گل راعی گیاهی علفی، چندساله و متعلق به تیره کلازیاسه می باشد. این گیاه در آسیا تا سیبری و شمال شرق چین گسترش دارد.

گیاه گل راعی با نام علمی (.Hypericum perforatum L) از زمان های بسیار دور به عنوان یک گیاه دارویی مورد استفاده قرار می گرفته است. کلمه “هایپریکوم” از دو بخش “هایپر” به معنی بالا یا زیاد و کلمه “ایکون” به معنی تصویر یا تمثیل تشکیل شده است. “پرفوراتوم” از کلمه لاتین “پرفور” به معنی سوراخ سوراخ است و دلالت بر ظاهر برگ های این گیاه دارد. چنانچه برگ گل راعی در مقابل نور قرار گیرد، نقاط فراوان بسیار کوچک و شفافی، مانند سوراخ مشاهده می شود.

«سنت جونزورت» نام انگلیسی گل راعی است و در منابع مختلف نام های دیگری مانند «آمبر»، «کاموک»، «پنی جون»، «روزین رز» و «هرب جون» به آن اطلاق شده است. نام «سنت جونزورت» دلالت بر گلدهی این گیاه در روز بیست و چهارم ماه جون یعنی روز «سنت جونز» دارد. مردم انگلستان، طبق یک رسم قدیمی در روز «سنت جونز» این گیاه را روی آتش قرار می دهند. برخی معتقدند مایع قرمز رنگی که هنگام سائیدن گل های این گیاه بین انگشتان دست از آن خارج می شود همان خون «یحیی تعمید دهنده» است. کلمه «ورت» نیز نشان می دهد که گل راعی گیاهی دارویی است.

حکمای یونان باستان مانند هیپوکریت، دیوسکورید، تئوفراست و جالینوس از گل راعی به عنوان یک گیاه دارویی ارزشمند یاد کرده اند. دیوسکورید از این گیاه به عنوان درمان کننده سیاتیک نامبرده است. وی همچنین مصرف دانه های گل راعی را برای معالجه تب های سه روزه و چهار روزه که احتمالاً ناشی از بیماری مالاریا بوده، توصیه کرده است.

جالینوس در مزاج چهارگانه (خون، بلغم، صفرا و سودا) طبع گل راعی را گرم و خشک معرفی کرده است. پاراسلسوس در اوائل دهه ۱۵۰ اظهار داشت که از این گیاه می توان برای خنثی کردن سحر و جادو استفاده کرد. برخی حکمای قدیمی هم معتقد بودند وجود این گیاه در خانه و قرار دادن آن زیر بالش سبب می شود که «شخص مقدس» را که متعلق به هر فرقه خاصی است در خواب ببیند و در سال های آینده نیز زنده بماند.

جرارد در سال ۱۶۳۳ میلادی موارد استفاده از گل راعی را مرهم زخم ها، سوختگی ها و جراحت ها اعلام کرد. در اولین فارماکوپه که در سال ۱۶۱۸ میلادی منتشر شد از عصاره روغنی گل راعی (که از گل ها و برگ های آن تهیه می شود)، به عنوان یکی از معتبر ترین مرهم های زخم یاد شده است. همچنین از کاربرد عصاره روغنی این گیاه در بهبود خراش های سطحی و سوختگی نیز یاد شده است.

از پیکر رویشی گل راعی در بسیاری از منابع علمی معتبر به عنوان دارو یاد شده و خواص درمانی آن به تفصیل مورد بحث قرار گرفته است. امروزه در صنایع مدرن داروسازی از مواد مؤثره این گیاه ارزشمند، داروهای ضد افسردگی و همچنین داروهایی برای معالجه زخم ها تهیه شده است. تاکنون بیش از ۶۰ نوع دارو از مواد مؤثره گل راعی در کشورهای توسعه یافته تهیه شده که جارسین، کیرا، هایپرفورت و هایپریسین از جمله پرفروش ترین آن ها می باشند. لازم به ذکر است که فروش جارسین در سال ۱۹۹۶ در کشور آلمان به بیش از ۱۲۵ میلیون مارک رسید.

تولید گل راعی در اروپا رو به گسترش است به طوری که سطح زیر کشت آن از ۱۵ هکتار در سال ۱۹۹۲ به ۳۰۰ هکتار در سال ۱۹۹۷ افزایش یافته است.

تجارت پیکر رویشی گل راعی در آمریکا حدود ۲۱۰ میلیون دلار و در جهان ۵۷۰ میلیون دلار می باشد.

از اوایل دهه ۹۰ آزمایشات بالینی در خصوص تأثیر هیپریسین در درمان بیماری های ایجاد شده توسط رتروویروس ها آغاز شد و از گل راعی به عنوان یک گیاه مناسب برای کنترل بیماری «ایدز» نام برده شد.

در منابع فارسی به گل راعی، علف چای، هوفاریقون و هزار چشم نیز گفته می شود.

منبع:

امیدبیگی، رضا. ۱۳۹۲. تولید و فرآوری گیاهان دارویی. جلد چهارم. انتشارات به نشر (انتشارات آستان قدس رضوی). صفحات ۲۳۰-۲۱۴٫