتیرا در صنعت پارچه بافی بخصوص چیت سازی مورد استفاده قرار می گیرد.
مؤمن حسینی در کتاب تحفه المومنین صفحه ۲۱۶ صمغ کتیرا را به عنوان بر طرف کننده ی گرفتگی صدا به کار برده و ابن سینا ابوعلی حسین بن علی در کتاب القانون فی الطب جلد دوم صفحه ۱۹۱ صمغ کتیرا را برای درمان ناراحتی های سینه توصیه نموده و برای آن خاصیت ملین و ضد دردهای کلیه و مثانه قائل شده است. علاوه بر این ابن سینا از صمغ کتیرا به عنوان پاد زهر سموم استفاده نموده و آن را بخصوص برای برطرف کردن ناراحتی های چشم مورد استفاده قرار می داده است.

۲) صمغ عربی را از شیره ی خشک شده ساخته و شاخه های گیاهی به نام Acacia Senegal از تیره ی Leguminosae (نخود) در اثر شکاف دادن به پوست ساقه به دست می آورند. اصولاً کلمه ی صمغ عربی اصطلاح غلطی به نظرمی رسد که به این دارو داده شده است زیرا این صمغ در عربستان و بعضی از کشورهای عربی دیگر به مقدار بسیارکم یافت می شود و مقدار آن به قدری ناچیز است که صادر نمی شود ولی چون پزشکان قدیم ایرانی کتب خود را به زبان عربی که زبان رسمی آن زمان بوده تألیف نموده اند. به این نام معروف شده است اکثر قریب به اتفاق کتب پزشکی به زبان عربی را طبیبان ایرانی تألیف نموده اند. صمغ عربی را در داروسازی به عنوان امولسیون کننده و سوسپانسیون کننده و به علت داشتن خاصیت چسبندگی آن در قرص سازی به مصرف می رسانند.
ابوریحان بیرونی در کتاب الصیدنه صفحه ۴۴ از صمغ عربی به عنوان جلوگیری کننده از خونروی های شکمی استفاده کرد و علاوه بر این آن را به عنوان داروی ضد اسهال به کار برده است. مؤمن حسینی، نجیب محمد در کتاب تحفه المومنین صفحه ۳۰ ضماد صمغ عربی را به عنوان مقوی بدن و برطرف کننده ی دردهای عصبی توصیه نموده است. ابن سینا، ابوعلی حسین بن حسن بن علی در کتاب القانون فی الطب جلد ۲ صفحه ۲۴۲ صمغ عربی را برای معالجه ی سوختگیهای آتش و التهابات رحم و مقعد به کار برده است.

۳) صمغ کاریا از شیره ی خشک شده گیاهی به نام Sterculiaurens از تیر ه یSterculiaceae به دست می آید. این صمغ بی رنگ یا زرد رنگ و نیمه شفاف بوده و در طب سنتی به خاطر خاصیت مسهلی مورد استفاده قرار می گیرد. این صمغ در داروسازی به عنوان عامل امولسیون و سوسپانسیون کننده به مصرف می رسد و به علت خاصیت چسبندگی آن در دندانپزشکی نیز مورد استفاده قرارمی گیرد. علاوه بر این در لوسیونهای پوستی صنایع بافندگی چاپ دار فرآورده های غذایی نیزبه مقدار زیاد به مصرف می رسد.

۴) صمغ گوآر از قسمتهای اندوسپرم دانه ی گیاهی به نام Cyanopsistetragonolibus از تیره ی Leguminosae به دست می آید. در پزشکی سنتی این صمغ به عنوان ملین، مسهل و کم کننده ی اشتها توصیه شده و آن را جهت درمان زخم معده به کار می برند. درداروسازی صمغ گوآر به عنوان ضخیم کننده وبه هم چسباننده ی قرصها مورد مصرف قرار می گیرد. یکی ازمهمترین موارد کاربرد آن در صنایع غذایی و کاغذ سازی است.

۵) صمغ خرنوب از قسمت هیدروکلوئید پودر شده ی اسپرم دانه های درخت Ceratunia Siligua از تیر ه ی Leguminosae به دست می آید. در ترکیب این صمغ گالاکتومانان وجود دارد و به عنوان مسهل، ملین و کم کننده ی اشتها در طب سنتی مورد استفاده قرار می گیرد. این صمغ در داروسازی به عنوان ضخیم کننده و پایدار کننده و به هم چسباننده قرصها به کارمی رود و در صنایع دیگری نیز که احتیاج به مواد هیدروکلوئیدی می باشد مورد مصرف قرار می گیرد.

۶) صمغ زانتان (گزانتان) در اثر فعالیت میکروارگانیسم Xanthomonas Campestris بر روی برخی کربوهیدراتها به دست می آید که بیشتر در صنایع مدرن کاربرد دارد نه در طب سنتی. صمغ زانتان به علت داشتن خصوصیات امولسیون و سوسپانسیون کنندگی بسیار خوب در داروسازی مدرن به مصرف می رسد علاوه براین به علت داشتن خاصیت شبیه پلاستیک، آن را در ساختن خمیر دندان و بعضی از پمادهای دیگر به کار می برند.

  • دیدگاه های ارسال شده توسط شما، پس از تایید توسط تیم مدیریت در وب منتشر خواهد شد.
  • پیام هایی که حاوی تهمت یا افترا باشد منتشر نخواهد شد.
  • پیام هایی که به غیر از زبان فارسی یا غیر مرتبط باشد منتشر نخواهد شد.