به گزارش شبکه خبری آموزشی گیاهان دارویی به نقل از خبرگزاری مهر، در خراسان شمالی بیش از هزار و ۱۰۰ گونه گیاهی شناسایی شده که از این تعداد حدود ۳۵۰ گونه در زمره گیاهان دارویی قرار دارند.
شرایط مساعد آب و هوایی سبب شده تا تقریبا در تمام عرصه های طبیعی خراسان شمالی حداقل چندین گونه از گیاهان دارویی رشد کنند، گیاهانی که خراسان شمالی را به داروخانه ای سبز بدل کرده اند، داروخانه ای که داروهای خام آن متاسفانه خریداری جز واسطه ها و دلالان ندارد.
تاسف بارتر این که بهره برداری از این سرمایه سبز به درستی انجام نمی شود، سال ها است که شماری از روستاییان خراسان شمالی در اواخر فصل تابستان و پاییز هر چه قدر که بتوانند گیاهان دارویی را به شیوه سنتی جمع آوری کرده و به صورت خام و به قیمتی ناچیز در اختیار دلالان قرار می دهند.
فارغ از این که بهره برداری های سنتی و نادرست، سبب از بین رفتن بخشی از این گیاهان می شود، این شیوه جمع آوری غالبا به چند گونه خاص خلاصه می شود و بسیاری از گیاهان دارویی استان نیز بدون استفاده خشک می شود و یا با چرای دام از بین می رود.
هر چه هست همین میزان اندک گیاهان دارویی جمع آوری شده نیز به دلیل نبود صنایع فرآوری و بسته بندی از استان خارج می شود و پس از بسته بندی، بخشی کوچکی از آن در کشور توزیع و بیشتر آن هم با نام استان های دیگر صادر می شود.
خراسان شمالی؛ داروخانه گیاهی شرق کشور
یک کارشناس ارشد منابع طبیعی در زمینه گیاهان دارویی خراسان شمالی می گوید: اگر چه تاکنون حدود ۳۵۰ گونه گیاه دارویی در خراسان شمالی شناسایی شده اما تعداد گونه های گیاهان دارویی در استان بیش از این تعداد است و با تحقیقات بیشتر می توان بیش از ۴۰۰ گونه گیاه دارویی در خراسان شمالی شناسایی کرد.
حمید عتباتی اظهار می کند: با این وجود در حال حاضر نحوه بهره برداری از این گیاهان دارویی سنتی بوده و جمع آوری، فرآوری و استفاده از این گیاهان در خراسان شمالی با وجود پیشرفت فراوان علم در این حوزه، به نسبت ۴۰ سال پیش تغییر چندانی نکرده است.
وی می افزاید: از طرف دیگر با توجه به این که خراسان شمالی برخی گونه های شاخص و منحصر به فرد گیاهان دارویی را دارد، لازم است در این زمینه تحقیقات و پژوهش های علمی صورت گیرد و آنگاه نسبت به اجرای طرح های توسعه ای و کاشت این گیاهان دارویی در سطح های وسیع اقدام کرد.
عتباتی عنوان می کند: متاسفانه در این بخش تاکنون اقدام چشمگیری نشده و هنوز نیز بیشترین سطح زیر کشت گیاهان دارویی در خراسان شمالی مربوط به گونه زیره است که بیش از مصرف دارویی به عنوان چاشنی غذایی مصرف می شود.
او نیز مهم ترین دلیل عدم رونق صنعت گیاهان دارویی در استان را عدم وجود صنایع بسته بندی و تکمیلی این بخش می داند و می گوید: فرآوری گیاهان دارویی صنعتی جدید به شمار می رود و برای راه اندازی و توسعه آن در استان لازم است دستگاه های متولی به صورت کارشناسی و قوی وارد میدان شوند.
عتباتی اطلاع رسانی و آموزش را در این زمینه ضروری ذکر می کند و می افزاید: همزمان با راه اندازی صنایع تکمیلی می باید طرح های علمی توسعه ای و بهره برداری از گیاهان دارویی نیز در خراسان شمالی اجرا شود و اجرای این طرح ها هم با اولویت به دانش آموختگان رشته های منابع طبیعی و کشاورزی واگذار شود.
وی اظهار می کند: با اجرای این طرح ها و نیز راه اندازی صنایع تکمیلی با توجه به توانمندی های استان به طور متوسط برای ۳۰ هزار نفر اشتغال فصلی و برای تعدادی نیز اشتغال دائمی ایجاد می شود.
عتباتی می گوید: با اجرای علمی طرح های توسعه و بهره برداری از گیاهان دارویی در خراسان شمالی، روند رو به نابودی برخی از این گونه های گیاهی که در سال های اخیر به دلیل بهره برداری های سنتی و نادرست آغاز شده، متوقف شده و از طرف دیگر سود اقتصادی سرشاری نیز نصیب استان می شود.
به گفته وی با اجرای این طرح ها روستانشینانی که اکنون به صورت سنتی اقدام به جمع آوری گیاهان دارویی می کنند و محصولات جمع آوری شده را با قیمتی ناچیز در اختیار واسطه ها قرار می دهند، ساماندهی شده و درآمد دریافتی آنها نیز افزایش می یابد.
تیشه به ریشه گیاهان دارویی خراسان شمالی
مدیرکل منابع طبیعی و آبخیزداری خراسان شمالی در گفتگو با خبرنگار مهر، می گوید: تاکنون ۳۵۰ گونه گیاه دارویی در این استان شناسایی شده است.
موسی صابری اظهار می کند: آنغوزه، باریجه، گون، کتیرا، کندل، بومادران، افسطین، کاسنی، خاکشیر اصل، کاکوتی (آنخ)، شیرین بیان، مریم گلی، زرشک و زیره سیاه از جمله گیاهان دارویی شاخص خراسان شمالی محسوب می شوند.
این مسئول اضافه می کند: همچنین برخی از گونه های گیاهان دارویی در خراسان شمالی در قالب ذخیره گاه ژنتیکی مورد حفاظت قرار می گیرند که از آن جمله می توان به لاله واژگون، قره قات و باریجه اشاره کرد.
صابری می افزاید: برداشت های نادرست و سنتی روستاییان در سال های گذشته سبب شده تا برخی از گونه های گیاهان دارویی در استان مانند لاله واژگون، ختمی، زنبق، قره قات، کاسنی و … به مرز نابودی برسند و اکنون به ناچار برداشت آنها ممنوع شده است.
وی در ادامه در مورد میزان بهره برداری از این گیاهان دارویی عنوان می کند: علاوه بر برداشت سنتی از سوی روستانشینان، اکنون ۱۳ طرح توسعه و تکثیر گیاه دارویی باریجه به مساحت ۵۴ هزار هکتار در خراسان شمالی در دست اجرا است و از این سطح نیز سالیانه بیش از ۲۳ تن باریجه برداشت می شود.
صابری می گوید: البته میزان برداشت کلی گیاهان دارویی در استان به دلیل آن که بسیاری از گونه های طبیعی از عرصه های ملی جمع آوری می شود؛ مشخص نیست اما این میزان حدودا به ۳۰ تن در سال می رسد.
وی اظهار می کند: در هر صورت همین میزان برداشت گیاهان دارویی در خراسان شمالی نیز غالبا به صورت خام از استان خارج می شود و پس از فرآوری و بسته بندی در استان های دیگر، به خارج از کشور صادر می شود.
صابری می گوید: با توجه به این که در خراسان شمالی صنایع بسته بندی و فرآوری گیاهان دارویی وجود ندارد، گیاهان دارویی جمع آوری شده از سوی دلالان به صورت خام خریداری شده و از استان های فارس، خراسان رضوی و اصفهان به کشورهای دیگر صادر می شود.
وی می افزاید: البته اکنون در استان چند کارگاه کوچک بسته بندی اولیه گیاهان دارویی وجود دارد اما به دلیل این که کیفیت بسته بندی مناسبی ندارند؛ نمی توانند در این زمینه چندان موفق باشند.
صابری مهم ترین مشکل توسعه صنعت گیاهان دارویی در خراسان شمالی را نبود صنایع فرآوری و بسته بندی در استان، پراکندگی حوزه های رویش گیاهان دارویی و نیز عدم رغبت سرمایه گذاران بخش خصوصی برای سرمایه گذاری در این بخش ذکر می کند.
این مسئول می افزاید: مهم ترین علل بی توجهی به حوزه اقتصادی گیاهان دارویی در خراسان شمالی نیز ناآگاهی از مزیتهای اقتصادی آن و نبود شرکتهای فرآوری دانش بنیان مرتبط در استان است.
وی اظهار می کند: اداره کل منابع طبیعی و آبخیزداری خراسان شمالی آماده است طرح های توسعه و بهره برداری از گیاهان دارویی را به دانشجویان و فارغ التحصیلان رشته های مرتبط ارائه کند تا علاوه بر درآمدزایی و اشتغال برای آنها، زمینه صادرات گیاهان دارویی استان نیز فراهم شود.
به گفته وی همچنین این اداره کل نهایت همکاری را با آن دسته از سرمایه گذارانی که بخواهند نسبت به راه اندازی صنایع تکمیلی گیاهان دارویی در استان اقدام کنند؛ خواهد داشت.
مدیرکل منابع طبیعی و آبخیزداری خراسان شمالی می گوید: با فرآوری گیاهان دارویی و بسته بندی مناسب آنها؛ ارزش افزوده این گیاهان دارویی در کشور بیش از دو برابر و در خارج از کشور به بیش از سه برابر افزایش می یابد.
https://medplant.ir/?p=13874