پوشش گیاهی زاگرس در استان کهگیلویه و بویراحمد که رویشگاه ۴۷۵ گونه گیاهی خوراکی و دارویی است، این روزها به علت برداشت بی‌رویه و غیراصولی در معرض تخریب، نابودی و انقراض قرار گرفته است.

طبیعت استان کهگیلویه و بویراحمد یک میلیون و ۷۲۴ هزار و ۱۰۰ هکتار از عرصه‌های جنگلی و مرتعی را در دل خود جای داده و با وجودی که به عنوان رویشگاه زیست‌کره در فهرست جهانی یونسکو به ثبت رسیده و منطقه‌ای حفاظت شده به شمار می‌رود، با این حال از هجوم و دست‌درازی غارتگران و سودجویان در امان نمانده است.

با فرارسیدن فصل بهار و روییدن انواع گیاهان و سبزیجات کوهی، هجوم عده‌ای به مناطق بکر و دست‌نخورده این استان آغاز شده است، به گونه‌ای که براساس آخرین آمارها در فصل بهار بیش از ۴ تن انواع گیاهان کوهی از این منطقه برداشت و در بازارهای شهرها و استان‌های همجوار به فروش می‌رسد.

به گفته کارشناسان منابع طبیعی، روزانه هزاران بوته گیاهان خوراکی و دارویی در این استان ریشه‌کن می‌شود که این وضعیت بسیار نگران‌کننده است، زیرا برگشت‌پذیری این گیاهان به محیط بسیار کند یا ناممکن است. این برداشت بی‌رویه، علاوه بر از بین بردن پوشش گیاهی، خطرات نابودی زیست‌بوم منطقه را نیز فراهم کرده ‏است.

این کارشناسان معتقدند بسیاری از گیاهان خوراکی و دارویی در این استان بدون آن که به مرحله گل دادن برسد برداشت می‌شود و همین امر موجب انقراض و نابودی کامل نسل آنها شده ‎است.زرابی، کرفس، آنغوزه، لیزک، ریواس، بیلهر، تره، موسیر و جاشیر برخی از گیاهان خوراکی و دارویی در این کوه‌هاست که گل نداده و بهارندیده، وسیله امرار معاش روستاییان و کالای پرقیمت بازارهای شهر می‌شود.

وانت وانت گیاه دارویی

 یک فعال اجتماعی با توصیف حجم بالای دستبردی که به منابع طبیعی این منطقه وارد می‏شود، به خبرگزاری میراث فرهنگی می‏گوید: ۲ روز پیش در منطقه سرچنار و نرماب در کیلومتر ۳۵ جاده پاتاوه به دهدشت، با خیل عظیمی از ماشین‌های سواری و وانت مواجه شدم که مشغول حمل و نقل افرادی بودند که از برداشت سبزیجات و قارچ کوهی برمی‌گشتند. حجم ترافیک در این مسیر کوهستانی و طبیعی آنقدر بالا بود که از ترافیک خیابان‌های وسط شهر مرکز استان هم بیشتر بود. تمام این جمعیت هم از جنگ با طبیعت برمی‌گشتند.

 جمال اکوانیان با بیان این ‌که هیچ نیرویی از گشت‏های منابع طبیعی در این منطقه حضور نداشت، به نحوه برداشت گیاهان دارویی اشاره کرده و می‌افزاید: این افراد نه‌تنها گیاهان دارویی را از ‌کوه‎ها برداشت کرده بودند، بلکه انواع جانوران مانند خرگوش و لاک‌پشت کوهی را هم شکار کرده و با خود از کوه پایین می‌آوردند.

بیلهر می‌کُشد و می میرد

گیاه بیلهر یا کندل کوهی از دیگر گیاهانی است که در معرض انقراض قرار دارد. این گیاه از خانواده چتریان است که در ارتفاعات بالای ۲۵۰۰ متر کوه‌های دنا در کهگیلویه و بویراحمد می‌روید.یک کارشناس منابع طبیعی بویراحمد دراین باره به «جام‌جم» می‌گوید: این گیاه تلخ که با گرفتن زهر آن شیرین می‌شود، یکی از گیاهان خوراکی مورد علاقه مردم این استان است که همین علاقه‌مندی باعث شده در فصول بهار مورد هجوم قرار گیرد، به طوری‌که تا چند سال آینده اثری از این گیاه خوراکی در کوه‌های استان مشاهده نخواهد شد.

سعید نظری می‌افزاید: متاسفانه این گیاه سرطان‌زا و عامل بسیاری از بیماری‌های گوارشی و مرگ و میر مردم این منطقه است،‌ با این وجود مردم محلی به خاطر فقر مادی و فرهنگی و با وجود اطلاع‌رسانی فراوان در این زمینه، مبادرت به چیدن، فروش و خوردن آن می‌کنند. به گفته وی، هر بسته‌ کوچک این گیاه که در پلاستیک فریزر قرار دارد،‌ به مبلغ ۱۵۰۰ تومان در بازار محلی به فروش می‌رسد.

نظری بازار فروش گیاهان دارویی را شهرهای استان اعلام کرده و خاطرنشان می‌کند: این گیاهان در گذشته در استان‌های دیگر کشور بویژه کردستان نیز عرضه می‌شد، اما در حال حاضر به دلیل کاهش فراوان آنها از یک سو و محافظت از آنها از طریق اداره منابع طبیعی از سوی دیگر،‌ امکان فروش آنها به دیگر استان‌ها وجود ندارد.

این کارشناس به حفاظت اراضی طبیعی مناطق گرگو و تنگسار به طور شبانه‌روزی و توسط اداره منابع طبیعی استان نیز اشاره کرده و می‌گوید: محافظان اداره منابع طبیعی استان در تمام مناطق حفاظت‌شده قرار دارند، با وجود این به خاطر کمبود نیرو امکان محافظت از تمامی این اراضی امکان‌پذیر نیست.

وی با بیان این‌که فقر فرهنگی مردم منطقه باعث شده تا اطلاع‌رسانی مسوولان و کارشناسان استان در این زمینه بی‌فایده باشد، می‌افزاید: متاسفانه مردم این استان از بیکاری، فقر و محرومیت شدیدی رنج می‌برند؛ عاملی که باعث می‌شود برای نجات خود از گرسنگی دست به هر کاری بزنند و چیدن گیاهان کوهی و فروش آنها نیز یکی از این کارهاست.

خطر انقراض ۲۵ گونه

رئیس منابع طبیعی شهرستان بویراحمد در این‌ باره به مهر می‌گوید: مراتع کوه‌های زاگرس در شهرستان‌های بویراحمد و دنا، رویشگاه بیش از ۲ هزار گونه گیاهی است که ۴۷۵ گونه از این تعداد از نوع گیاهان دارویی است.

رامین جاوید با بیان این‌ که امروزه به دلیل افزایش جمعیت و نگاه اقتصادی برخی مردم به این گیاهان، شاهد برداشت بی‌رویه آنها برای امرار معاش هستیم، می‌افزاید: در حال حاضر ۲۵ گونه گیاهی در کهگیلویه و بویراحمد به دلیل برداشت بی‌رویه در خطر انقراض است.

وی تصریح می‌کند: این برداشت‌ها که در سطح وسیع و همراه با ریشه‌کنی این گیاهان صورت می‌گیرد، موجب فقیر شدن مراتع این شهرستان‌ها شده است.